Mỗi khi nhắc đến Bệnh Cúm thì nhiều người bảo “ông thầy thuốc này chỉ ăn cơm mới, nói chuyện cũ không à”.
Nhưng bực mình một nỗi là mỗi năm, vào cùng thời điểm, Cúm lại xuất hiện, hoành hành và gây ra nhiều ốm đau, mệt mỏi.
Thành ra nhắc lại chuyện cũ để phòng ngừa, chắc không phải là điều dư. Vì cúm là bệnh có thể phòng tránh được.
Trên thực tế, bệnh cúm có mặt khắp mọi nơi. Hàng năm từ vài tuần trước lễ Giáng Sinh tới sau TẾT ta là rất nhiều người bị “ông Cúm bà Co” tới thăm. Cúm đến với mọi người, mọi tuổi nhưng trầm trọng, nguy hiểm hơn ở lớp người cao niên mà lại có sẵn vài bệnh lâu năm như bệnh của tâm, can, tỳ phế, bệnh tiểu đường đồng thời tính miễn dịch cũng đã suy giảm.
Cúm là một bệnh rất hay lây, truyền từ người này qua người khác qua không khí mà ta hít thở. Khi ho, hắt hơi, nói, bệnh nhân sẽ tung virus ra không khí, người khác vô tình hít phải là mang bệnh.
Bệnh cũng lây lan khi ta sờ mó vào vật dụng nhiễm virus rồi vô tình đưa tay lên miệng, lên mũi, mắt. Vì thế những người sống chung đụng với nhau như học sinh cùng trường, tội nhân cùng nhà giam, lão nhân trong nhà dưỡng già, nhân viên y tế... đều dễ bị lây cúm, đặc biệt là trong thời gian triệu chứng bệnh đang trầm trọng.
Có 2 loại virus cúm chính là A và B với nhiều chi loại khác nhau. Trong mỗi mùa cúm, các chi loại này thay phiên gây bệnh, đồng thới chúng cũng có khả năng biến đổi nên mỗi năm vaccin phải cập nhật với virus của năm đó.
Triệu chứng.
Cúm là một bệnh cấp tính, thường thì tự giới hạn trong mươi ngày.
Cúm có những triệu chứng đột ngột như nhiệt độ cơ thể tăng cao, người lạnh run, nhức trên đầu và các cơ thịt, mệt mỏi , không có năng lực. Sốt kéo dài từ 3 ngày tới 1 tuần lễ.
Ngoài ra người bệnh còn ho rũ rượi, chẩy nước mũi, đau cuống họng.
Đôi khi các triệu chứng này hành hạ cơ thể có khi cả tuần, làm toàn thân suy nhược, lâu phục hồi.
Để xác định siêu trùng Cúm, ta có thể nuôi cấy trong phòng thí nghiệm và thường là phải mấy ngày sau mới biết kết quả. Nên trong thực thế, việc định bệnh đều căn cứ vào sự xuất hiện của Cúm tại địa phương.
Biến chứng trầm trọng nhất của Cúm là khi phổi bị nhiễm độc với virus Cúm hoặc các vi khuẩn khác và đưa tới bệnh sưng phổi.
Trong mỗi mùa Cúm, số người nhập viện tăng cao vì bị sưng phổi hoặc bị suy tim. Người có bệnh kinh niên về tim phổi, đặc biệt người cao tuổi, thường hay bị các biến chứng nguy hiểm này.
Vậy thì làm sao để tránh những hành hạ của “ông Cúm, bà Co”"
Chủng ngừa là phương thứa hữu hiệu nhất sẵn có để tránh bị virus cúm hành hạ.
Chủng ngừa (vaccination) có mục đích tạo cho cơ thể sức đề kháng với bệnh truyền nhiễm do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Khoảng 2 tuần lễ sau khi chủng, cơ thể sẽ tạo ra những kháng thể đối với tác nhân này. Trong tương lai, khi cùng loại tác nhân xâm nhập cơ thể, chúng sẽ bị các kháng thể này vô hiệu hóa.
Thuốc chủng cúm có 3 loại virus: một virus A (H3N2), một A (H1N1) và một B virus.
