Từ trái, Nguyễn Chí Thiện, Nga Mi, Trần Lãng Minh.
Virginia.- Hội Người Việt Quốc Gia vùng HTĐ và Tổ Hợp Xuất Bản Miền Đông HK đã tổ chức một buổi ra mắt tập thơ “Hoa Địa Ngục” của Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện vào lúc 2:30 chiều ngày 17 Tháng Sáu, 2006 tại Đại Học George Mason University, Falls Church, VA.
Có hơn một trăm năm mươi người tham dự. Trong phần mở đầu Nhà văn Trương Anh Thụy, đại diện Tổ Hợp Xuất Bản Miền Đông Hoa Kỳ cho biết, nhà văn Nguyễn Chí Thiện đã ra mắt bà con vùng HTĐ vài ba lần nhưng lần nào cũng có chuyện hay, chuyện mới và chuyện lạ để cống hiến quý vị vì cuộc sống của ông thật là phong phú. Câu chuyện Nguyễn Chí Thiện thật, Nguyễn Chí Thiện giả tưởng lắng xuống ai ngờ lại được hâm nóng trong vùng HTĐ vì vậy trong phần nói chuyện với Nhà thơ Nguyễn chí Thiện xin quý vị đặt câu hỏi rốt ráo, để sau này nếu có dịp gặp người thắc mắc thì quý vị cho biết cảm nghĩ của quý vị về ông Nguyễn chí Thiện trước mặt quý vị hôm nay.
Kế đến Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích được mời lên nói về nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, từ ngục tù ra thế giới, một câu chuyện, một quyển sách ly kỳ nhất thế kỷ. Giáo Sư Bích giới thiệu, nhà thơ Nguyễn Chí Thiện bị cầm tù ba lần, từ năm 1960 tới 1991, tất cả là 27 năm. Ngày 1 Tháng 11, 2005 Nhà Thơ Nguyễn Chí Thiện đặt chân đến San Francisco, sau đó về ở với một người anh ở miền Đông HK, Herndon, VA. Đúng một tuần sau, 8 tháng 11, 1995 Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích đã làm thông dịch viên cho nhà thơ Nguyễn Chí Thiện ở Quốc Hội HK. Đây là một chuyện hiếm có, một người tù vừa chân ướt chân ráo đến HK mà một tuần sau đã được vào điều trần trong Quốc Hội HK.
Những bí mật về Nguyễn Chí Thiện cứ đeo đẳng cho đến ngày hôm nay. Đi từ một bản thảo viết tay do nhà thơ Nguyễn Chí Thiện đưa cho Tòa Đại Sứ Anh ngày 16 Tháng Bảy, 1979, ngay sau đó nhà thơ Nguyễn Chí Thiện bị bắt trở lại thêm 12 năm tù nữa. Ít lâu sau Toà Đại Sứ Anh đưa sang cho Bộ Ngoại Giao Anh, đưa sang cho Ban Việt Ngữ của đài BBC. Ông Đỗ Văn của BBC đã chuyển tập thơ không có bìa sang Mỹ cho Ông Ngân, rồi Ông Nguyễn Thanh Hoàng tờ Văn Nghệ Tiền Phong, rồi Bùi Bảo Trúc xem. Bùi Bảo Trúc khoe tập thơ với Viên Linh .. thấy trên đầu sách có yêu cầu phổ biến tối đa cuốn tập thơ này nên Viên Linh in ra cuốn đầu tiên.
Lúc đó không ai biết tên cuốn sách và tác giả. Viên Linh chọn một câu thơ làm tựa đề quyển sách “Tiếng Vọng Từ Đáy Vực”. Cũng vì không biết tên tác giả sách nên gọi là “Chúc thư của một người tù Việt Nam”. Nhạc sĩ Phạm Duy đọc thơ, thích quá nên phổ nhạc mười bài thơ, Ông cũng không biết tác giả là ai nên lúc đó gọi là “Ngục sĩ” và mười bài đầu tiên là mười bài “Ngục ca”, do Ông Nguyễn Hữu Hiệu in ra.
