Chuyện Nước Máy, Nước Chai
Nước uống cũng có thể kết duyên.
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Cá sống nhờ nước, con người cũng cần phải có nước mới tồn tại được.
Từ vài chục năm nay, kỹ nghệ nước uống đã không ngừng phát triển một cách rất mạnh mẽ trên khắp thế giới.
Theo thống kê thì hằng năm mỗi người dân tiêu thụ: Canada 47 lít, Hoa Kỳ 90 lít và Âu châu 112 lít.
Bên cạnh các loại nước đóng chai đa dạng, đủ kiểu, đủ cỡ, đồng thời chúng ta cũng thấy xuất hiện các ngành kỹ nghệ phụ thuộc, như những máy lọc, những máy làm lạnh nước, những dụng cụ khử trùng và khử chất bẩn trong nước uống.
Qua kết quả thăm dò của Leger Marketing, thì có lối 30 % dân Canada không còn tin tưởng và tính nhiệm vào việc dùng nước robinet để uống nữa. Hiện tượng ô nhiễm môi sinh là lý do chính của quyết định nầy.
Ngoài ra, theo International Bottled Water Association (IBWA) dân chúng ưa chuộng nước đóng chai vì mùi vị không gắt, không hôi mùi chlorine như nước máy, ngoài ra và nó cũng có vẻ tinh khiết và bổ dưỡng cho sức khỏe nữa.
Nước được đựng trong các chai hay bằng plastic rất đẹp mắt, tiện lợi, dễ mang theo và cũng rất dễ tìm. Bởi những lý do nầy, nên nhiều người đã chọn nước đóng chai hoặc nước lọc để uống, tuy vậy cũng có một số người thì lại nghĩ rằng uống nước đóng chai hay uống nước máy thì cũng vậy thôi, không có gì khác biệt với nhau hết..
Vậy đâu là sự thật"
NƯỚC MÁY CÓ AN TOÀN KHÔNG"
Tại các thành phố và thị trấn lớn tại hải ngoại, nước sông, rạch, ao hồ được đưa về trữ trong những hệ thống bể chứa khổng lồ của các nhà máy nước. Sau đó, nước được lắng lọc, pha trộn hóa chất để làm trầm hiện các chất hữu cơ, giúp nước được trong, đồng thời để khử các loại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng.
Chlore (Chlorine) là chất thường được dùng nhiều nhất để khử trùng nước uống. Trở ngại chính của chlore là làm cho nước có mùi gắt, uống không ngon. Ngoài ra hóa chất nầy cũng có thể tác dụng với các chất hữu cơ, chẳng hạn như lá cây mục rác rến, để tạo ra những phế chất nhóm Trihalomethanes (THM). Người ta nghi về lâu về dài THM có thể gây ra cancer (ruột và bọng đái) hoặc gây xảo thai...Để làm mất mùi chlore, chúng ta có thể đun nước cho sôi lên để làm mùi bay đi. Chúng ta cũng có thể hứng nước vào bình, không đậy nấp và đem cất qua đêm trong tủ lạnh, hôm sau sẽ bớt mùi chlore...Health Canada cho phép nước robinet có thể chứa một nồng độ THM tối đa là 0.1mg/lít.
Cũng có một số ít nhà máy sử dụng ozone để khử trùng nước uống. Phương pháp nầy rất hữu hiệu nhưng rất tốn kém. Trở ngại chính là ozone dần dần sẽ mất tác dụng trong hệ thống phân phối nước, trong khi chất chlore rất ổn định và bền bỉ trong nước suốt từ nhà máy đến nơi tiêu thụ.
Tại Canada, 40% thành phố đã cho thêm chất Fluoride vào nước robinet. Phương pháp nầy nhầm giúp ngừa sâu răng đồng thời cũng giúp cho răng phát triển tốt hơn. Tuy nhiên, cũng có nhiều người không đồng ý và chống đối phương pháp thêm Fluoride vào nước. Họ sợ một sự thặng dư Fluoride sẽ ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe thậm chí còn có thể gây ra cancer nữa. Health Canada cho phép nước robinet được chứa một nồng độ Fluoride là 1.0 mg trong 1 lít...
Các tests xét nghiệm về vi trùng học, virus, ký sinh trùng học, kim loại nặng và các hóa chất độc vẫn thường được thực hiện tại các nhà máy nước uống. Kết quả cho thấy là nước robinet ở Canada rất tốt và có thể uống được một cách an toàn không nguy hiểm.