Có mấy loại vaccin"
Có hai loại chủng:
a-Thuốc chích (flu shot) bào chế với siêu vi đã bị tiêu diệt, dành cho mọi người từ 6 tháng trở lên, kể cả người khỏe mạnh lẫn người mạng bệnh kinh niên..
b-Vaccin xịt mũi xản xuất với virus đã làm suy yếu, không gây cúm được. và được chỉ định cho người từ 2 tuổi tới 49 tuổi, ngoại trừ phụ nữ mang thai. Người già và người mắc bệnh kinh niên vẫn nên dùng loại thuốc chích, vì tác dụng mạnh hơn.
Vaccin xịt vào mũi được đưa vào thị trường vào tháng 6 năm 2003. Đó là thuốc Flu Mist làm bằng siêu trùng đã giảm độc tính và không gây ra flu được. Siêu vi này chỉ gây ra nhiễm ở phần lạnh của cơ thể như trong lỗ mũi chứ không ở nơi ấm áp như phổi hoặc các vùng khác.
Thuốc xịt có thể gây ra phản ứng nhẹ như chảy nước mũi hoặc ho, lạnh run, mệt , đau cuống họng, nhức đầu. các phản ứng này không kéo dài lâu và tương đối nhẹ hơn vaccin chích.
Theo nhà bào chế, thuốc có công hiệu tới 87%.
Bao giờ phải chủng ngừa"
Chích ngừa hàng năm nên bắt đầu từ tháng 9 hoặc sờm hơn nếu có thuốc và có thể chủng trong suốt mùa cúm cho tới tháng 1.
Nhiều năm, thuốc chích ngừa Cúm được cung cấp rất trễ, nên giới chức y tế yêu cầu ưu tiên cho người cao tuổi và người có bệnh kinh niên.
Những ai nên chủng ngừa"
Nói chung thì bất cứ ai muốn giảm thiểu rủi ro mắc bệnh cúm đều có thể chủng ngừa.
Chích ngừa Cúm vẫn được coi là phương cách hữu hiệu để ngăn chặn Cúm gây ra do cả hai loại virus A và B.
Một số người nên chích hàng năm vì họ có nhiều cơ hội bị các biến chứng của flu hoặc vì họ chăm sóc người có nhiều nguy cơ bị cúm.
Chích ngừa được đề nghị áp dụng cho:
- Người cao tuổi và các em bé từ 6 tháng trở lên.
- Những người vì nghề nghiệp dễ mắc hoặc truyền bệnh cúm, như nhân viên y tế, người làm việc trong nhà dưỡng lão.
- Những người mà bệnh cúm có thể đưa tới tử vong, như đã có các bệnh kinh niên về tim, phổi, ho suyễn, tiểu đường, thận.
- Người mắc bệnh xơ gan vì nghiện rượu;
- Người suy yếu miễn dịch như ung thư máu, đang chữa ung thư bằng phóng xạ, hóa chất.
- Phụ nữ đang mang thai từ ba tháng trở lên cần được chích ngừa cúm với loại siêu vi trùng đã làm giảm cường lực.
Thuốc ngừa có công hiệu từ 4 tháng tới 6 tháng.
Xin kể các phản ứng do chủng ngừa cúm.
Có mấy tác dụng phụ do thuốc chủng cúm gây ra.
a-Vaccin chích dưới da (flu shot)
Virus trong flu shot đã bị vô hiệu hóa nên không gây ra bệnh cúm vì vaccin. Một số tác dụng phụ có thể thấy như:
-Hơi sưng đỏ, thốn đau ở chỗ kim chích.
-Sốt nhẹ.
-Đau nhức cơ thể.
Nếu các tác dụng này xảy ra, chúng thường xuất hiện sau khi chích và kéo dài 1 hoặc 2 ngày. Hầu như mọi người nhận vaccin cúm đều không có phản ứng phụ trầm trọng. Rất hiếm với vài người bị tác dụng phụ quan trọng như dị ứng.
Tại Hoa Kỳ, nếu ai bị phản ứng này có thể khai đòi bồi thường với Chương trình Quốc gia Bồi thường Thương tích do Vaccin (National Vaccine Injury Compensation Program).
b-Vaccin xịt mũi.