Đến Tháng Sáu 1982 mới biết tác giả tập thơ là Nguyễn Chí Thiện. Tháng 9, 1982 Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích in ra hai mươi bài ngục ca do Phạm Duy phổ nhạc từ thơ Nguyễn Chí Thiện. Cuối năm đó Võ Văn Ái bên Pháp in ra một bản tam ngữ: Tiếng Việt của Nguyễn Chí Thiện, nhạc của Phạm Duy, lời ca tiếng Anh của Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích và bản dịch tiếng Pháp do chị của Ông Võ Văn Ái dịch.
Đến 1984 thì có Bà Nguyễn Thị Hành là người đầu tiên dịch 129 bài thơ của nhà thơ Nguyễn Chí Thiện, ít lâu sau Giáo Sư Huỳnh Xuân Thông in ra khoảng 182 bài thơ dịch của Nguyễn Chí Thiện. Năm 1992 Ông Bùi H. Nghi ở Đức dịch sang tiếng Đức khoảng hai trăm bài.
Năm 1996 phầm hai của “Hoa Địa Ngục” là tập “Hạt Máu Thơ” được in. Tập Hoa Địa Ngục có khoảng 400 bài và tập “Hạt Máu Thơ”nhỏ hơn khoảng 300 bài. Tổng cộng 700 bài thơ, nhà thơ Nguyễn Chí Thiện sáng tác khi còn trong ngục tù CS ở VN.
Cuối năm 1996 Nhà Thơ Nguyễn Chí Thiện được mời qua sáu thành phố ở Úc Châu, một chuyến đi vô cùng thành công. Năm 2000 thì nhà thơ Nguyễn Chí Thiện được Nghị Viện Các Nhà Văn Quốc Tế bên Pháp mời sang Pháp một thời gian, trong thời gian ở Pháp Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện đã hoàn tất tập chuyện vô cùng hấp dẫn là “Tập Chuyện Hỏa Lò” Tổ Hợp Miền Đông in ra, cứ mỗi tháng một nghìn cuốn, tất cả năm nghìn cuốn, mà nay không còn một cuốn, bên Úc in chín trăm cuốn đã bán sạch.
Chương trình được nối tiếp với phần trình diễn của Trần Lãng Minh bản nhạc “Trái Tim Hồng”, phổ từ thơ của Nguyễn Chí Thiện.
Sau đó Nhà Thơ Nguyễn Chí Thiện giới thiệu với khán giả thơ của ông. Theo ông, thơ, hò, vè, ca dao có sức mạnh ghê gớm, nó hơn cả những bài bình luận lý thuyết hay tiểu thuyết dài. Chỉ cần một vài câu ca dao thôi, nó được lưu truyền khắp hang cùng nhỏ hẽm, khắp nơi trên đất nước VN và chỉ cần một vài câu thôi nó bóc trần tất cả bản chất xấu xa của người CS và của chế độ CS, nên Ông đã chọn thơ để làm võ khí đấu tranh.
Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện nói, dưới Xã Hội Chủ Nghĩa, dưới thời đại Hồ Chí Minh người dân hoàn toàn mất hết quyền, nhất là những văn nghệ sĩ. Tất cả nhà văn nhà thơ VN, dù muốn dù không cũng phải làm bồi bút, vì ngoài tù đày ra, CS còn khủng bố cả gia đình, vợ con, cho nên ai cũng phải lùi bước. Thơ văn dưới Xã Hội Chủ Nghĩa là một nền văn học chết, hoàn toàn không có giá trị gì về nghệ thuật, mà trong XHCN quái lạ lắm, lúc nào họ cũng nói đến nhân, vì tự do hạnh phúc của nhân dân, mà thực tế thì văn nô có bao giờ có nói được tấm lòng của họ đâu, chỉ nói theo lệnh đảng, chỉ thị của đảng, vì nghỉ như vậy nên ông nói bằng thơ:
“Văn là tim là óc
Là linh hồn văn ra
Trong chế độ chúng ta
Có nhiều cái quái ma
Tim óc thực đâu cà
Chỉ thấy tim óc giả
Đem chưng bày thối tha
Nhìn kỹ thì hóa ra
Đó là cái dạ dày
Lũ bồi văn mất dạy”
Trước tình trạng bồi bút như vậy Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện nói ông không trách Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư.. vì xã hội VN là một xã hội toàn trị, nó không những đe dọa người có tư tưởng khác mà cả gia đình họ, nên ông làm thơ:
“Nhà văn, nhà báo
Nhà giáo, nhà thơ
Nhà chùa, nhà thờ
Tất cả đều thua,
Tất cả đều sợ
Nhà tù, nhà vua
Chớ đùa với đảng”
Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện cho biết thơ của ông theo từng diễn biến của lịch
sử chứ không phải hư cấu. Năm 1978 phong trào vượt biển ra đi chết chóc, thuyền này chìm thuyết nọ nối tiếp ra đi. Ở Hải Phòng không biết bao nhiêu người đã chết, tan nát gia đình. Ông làm thơ về vượt biển.
“Đi về đâu mà sầu đau ngơ ngác
Các ngã đời đều tan tác xác xơ
Hãy xuống con thuyền vượt trùng dương hung ác
Đi về phuơng cháy đỏ những trời mơ
Hạnh phúc tương lai đương đứng đón chờ
Chờ ta đó bờ tự do tráng lệ”
Sống cuộc đời đau khổ như vậy, nên ông đã làm thơ để ghi ra những thực tế đã sống, đã nhìn, đã thấy. Ông làm thơ không phải để gởi sang Anh sang Mỹ, mà chỉ để gởi vào Miền Nam để cho người Miền Nam hiểu mà chiến đấu. Vì trong tù không có giấy mực và bị theo dõi nên ông phải thuộc lòng thơ như một cuộn băng. Ông chỉ muốn gởi đi một thông điệp cho các bạn Miền Nam biết thôi, cho nên khi Miền Nam mất năm 1975, không gởi đi được thì ông đau khổ vô vàn, vì ông biết trước dân miền Nam sẽ phải chịu tất cả những thảm cảnh của Miền Bắc mà thôi. Hạnh phúc, niềm mơ, nhân phẩm, luân thường, Đảng tới là tan nát cả. Cho nên ông có nói:
“Miền Nam ơi! tự thuở tiêu tan
Ta sống trọn vạn ngàn cơn thác loạn”
Năm 1977 ông ra tù thì miền Nam đã mất nên năm 1979 ông đành lòng gởi thơ ra ngoại quốc, qua Toà Đại Sứ Anh. Mỗi bài thơ có một lý lịch cả, không phải tự nhiên mà làm. Con người ta không phải lúc nào cũng anh hùng, cũng bền vững, có nhiều lúc ông rất ngã lòng, rất mệt mỏi.
“Đâu cả ngàn đêm mắt không hề nhắm
Đâu vạn bình minh lao ngục tối tăm
Đâu triệu nấm mồ chôn triệu mối hờn căm
Câu giải đáp đen ngòm như vực thẳm
Bằng phong ơi gió buồn vạn dặm
Vầng trăng quê hoen máu xa xăm”
Sau khi quyết định vào Tòa Đại Sứ Anh ngày 16 tháng Bảy, năm 1979, đưa tập thơ rồi, ông bị tù, trong xà lim ông có làm bốn câu thơ diễn tả tâm trạng ông lúc đó, lúc thơ của ông đã đi ra ngoài rồi.