Tuy vậy, thỉnh thoảng chính quyền địa phương vẫn ra thông báo khuyên người dân phải đun nước cho sôi rồi hãy uống với lý do là nước đã bị nhiễm vi trùng đường ruột (coliformes) khá cao trên mức quy định...Còn nhớ, tháng 5 năm 2000, tại thành phố Walkerton Ontario cũng đã xảy ra vụ tai tiếng nước robinet bị nhiễm khuẩn E.coli 0157:H7, còn gọi là khuẩn bệnh Hamburger. Biến cố nầy đã khiến trên 2000 dân địa phương phải đến bệnh viện để xin điều trị chứng đau bụng và tiêu chảy. Cuối cùng cũng có 7 nạn nhân chẳng may bị thiệt mạng, đa số là những người lớn tuổi...
Bên cạnh vi khuẩn ra, nước cũng có thể bị nhiễm bởi hai loại ký sinh trùng thuộc nhóm nguyên sinh vật (protozoa), đó là Giardia và Cryptosporum. Các ký sinh trùng nầy, dưới dạng bào tử (spores), có thể sống rất dai trong môi sinh...Giardia được tìm thấy trong phân người, chó, hải ly (castor, beaver) và chuột xạ. Bị nhiễm Giardia, chúng ta sẽ bị đau bụng và tiêu chảy dây dưa cả tuần lễ... Cryptosporum cũng được thấy trong phân người và trong phân của gia súc như bò chẳng hạn. Cryptosporum có thể nhiễm vào nguồn nước, kể cả nước giếng. Đau bụng và tiêu chảy là triệu chứng chính của nước đã bị nhiễm Cryptosporum. Bệnh có thể rất nặng ở các cháu bé nhỏ tuổi và ở các bác lớn tuổi. Đun nước cho sôi là cách hữu hiệu nhất để diệt vi khuẩn, virus và ký sinh trùng trong nước uống.
Nhưng điều e ngại nhứt của mọi người vẫn là các hóa chất ô nhiễm trong kỹ nghệ và nông nghiệp có thể có trong nước sông và từ đó mà nhiễm vào hệ thống nước robinet của thành phố…
Chất diệt cỏ Atrazine là một trong nhiều loại ô nhiễm hóa học được phát hiện trong nước sông ở Québec... Atrazine có thể gây ung thư...
Nhiễm chì (Pb) cũng là một vấn đề quan trọng của nước robinet. Nước máy có thể bị nhiễm chì từ hệ thống ống nước bằng chì thường thấy ở các nhà được xay cất cách nay 6-7 chục năm. Cũng may là ngày nay, luật Canada cấm sử dụng ống nước bằng chì trong việc xây dựng nhà cửa. Nhiễm chì trong thời gian lâu dài rất có hại cho hệ thần kinh trung ương, nhất là đối với các cháu bé. Để ngăn ngừa vấn đề nầy, người ta khuyên chúng ta mỗi buổi sáng nên mở xả bỏ nước robinet cho chảy tự do trong vòng một phút rồi hãy uống.
Nước robinet đôi khi cũng có màu sắc khác thường, như hơi đỏ nâu. Đây có thể là thùng nước nóng đã bị rỉ sét, hoặc có người đang sửa chữa hệ thống ống dẫn nước trong khu vực của mình. Vào những ngày mùa đông lạnh lẻo, khi mở robinet, đôi lúc nước có màu trắng đục. Đây là hiện tượng rất bình thường mà thôi. Bọt khí được giữ trong ống, lúc được mở ra, nhiệt độ cũng như áp suất bị thay đổi đột ngột làm cho nước tạo ra những bọt nhỏ li ti. Hứng trong ly, nước có màu trắng đục, nhưng để yên một lúc thì nước sẽ lần lần trong trở lại bắt đầu từ dưới đáy ly lên trên.
Nên nhớ là đừng bao giờ sử dụng nước nóng hứng từ robinet để uống, để pha sữa hoặc để nấu ăn, vì nước nóng có thể tích lũy nhiều chất kim loại, như chì và đồng cũng như các chất rỉ sét xuất phát từ bồn chứa.
NƯỚC ĐÓNG CHAI CÓ TỐT HƠN KHÔNG"
Đây là nước uống đã được vô chai sẵn, đóng nút kỹ lưỡng và có nhãn hiệu đàng hoàng. Tại Canada, danh xưng của các nước đóng chai được luật lệ quy định rõ rệt, và gồm có nhiều loại :
•Nước suối thiên nhiên (natural spring water). Được khoan rút từ các suối ngầm chảy trong lòng đất. Nước phải trong lành và chứa một nồng độ chất khoáng không được hơn 500 ppm/lít.