Hiện nay có vaccin nhãn hiệu “FluMist” trong đó virus cúm đã được làm giảm độc tính và không gây ra cúm được.
Ở trẻ em, tác dụng phụ gồm có:
-Chảy nước mũi.
-Khò khè.
-Nhức đầu.
-Ói.
-Đau cơ bắp.
-Sốt.
Người lớn có thể bị:
-Chảy nước mũi
-Nhức đầu
-Đau cuống họng.
-Ho
Ai không nên chủng ngừa"
Một số người không nên chủng ngừa khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Đó là:
-Người bị dị ứng trầm trọng với trứng gà vì vaccin được nuôi trong lòng trắng trứng.
-Người đã có phản ứng mạnh với vaccin cúm trong quá khứ.
-Trẻ em dưới 6 tháng vì thuốc chủng không được chấp thuận dùng ở tuổi này.
-Người bị bệnh vừa phải hoặc nặng với sốt nên đợi sau khi bệnh hết rồi chủng ngừa.
Những ngộ nhận về chủng ngừa
Nhiều người cho là chủng ngừa có thể gây ra bệnh cúm.
Thực ra không phải vậy vì ba loại virus dùng để sản xuất vaccin đều đã được tiêu diệt, vô hiệu hóa và do đó không gây bệnh được. Trước khi đưa ra thị trường, vaccin cũng được kiểm nghiệm để bảo đảm là chúng an toàn cho người nhận. Đôi khi, vaccin có thể gây ra một vài phản ứng nhẹ như sưng ở chỗ chích, da hơi đau và hơi đỏ, đau nhức mình mẩy trong vài ngày rồi hết. Sở dĩ có hơi đau là vì hệ miễn nhiễm trong cơ thể tạo ra kháng thể chống lại virus đã bị vô hiệu hóa trong vaccin.Chính những kháng thể này giúp chống lại với virus cúm xâm nhập cơ thể.
Tại sao một số người vẫn bị cúm dù đã chủng ngừa"
Có mấy lý do khiến một số người có dấu hiệu giống như bị flu dù đã được chủng ngừa. Đó là:
1-Đã tiếp xúc với virus cúm ngay trước khi chủng ngừa hoặc trong thời gian 2 tuần lễ sau khi chủng để cơ thể được bảo vệ. Sự tiếp cận này có thể khiến con người bị cúm trước khi thuốc chúng có công hiệu.
2-Con người có thể bị bệnh vì các virus khác nhưng có triệu chứng tương tự như cúm.
3-Vì có nhiều chi loại virus cúm khác nhau, nên ta có thể bị một virus không có trong vaccin tấn công và gây bệnh
4-Một số người vẫn bị cúm dù đã chủng ngừa , chẳng hạn người bị suy yếu hệ miễn dịch. Tuy nhiên, thuốc vẫn có thể bảo vệ được họ dù hệ miễn dịch có yếu.
Chủng ngừa sớm có giảm tính miễn dịch trước khi hết mùa cúm"
Chủng ngừa bảo vệ với các loại virus cúm có trong vaccin trong suốt mùa bệnh. Nên chủng ngừa ngay khi có vaccin. Các nghiên cứu đều cho hay không có ích lọi gì khi chủng nhiều lần trong mùa cúm, dù là ở người cao tuổi với suy miễn dịch.
Tới cuối tháng 11 mới chủng có trễ không"
Theo cơ quan Kiểm soát Bệnh Hoa Kỳ (CDC) thì không trễ, vì tột đỉnh mùa cúm là vào tháng 1 hoặc 2 và dịch bệnh có thể kéo dài tới tháng 5. Cơ quan khuyên dân chúng nên chích ngừa càng sớm càng tốt, ngay khi vaccin được đưa vào thị trường.
“Cúm dạ dày” có phải là flu không"
Nhiều người than phiền bị nôn, ói hoặc tiêu chảy và cho là bị “stomach flu”. Stomach flu không phải là CÚM (influenza) mà là do một số virus, vi khuẩn khác gây ra bệnh. CÚM là bệnh của bộ máy hô hấp chứ không phải bệnh của dạ dày, ruột già ruột non.
