Câu Chuyện Thầy Lang: Phòng Tránh Bệnh Trong Tháng Ba
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
Tại Hoa Kỳ, mỗi tháng là có những ngày được các tổ chức y tế chỉ định để nhắc nhở người dân lưu tâm tìm hiểu về rủi ro, cách phòng ngừa, điều trị một số bệnh.
Sự nhắc nhở này xét ra rất cần thiết. Lý do là vì bận rộn với công việc cho nên nhiều người cũng lơ là với chăm sóc sức khỏe. Chỉ khi nào bệnh đã xảy ra thì mới cuống cuồng tìm kiếm chữa trị.
Trong tháng Ba, những bệnh sau đây được nhắc nhở suốt thời gian 31 ngày. Đó là tháng của Ung thư Ruột già-Trực tràng; Dinh dưỡng ăn uống; bệnh Tiểu đường; Cứu Vớt Thị Lực, An toàn Cặp Mắt tại sở làm.
-Từ 4-10 tháng 3 là tuần lễ An Toàn Người Bệnh;
-Từ 5-9 là tuần lễ Bữa Ăn sáng cho Học sinh;
-Ngày 5-11 dành cho Đa Xơ Cứng;
-Lưu tâm tới Não bộ là từ ngày 5-11;
-Để ý tới Trúng hóa chất Độc từ 18-24
-và suốt ngày 23 tháng 3 dành riêng cho Bệnh Tiểu Đường.
Xin cùng tìm hiểu những điểm đáng ghi nhớ về các bệnh này. Để cùng nhau “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”.
Bệnh Đa Xơ Cứng là bệnh tổn thương màng bọc dây thần kinh trung ương đưa tới dáng đi không vững, run tay chân, rung giật nhãn cầu, phát ngôn khó khăn.
Bệnh xảy ra ở mọi người nhưng thấy nhiều ở nữ giới hơn là nam giới.
Nguyên nhân gây bệnh chưa được biết rõ. Có giả thuyết cho rẳng bệnh là hậu quả của rối loạn tự miễn, nhiễm bệnh với virus, vi khuẩn hoặc do di truyền.
Hiện nay chưa có phương thức trị dứt bệnh nhưng có nhiều dược phẩm giúp họ giảm thiểu triệu chứng khó khăn, giúp người bệnh sinh hoạt thoải mái.
Hiệp hội các Bác sĩ Kính Mắt American Optometric Association bảo trợ Tháng Cứu Vớt Thị lực để nhắc nhở dân chúng nên đi khám mắt theo định kỳ để sớm tìm ra các rối loạn nhìn sự vật của “Hai mắt là Ngọc.
Tháng Cứu Vớt Thị Lực đã đều đặn diễn ra trong 80 năm qua.
Khám mắt có thể tìm ra các biến chứng của bệnh tiểu đường lên võng mạc, dấu hiệu của tăng áp nhãn (glaucoma). Các bệnh này có thể gây ra mù lòa, khiếm thị nếu để quá trễ.
Tổ chức Prevent Blindness America là tổ chức thiện nguyện lâu đời tại Hoa Kỳ đã đề xướng tháng 3 là tháng “An toàn Cặp Mắt Nơi Làm Việc”, với mục đích phổ biến tới chủ và thợ các kiến thức bảo vệ thị lực cho công nhân.
Việc làm lớn nhỏ đều có rủi ro gây rối loạn cho cặp mắt nếu mắt không được chăm sóc đúng cách. Dùng máy vi tính liên tục làm mắt khô căng khó chịu. Một hạt bụi kim loại khi mài dũa thanh sắt cũng có thể bắn vào mắt nếu người thợ không mang kính che mắt. Một tia lửa chói chang cũng khiến mắt bị chóe.
Giảm thiểu rủi ro cho mắt giúp tránh khiếm khuyết thị giác, cắt giảm chi phí điều trị, nâng cao khả năng làm việc của công nhân và tăng sản xuất cho công ty.
Tháng Dinh Dưỡng cổ võ lựa chọn thực phẩm đa dạng, hợp lý và đầy đủ đồng thời cũng nhấn mạnh tới thói quen vận động cơ thể đều đặn.
Một trong những tiêu đề được nhiều người áp dụng là “Ăn Cầu Vồng”- "Eating the Rainbow", ngụ ý nên gia tăng tiêu thụ nhiều rau trái cây có các mầu sắc như chiếc cầu vồng ở chân trời.Các thực phẩm này chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ cơ thể với bệnh tật và có thể góp phần trì hoãn sự lão hóa.