• Nước khoáng thiên nhiên (natural mineral water), cũng được hứng từ những mạch ngầm dưới đất, và có một nồng độ chất khoáng rất cao. Canada ấn định nồng độ nầy phải từ 500 ppm/lít trở lên (còn ở Hoa kỳ thì trên 250 ppm/lít). Thông thường nồng độ khoáng chất hòa tan trong loại nước nầy thường ở vào khoảng 700-800 ppm, tuy nhiên cũng có loại có thể chứa trên 3000 ppm chất khoáng. Đối với hai loại nước suối và nước khoáng vừa kể, nhà sản xuất không có quyền làm thay đổi thành phần chất khoáng tiên khởi có sẵn trong nước ngầm, ngoại trừ họ có thể cho thêm khí CO2 (carbon dioxide), hoặc thêm chất fluoride. Ngoài ra họ cũng có thể sử dụng phương pháp khử trùng bằng ozone.
• Nước đã được biến chế (treated water). Đây không phải là những loại nước lấy từ nguồn nước ngầm, nhưng là nước của thành phố, tức được hứng từ vòi robinet.
Thông thường là nước sông hoặc nước ao hồ được lắng lọc, làm cho trong, và khử trùng bằng nhiều phương pháp khác nhau như dùng tia cực tím (ultra violet), ozone, thẩm thấu ngược (reverse osmosis) hoặc sử dụng cách lọc đặc biệt gọi là absolute micro filtration.
Nước biến chế có thể là nước cất (distilled water), nước vô khoáng (demineralized water), và nước có gaz (carbonated water)...
Nước cất có được qua phương pháp làm bốc hơi và sau đó làm cô động lại thành nước. Nước cất không có chứa chất khoáng hoặc chỉ chứa một nồng độ chất khoáng thật thấp dưới 10 ppm/lít...
Nước vô khoáng là nước đã được rút bớt chất khoáng ra bằng một phương pháp nào đó ngoại trừ cách cất nước. Nồng độ chất khoáng của nó rất ư là thấp và phải dưới 10 ppm/lít. Nước vô khoáng có thể được dùng để uống, để chế vô các dụng cụ điện như bàn ủi, bình batterie, để gội đầu các trẻ sơ sinh, tráng phim hoặc để dùng trong các phòng thí nghiệm.Tại Canada, loại nước vô khoáng thường thấy bán trong các pharmacies là Atlas H2O Treated&Demineralized…
Nước có gaz để tạo bọt nhỏ li ti (sparkling) gây the the chích lưỡi và coi rất đẹp mắt.
NƯỚC ĐÓNG CHAI CÓ CHỨA VI KHUẨN KHÔNG"
Nước đóng chai không phải là nước hoàn toàn vô trùng (sterile)... Nó vẫn có thể có chứa một ít vi khuẩn nào đó, nhưng điều quan trọng nhất là nó không được chứa các loại vi khuẩn có hại cho sức khỏe.
NƯỚC ĐÓNG CHAI CÓ THỂ TỒN TRỮ ĐƯỢC TRONG BAO LÂU"
Để giữ sự trong lành, một khi chai nước đã được khui ra, uống không hết nên cất vào tủ lạnh ngay. Vì thời gian tồn trữ nước đóng chai thường trên 90 ngày, nên luật Canada không bắt buộc nhà sản xuất phải ghi ngày vô chai và ngày giới hạn sử dụng (Best before).
Thông thường thời gian tồn trữ nước đóng chai là hai năm kể từ ngày vô chai với điều kiện là nấp chai vẫn còn nguyên vẹn và nước được cất giữ ở nơi tối, mát mẻ…
Đối với những loại nước mà chúng ta tự hứng vô bình tại các siêu thị, thì cần nên sử dụng càng sớm càng tốt.
Tránh cất giữ nước đóng chai nơi ẩm nóng, dưới ánh sáng mặt trời hoặc để gần nơi cất giữ xăng dầu, savon và các loại hóa chất chùi rửa…
Canadian Bottled Water Association (CBWA) khuyên chúng ta không nên dùng các chai plastic đựng nước để đựng các loại thức uống khác. Các chai nầy chỉ nên sử dụng một lần duy nhất mà thôi (usage unique) vì chất plastic có chứa chất polyethylene terephthalate (PET). Xài đi xài nhiều lần, plastic sẽ biến ra thành những chất độc có hại cho sức khỏe.