Làm sao để tránh CÚM vào mùa dịch bệnh này"
Phương thức công hiệu nhất vẫn là chủng ngừa hàng năm, dù là với vaccin chích hoặc xịt mũi, đặc biệt là đối với người nhiều nguy cơ có thể bị biến chứng của cúm.
Ngoài ra, có thể áp dụng các biện pháp sau đây để tránh lây lan bệnh:
a-Không nên tiếp cận quá gần với người bị bệnh để tránh hít phải virus. Nếu mình bị cúm thì cũng nên giữ khoảng cách để khỏi truyền bệnh cho người khác.
b-Nếu có thể, nghỉ ở nhà khi bị cúm để tránh bệnh lan sang người lành.
c-Che miệng, mũi với giấy lau khi ho hoặc hắt hơi, sổ mũi để tránh “phun” virus vào không khí, người khác hít phải và mang bệnh. Xin an toàn ném bỏ giấy lau đã dùng.
d-Rửa tay thường xuyên để bảo vệ với vi sinh vật gây bệnh.
e-Tránh sờ tay dơ vào mũi, miệng, mắt. Virus thường lan khi sờ vào các vật dụng có virus. Virus có thể còn sống từ 2-8 giờ trên các vật dụng như sách báo, nắm cửa ra vào, cửa tủ lạnh, bấm nút TV…
Làm sao để tiêu diệt virus cúm"
Có thể diệt virus cúm với nhiệt độ cao từ 75-100°C (167-212°°F).
Ngoài ra, một số hóa chất như chlorine, hydrogen peroxide, xà bông tẩy rửa, iodine và cồn đều giết được virus nếu dùng đúng nồng độ trong thời gian thích hợp. Chẳng hạn có thể xoa tay cho tới khi khô với loại gel có cồn để rửa tay.
Ngoài ra, cần chủng ngừa bệnh nào khác nhân mùa cúm không"
Với thời tiết mưa lạnh, nhiều người nhất là quý vị tuổi hơi cao, cũng dễ dàng bị nhiễm bệnh phổi. Do đó, nên hỏi bác sĩ để chích ngừa bệnh Sưng phổi (Pneumonia), vì đây là một biến chứng trầm trọng của bệnh Cúm, có thể đưa tới tử vong, nhất là ở người cao tuổi.
Thế có cần uống thuốc men gì khi chẳng may bị cúm không"
Chẳng may mà được bác sĩ xác định bị cúm thì bác sĩ sẽ biên toa đi mua thuốc chống virus cúm, dưới dạng viên, dung dịch hoặc thuốc hít.
Thuốc có thể ngăn sự sinh sản của virus trong cơ thể, làm cho cúm nhẹ hơn và giúp con bệnh cảm thấy thoải mái. Thuốc cũng phòng tránh được các biến chứng trầm trọng, đặc biệt là đối với quý cụ.
Thuốc hiệu nghiệm hơn nếu uống sớm, chẳng hạn trong vòng 2 ngày sau khi bị bệnh.
Tại Hoa Kỳ có hai loại thuốc được cơ quan Thực Dược Phẩm công nhận để trị Cúm là oseltamivir và zanamivir.
Cần uống thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ về liều lượng cũng như thời gian uống.
Kết luận
Cúm là bệnh truyền nhiễm của cơ quan hô hấp do virus cúm gây ra.
Cúm có thể nhẹ, kéo dài tử 7-10 ngày rồi hết, nhưng cũng có trường hợp trầm trọng với biến chúng và đưa tới tử vong.
Mỗi năm, tại Hoa Kỳ có:
-Từ 5-20% dân chúng bị cúm.
-Hơn 200,000 người phải vào điều trị tại bệnh viện.
-Và khoảng 30,000 người chết vì Cúm.
Các nhà y khoa học đều đồng ý với nhau là cách phòng tránh cúm hữu hiệu nhất vẫn là mỗi năm cần chủng ngừa.
Vậy thì xin cùng “Rủ nhau đi chủng ngừa Cúm”. Để khỏi bị Cúm hành khi đi bầu vị lãnh đạo quốc gia vào đầu tháng 11.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
Texas-Hoa Kỳ
Gửi ý kiến của bạn