Tuần Lễ về bữa Điểm Tâm tại Học Đường National School Breakfast Week được khởi xướng từ năm 1989 để thông báo cho học sinh là đã có chương trình ăn điểm tâm tại trường học. Sau đó, cứ từ ngày 5-9 tháng Ba là dịp để nhắc lại, nhấn mạnh cho học sinh hay là ăn sáng đầy đủ giúp các cháu làm việc không biết mệt suốt ngày, giúp não bộ thu nhận kiến thức hữu hiệu hơn và nhắc nhở các cháu nên dinh dưỡng hợp lý và năng thể dục thể thao.
Ăn sáng cũng cung cấp cho tế bào thần kinh một số nhiên liệu cần thiết là glucose. Không có glucose, não như trì trệ, kém tinh nhanh.
Tại Hoa Kỳ, mỗi năm có tới 2 triệu trường hợp trúng chất độc mà 90% xảy ra tại nhà với đa số nạn nhân là các cháu bé dưới 6 tuổi. Tử vong ở người lớn vì rủi ro này cũng là một trong những tử vong nhiều nhất tại Mỹ.
Ý thức được sự trầm trọng của vấn đề, vào ngày 16 tháng 9 năm 1961, Quốc hội Hoa Kỳ đã quyết định thiết lập Tuần Lễ Phòng tránh Ngộ Độc -National Poison Prevention Week vào tuần lễ thứ ba mỗi tháng Ba. Trong tuần lễ này, công chúng sẽ được hướng dẫn về sự nguy hiểm của các chất độc hại và làm sao phòng tránh chúng. Chất độc hại có thể là dầu săng, chất tẩy rửa, thuốc diệt sâu bọ, phân bón hóa học, chì trong sơn nhà…và ngay cả một số dược phẩm.
Hãy khóa chặt chất độc hại- "Locked Up Poisons" - là khẩu hiệu cần được phổ biến tới mọi gia đình, mọi cơ sở.
Ngày 11 tháng 3 được dành đặc biệt cho Ngày Thế giới về Thận- World Kidney Day, trong đó có Hoa Kỳ.
Thận là bộ phận sinh tử của cơ thể. Không có thận, con người sẽ thiệt mạng vì các chất thải trong cơ thể không được loại ra ngoài và gây ra các bệnh trầm trọng.
Theo hội Thận Hoa Kỳ, có khoảng 29 triệu người bị bệnh thận mãn tính tại cường quốc này mà đa số đều không biết.
Ngày “cảnh báo” có mục đích nhắc nhở bà con tìm hiểu những rủi ro gây ra bệnh thận, sớm tìm ra bệnh rồi điều trị để tránh bị suy thận.
Muốn tránh bệnh thận, cần duy trì đường huyết, huyết áp, sức nặng cơ thể ở mức bình thường, không hút thuốc lá.
Ngày 17 tháng 2, 2010, nguyên Tổng Thống Bill Clinton tiết lộ trong một buổi nói chuyện với giới trẻ rằng trong hơn một tháng vừa qua, ông đã không ngủ đầy đủ vì công việc cứu trợ nạn nhân động đất ở Haiti. Do đó, sức khỏe ông có suy giảm và phải nhập viện điều trị.
Nêu ra câu chuyện thời sự này là để nhắc nhở bà con về sự quan trọng của giấc ngủ đầy đủ. Và đó cũng là mục đích của Tuần Lễ Ý Thức về Giấc Ngủ- National Sleep Awareness Week từ 7-13 tháng Ba.
Suốt ngày, cơ thể làm việc liên tục, thần kinh mệt mỏi. Ngủ là lúc để cơ thể phục hồi, loại bỏ các chất phế thải có hại.
Nhu cầu ngủ thay đổi tùy từng người. Điều quan trọng là ngủ làm sao để cho ngày hôm sau ta cảm thấy có nhiệt huyết làm việc chứ không bải hoải, ngáp lên ngáp xuống, muốn kiếm chỗ để ngủ.
Sau đây là vài mẹo để có giấc ngủ tốt ban đêm: vận động cơ thể đều đặn nhưng nên hoàn tất 3 giờ trước khi đi ngủ; tạo thói quen đi ngủ vào giờ nhất định; phòng ngủ yên tĩnh, mát mẻ, thoải mái, hơi tối.
Ý Thức vể Cờ Bạc- National Problem Gambling Awareness Week- được dành một tuần lễ từ ngày 7-13 tháng Ba để nhắc nhở bà con có máu đỏ đen về hậu quả tai hại của tệ đoan xã hội này.
Các cụ ta vẫn nói “Cờ bạc là bác thằng Bần; Cửa nhà bán hết, cho chân vào cùm”.
Theo thống kê, từ 2-3% dân chúng Mỹ có máu mê cờ bạc. Tỷ lệ bà con đổ bác ở bên nhà chắc là cao hơn nhiều.