Đối với các bình lớn, loại 18 lít, chúng được làm từ chất polycarbonate rất cứng chắc nên nhà máy có thể sử dụng đi sử dụng lại 40-50 lần để đựng nước. Tại nhà máy, bình được rửa lại cẩn thận, tiệt trùng, chăm đầy nước và niêm nấp lại kỹ lưỡng trước khi đem bán cho người tiêu thụ.
ĐẮT NHƯ VÀNG
Chai nước có màu xanh lơ, nhãn hiệu cũng cùng một màu, và kèm theo lời quảng cáo thật là hấp dẫn: Nước được chế biến có chứa muối khoáng, một món giải khát thật tinh khiết (Pure refreshment - Mineralized Treated Water), được lọc và khử trùng qua phương pháp thẩm thấu ngược hay phương pháp ozone. Đó chẳng qua là nước robinet mà thôi, do Cty Coca Cola sản xuất và mang tên là Dasani, giá bán 1$/1 lít...Vậy, nguồn nước đã được lấy từ đâu" Xin thưa, tại Canada, nước lấy tại thành phố Calgary (Alberta) và tại thành phố Brampton (Ontario), còn ở Hoa Kỳ nước được hứng tại một thành phố nào đó ở Kansas và Pennsylvania. Tất cả đều đúng luật định, không có gì sai trái cả.
Những năm gần đây, thị trường nước ngọt có mòi xuống dốc vì thiên hạ sợ uống ba cái thứ nước ngọt nhiều đường, nhiều caffeine sẽ không tốt cho sức khỏe. Thôi thì uống nước lã đóng chai là thượng sách rồi. Các Cty nước ngọt chụp lấy thời cơ xoay qua việc sản xuất nước đóng chai. Bán 1 vốn 10 lời.
Năm 2001, Hoa Kỳ đã tiêu thụ 20 tỉ lít nước vô chai.Theo Bewerage Digest, kỹ nghệ nước đóng chai Hoa Kỳ đã thu vào trên 7.5 tỉ $ / năm…Riêng Canada, với khoảng 31 triệu dân, từ năm 1995 đến năm 2000 lượng nước tiêu thụ đã nhảy vọt từ 527 triệu lít lên 850 triệu lít /năm. Nước đóng chai đắt gấp cả trăm lần hơn nước robinet...Tại Canada, phần lớn các hiệu nước đóng chai đều nằm trong tay của các đại công ty quốc tế như: Nestlé (Montclair, Perrier), Danone (Labrador, Evian, Naya), CocaCola (Dasani) và PepsiCola (Aquafina, sản xuất từ nước robinet của thành phố).
Mấy năm gần đây, kỹ nghệ nước uống còn sáng tạo thêm những loại nước uống rất đặc biệt. Đó là những thứ nước uống có “trị giá gia tăng” (à valeurs additionnelles), nghĩa là được trộn thêm những chất dinh dưỡng, chất khoáng, vitamines, hydrogen("), oxygen, hoặc cả chất chlorophylle nữa.
Tại Quebec, hiệu nước Reebok có chứa calcium, magnésium và 4 loại vitamins: C, B6, B12 và acide folique. Hiệu Oxygizer là loại nước có thêm oxygen và được nhập cảng từ Áo quốc. Giá bán rất “bình dân”, chỉ có 4.50$ cho một chai ½ lít mà thôi. Nước có thêm oxygen (oxygenatad water) nhờ được trình bày rất đẹp mắt, quảng cáo tinh vi nên đã trở thành một mặt hàng rất phổ thông à la mode nhất là đối với giới trẻ. Thấy có ăn, rất nhiều công ty đã nhảy ra sản xuất mặc hàng nầy.
Quảng cáo của các nhà sản xuất rất táo bạo, thí dụ như nước có oxygen sẽ giúp tăng thành tích của những người chơi thể thao… Có thật vậy không" Sự thật thế nào thì phải hỏi lại! Theo tạp chí Journal of American Association Nov 2003, thì dù cho có uống nước pha oxygen đi nữa thì thành tích của một người vận động viên cũng không thấy gì thay đổi hết!
NƯỚC ĐÓNG CHAI CÓ TỐT HƠN NƯỚC MÁY KHÔNG"
Trên nguyên tắc, nhà sản xuất cũng như nhà nhập cảng phải chịu trách nhiệm và bảo đảm sản phẩm của họ phải đáp ứng đầy đủ các quy định về vệ sinh cũng như tính chất trong lành ấn định bởi cơ quan Health Canada. Điều kiện nầy cũng áp dụng cho cả nước robinet của thành phố nữa. Đến nay, tại Canada chưa thấy có báo cáo nào nói lên các trường hợp bệnh hoạn gây nên bởi nước đóng chai cả.