Thêm mấy chục năm sống nữa tích sự gì
Khi uổng phí cả đời thơ tận tụy
Nay bước lao tù nếu ta ngã quỵ
Thơ đã tung trời băng lưới thép bay đi”
Ông làm thơ cả những lúc đau khổ nhất, cả những lúc cùm kẹp, mà cùm kẹp đến tám chín tháng trời, mà ông vẫn làm thơ vì thơ giúp ông quên hết thời gian năm tháng. Nhiều khi ông bị cho ăn đói, rồi nhét vào xà lim, ông làm thơ:
“Ta như chó đói vật vờ
Ngữi thấy mùi cơm hao háo
Xong ta vẫn chắt ra từng hạt máu
Năm rồi năm chăm sóc nuôi thơ”
Ông Nguyễn Chí Thiện tiếp tục đọc một số thơ với lời dẫn giải nguyên nhân, nguồn cảm xúc khiến ông sáng tác. Thơ của Nguyễn chí Thiện rất giản dị, không cao siêu, bay bổng, mà mục đích là làm cho người dân hiểu rõ CS, vì ông tin nếu hiểu rõ thì người dân sẽ chiến đấu chống lại CS. Nên ông viết:
“Thơ của tôi không có gì là cao
Như chết chóc, mồ hôi bán súng
Thơ của tôi là những gì kinh khủng
Như đảng đoàn, như lãnh tụ, như trung ương
Thơ của tôi kém phần tưởng tượng
Nó thực như tù, như đói, như đau thương
Thơ của tôi chỉ để đám dân thường
Nhìn thấu suốt tim đen phường quỷ đỏ”
Ông Nguyễn Chí Thiện tin nếu người dân biết sự thực thì CS sẽ tiêu tan.
“Nếu nhân loại mọi người đều biết
Cộng Sản là gì, tự nó sẽ tan đi”
Ông kể chuyện vui, nhân bốn con trâu bị hổ vồ chết, những người tù được cán bộ cho ăn thịt trâu chết thum thủm, Ông Nguyễn Chí Thiện làm thơ:
“Con trâu khỏe như hổ
Nó chủ yếu ăn cỏ
Vậy trong cỏ phải có
Chất bổ đúng không anh
Bạn luộc khô cỏ xanh
Ăn thí nghiệm không thành
Nôn oẹ hết còn đâu
Tiếc thay “Người khác Trâu”
Đào sâu tư tưởng thì Ông Nguyễn Chí Thiện làm thêm một bài thơ khác:
“Nếu cỏ bổ như gạo
Dân cũng chẳng được no
Đảng quản lý ngay cỏ
Khan hiếm giá vọt cao
Đâu phải nói tào lao
Đảng là như thế đó”
Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện nói, lần thứ ba bắt ông CS muốn tiêu diệt ông cho chết dần chết mòn:
“Xác thân ọp ẹp
Dạ dày lại lép
Mà như có phép
Cứ sống vật vờ
Thần chết cũng sợ
Quân thù man rợ
Cũng không thể nào
Ngỡ ta chết bẹp
Ngờ đâu trên thép
Nở một vườn thơ”
Trong dịp này nhà thơ Nguyễn Chí Thiện có đưa cho Nhà Văn Sơn Tùng một chứng thư cho phép nhà văn Sơn Tùng thâu hồi lại bản thảo chính tập thơ của ông chuyển ra ngoại quốc trước đây, để thử dấu tay còn in trên bản thảo, hay thử DNA. Nhà thơ Nguyễn Chí Thiện ra điều kiện nếu tìm ra sự thực Ông chính là Nguyễn Chí Thiện tác giả tập thơ ở Tòa Đại Sứ Anh thì người đòi thử phải chịu tiền thử DNA và mất một trăm ngàn mỹ kim; nhà thơ Nguyễn Chí Thiện sẽ dùng tiền này để giúp đấu tranh ở hải ngoại, còn nếu thua thì ông sẽ đền số tiền một trăm ngàn này.
Để thay đổi không khí Ca sĩ Nga Mi trình bày nhạc phẩm “Buổi Chiều Thứ Bảy” thơ của nhà thơ Nguyễn Chí Thiện được phổ nhạc, với sự phụ họa guitar của Trần Lãng Minh. Theo sau là phần giải đáp những thắc mắc của khán giả. Chương trình chấm dứt vào lúc 5 giờ chiều.