Đam mê cờ bạc đã được coi là một bệnh tâm thần, với lo âu, trầm cảm, nghiện rượu thuốc, tự tử, cao huyết áp, bệnh tim mạch. Bệnh nhân cũng có những hành vi đưa tới bạo động gia đình, xã hội.
Ấy vậy mà rất ít bệnh nhân chịu tìm kiếm điều trị mặc dù có nhiều cơ quan sẵn sàng tư vấn, giúp đỡ.
Ngày Thế giới Bệnh Lao vào 24 tháng Ba để lưu ý là hiện nay bệnh vẫn còn hoành hành trên thế giới, nhất là tại các quốc gia đang phát triển. Mỗi năm có 1,6 triệu tử vong vì vi khuẩn lao. Đây cũng là ngày để kỷ niệm thời gian mà bác sĩ Robert Koch tuyên bố tìm ra vi trùng lao, vào năm 1882. Sự khám phá này đã mở đường cho việc chẩn đoán bệnh và tìm ra thuốc đặc trị.
Tuy nhiên, một vấn đề khó khăn trong việc điều trị bệnh lao là hiện nay có nhiều trường hợp lao kháng thuốc, khó trị dứt được.
Tuần Lễ An Toàn Bệnh Nhận Patient Safety Awareness Week là chiến dịch cổ võ các bệnh viện, cơ sở y tế cải thiện lề lối làm việc để bảo đảm sự an toàn cho bệnh nhân và thân nhân người bệnh. Bệnh nhân cũng được mời tham dự với nhân viên y tế vào việc chăm sóc sức khỏe của mình.
Một trong những đề tài của chiến dịch là “Hãy cùng cởi mở tâm sự! Đối thoại lành mạnh để Chăm sóc sức khỏe an toàn hơn”-Let’s Talk! Healthy Conversations for Safer Healthcare.
Sau đây xin nhấn mạnh ở hai bệnh Tiểu Đường và Ung thư Ruột già-Trực tràng.
Ung thư ruột già-trực tràng là một trong những ung thư thường xảy ra nhất tại Hoa Kỳ và đứng hàng thứ nhì (sau ung thư phổi) trong số những nguyên nhân gây ra tử vong vì ung thư tại đây. Rủi ro ung thư tăng dần với tuổi cao. Hơn 90% nạn nhân ung thư ruột già ở tuổi từ 60 trở lên.
Tháng ý thức Ung thư Ruột già được khởi xướng vào năm 2000, để nhấn mạnh tới sự quan trọng của xét nghiệm sàng lọc, sớm tìm ra dấu hiệu bệnh, điều trị tức thì, giảm thiểu tử vong.
Trong đa số các trường hợp, ung thư ruột già xuất phát từ các cục thịt non (polyp) mọc ra ở ruột. Cắt bỏ chúng sẽ giảm thiểu rủi ro ung thư.
Theo ước lượng, 60% tử vong vì ung thư ruột già có thể tránh được nếu quý vị trên 50 chịu khó thực hiện sự truy tìm này.
Các nhà chuyên môn y khoa đề nghị quý vị nam nữ từ 50 tuổi trở lên:
-Làm nội soi ruột già (colonoscopy) mỗi 10 năm.
-Xét nghiệm tìm máu trong phẩn mỗi năm.
-Nội soi trực tràng và đại tràng sigma (sigmoidoscopy) mỗi 5 năm.
Ngày 23 tháng Ba dành riêng cho ý thức tới Bệnh Tiểu Đường.
Theo thống kê, hiện nay có trên 23 triệu người lớn nhỏ tại Hoa Kỳ đang bị bệnh tiểu đường, trong đó, có tới ¼ không biết là mình đang có bệnh. Tại Việt Nam, bệnh đái tháo đường cũng gia tăng khá nhanh, hậu quả của không chú tâm ăn uống đúng cách.
Với nhiều người, việc xác định bệnh thường rất trễ, có khi cả mươi năm sau khi bệnh manh nha.
Nhiều người có mức độ đường huyết trên mức trung bình, nhưng chưa hội đủ chẩn đoán bệnh tiểu đường. Họ ở trong tình trạng Tiền-Tiểu đường (Pre-diabetes). Nếu chịu khó dinh dưỡng hợp lý, tránh béo phì, vận động đều đặn thì có thể trì hoãn hoặc tránh tiểu đường loại 2.
Chẩn đoán sớm, điều trị ngay có thể tránh được các biến chứng trầm trọng vì đường huyết cao ảnh hưởng tới tim, thận, mắt, thần kinh ngoại vi.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức M.D.
Texas- Hoa Kỳ.
Gửi ý kiến của bạn