KẾT LUẬN
Thật ra, sống tại hải ngoại thì vấn đề nước uống cũng không đến đổi nào tệ lắm.
Chính người viết cũng thường uống nước robinet (tap water) ở nhà. Lúc đi chơi xa thì dùng nước chai cho nó tiện.
Ở sở, ở hãng thì có bình nước tự động. Tại các công viên, trong hội trường, trường học hoặc các nơi công cộng cũng thường có các vòi nước để cho mọi người uống giải khát miễn phí, uống hơi hôi ten một chút nhưng chã sao. Tại sở tác giả làm việc lúc trước, cứ mỗi tháng đều có công ty đặc trách đến chùi rửa các bình nước lọc tự động.
Chúng ta đi ăn tiệm, ly nước đá lạnh mà mình uống trong bữa ăn chắc chắn cũng là nước máy mà thôi...
Nếu bạn không ưa “gu”, ưa mùi của nước máy, không tin tưởng và tín nhiệm các nhà máy lọc của chánh phủ, và nhất là để được an tâm khỏi hồi hộp thì bạn nên uống nước chai hoặc nước lọc cho chắc ăn.
Nên nhớ là phần lớn nước đóng chai cũng có nguồn gốc từ nước thành phố mà ra chẳng hạn như hiệu nước đóng chai nổi tiếng Dasani do công ty Coca Cola sản xuất.
Còn muốn tiết kiệm và nếu siêng thì mỗi ngày bạn hãy nấu nước sôi đổ vào bình chứa và đem cất trong tủ lạnh để uống dần. Đây là phương pháp rẻ tiền và an toàn nhất tuy có hơi mất công đôi chút..
Riêng tác giả và chắc cũng như một số các bạn ở nhà đều có máy làm lạnh nước. Mỗi tháng chịu khó xách bình không ra chợ để đổi lấy bình nước đầy đem về. Rồi ì ạch, khệ nệ khiêng vô nhà, sau đó thì hì hục khiêng đặt lên máy, chỉ tội nghiệp cho cái thân già có ngày dám trẹo xương sống như chơi.
Để tránh cảnh trên, cũng như để tiết kiệm tiền mua nước thì chúng ta nên mua loại máy lọc gồm có cái lọc gắn ở phía trên cái máy làm lạnh. Chỉ cần mỗi ngày mút nước máy đổ vô cho đầy để cho nó lọc là đủ rồi.
Trong xe, thì lúc nào tác giả cũng có thủ sẵn vài ba chai nước loại nhỏ mua ở siêu thị lối 5$ một kết 24 chai. Khi nào khát là có sẵn nước bên cạnh khỏi cần phải ghé vô tiệm mua coke hay pepsi, vừa tốn tiền và cũng vừa không tốt cho sức khỏe.
Chuyện nước nôi coi vậy mà rất quan trọng trong đời sống của chúng ta. Uống nước nào, chuộng loại nước nào, đó là tùy theo sở thích và quyền lựa chọn của mỗi người.
Uống nước bên nầy rồi lại nghĩ đến hoàn cảnh bi đát của nước bên kia.
- Việt Nam Nhật Báo Daily. Bệnh quái lạ vì nước Máy Hà Nội, Sài Gòn, Cà Mau
http://www.vietnamdaily.com/"c=article&p=56187#disc
-Văn Quang. Lẫm Cẩm Sài Gòn Thiên Hạ Sự. nước uống nhiễm khuẩn coliforms
http://take2tango.com/"display=6295
Chuyện nước nôi là như thế đó./.
Tài liệu tham khảo:
-Questions et réponses sur l’eau embouteillée, Santé Canada.
- Contaminants dans l’eau des puits, Santé Canada.
- Protégez vous, No Juin 1999.
- Bottled water, to drink or not to drink" Iowa State University.
-Drinking water quality & Health, Colorado State University.
-Bottled water: Better than the Tap" By Anne Christiansen Bullers, FDA Consumer Magazine, July 2002.
-Bottled water: New Trends, New Rules by Victor Lambert, FDA Consumer Magazine
-JAMA, Oxygenated Water and Athletic Performance, vol. 290 No.18,Nov12, 2003
-PasseportSanté.net, Eau en bouteille ou eau filtrée, sept 2005.
- CBWA, Frequently asked quesions www.cbwa-bottledwater.org
- Natural Resources Defense Council: Bottled water, Pure Drink or Pure Hype"
http://www.nrdc.org/water/drinking/bw/bwinx.asp
Montreal, August 26, 2009
Gửi ý kiến của bạn
