Cuộc vận động thực hiện một đài tưởng niệm thuyền nhân đã manh nha từ gần 10 năm trước, do nhà thơ Thái Tú Hạp cùng bà Ái Cầm (chủ nhiệm tuần báo Saigon Times ở Los Angeles) và các nhà báo Việt Dzũng, Minh Phượng (Radio Bolsa) cùng DB Trần thái Văn (lúc đó còn là nghị viên Garden Grove) với một số thân hữu của họ. Gần đây nhất, một buổi gây quỹ mang tên Bông Hồng Chiêu Niệm Thuyền Nhân được tổ chức ở thành phố Monterey Park,nhằm bán đấu giá bức tranh duy nhất vẽ Tượng đài tưởng niệm thuyền nhân, và bán 2 CD Miền Yêu Dấu Phương Đông, Sông Nhớ Một Vầng Trăng (của Thái tú Hạp), cùng chiếu lại một đoạn phim tài liệu về chặng đường vượt thoát chế độ Cộng Sản VN của những thuyền nhân sau năm 1975.
Tượng đài gồm 4 thuyền nhân (thuộc cả 3 thế hệ từ bé thơ đến già cả) đang có những động tác xin cầu cứu do họa sĩ Vi-Vi tạc, và Thượng Tọa Thích Quảng Thanh xây dựng nền cùng sáng tạo bối cảnh, như tạc kiểu dáng các thuyền nhân kêu cứu đó đang đứng trên một chiếc thuyền vượt biên chơi vơi trên biển,trong lúc mũi thuyền bị nước tràn vào. Mặt "biển" này có thể xao động làn sóng, khi một nút điện được bật lên làm động cơ chân vịt của con thuyền chuyển động !
"Không kể chi phí tạc tượng (do Ủy ban xây dựng đảm trách), việc thiết trí tượng đài gồm có xây hồ nước, tạc chiếc thuyền vượt sóng, các bài trí xây dựng khuôn viên, tốn kém khoảng 100 ngàn Mỹ kim, do chùa Bảo Quang đài thọ", theo lời Thượng tọa Viện chủ Thích Quảng Thanh.
Thượng Tọa nói trước hàng trăm Phật tử tụ tập kín gian chánh điện trước lễ giao thừa: "Chùa Bảo Quang mạnh dạn làm công việc dành một vị trí và thiết lập đài tưởng niệm thuyền nhân, để những người vượt biên quá cố, nếu chưa được siêu thoát thì có nơi nương tựa." Thượng tọa xác định rõ, "Đây là một việc làm của lương tâm, chứ không phải việc làm chính trị. Chúng tôi sẽ chọn một ngày thường niên để cầu siêu, để nhắc nhở rằng mình từng là thuyền nhân, từng đánh đổi cái chết tìm lấy sự sống trong tự do. Và khi chúng ta có tự do, chúng ta không thể nào bước trên sự tự do của người khác!"
Hiện Chùa Bảo Quang và tuần báo Saigon Times đang thu thập danh tánh những thuyền nhân đã bỏ mình, để khắc tên vào những hàng bia đá vây quanh Tượng đài. Công việc này, nếu hoàn tất sớm, có thể tổ chức lễ khánh thành vào ngày 30-4-06. nếu không kịp, thì sẽ tổ chức vào tháng sau đó.
Mặc dù California có bờ biển phía tây, nhưng tượng đài vừa được thiết trí, đã đặt xoay về hướng đông, như muốn mọi người hình dung lộ trình các cuộc vượt biển trước đây, hầu hết đều nhắm phía biển Đông.
Một ngày sau khi tượng đài được hoàn thành giai đoạn chính, đông đảo đồng bào đến thắp hương tưởng niệm than nhân của mình. Nhiều người thả đèn nến xuống mặt hồ trong đêm Giao thừa, và ánh lửa từ những ngọn hoa đăng này cùng ánh sáng tỏa ra từ các trụ đèn chung quanh Tượng đài, đã làm cho không khí tượng đài có vẻ thiêng liêng, lành lạnh...! Ánh sáng đó, soi không rõ các khuôn mặt pho tượng thuyền nhân, nhưng từ chỗ tối sáng mờ nhạt ấy, cũng thấy được nét đau khổ của thuyền nhân đang chơi vơi trên biển đêm mênh mông.
Người ta nhớ lại, trong dạ tiệc gây quỹ vừa nêu trên, nhà giọng Việt Dzũng cất lên nghẹn ngào bài hát nhớ tưởng thuyền nhân: "một lần đi là mãi mãi không về, một lần đi là vĩnh viễn xa nhau..."
Còn nhà thơ Thái tú Hạp thì phát biểu: "mọi lời nói, chữ nghĩa nói về thảm trạng thuyền nhân đều giới hạn, mà nỗi thống khổ thì vô bờ..." "chính tôi từng là chứng nhân của cuộc vượt biển tìm tự do trên chuyến tàu năm 1979. tàu bị gió bão khiến 13 người thiệt mạng không tới được bến bờ Tự do." "Thời kỳ đó, chính triết gia Pháp Jean Paul Sartre đã thốt lên "trước hình ảnh đứa trẻ thơ chết đói trong vòng tay bà mẹ vượt biên, những tác phẩm bán chạy của tôi đều trở thành vô nghĩa", quả là một thông điệp của tình thương về thảm trạng thuyền nhân, một tiếng nói từ trái tim vĩ đại chứa đầy nhân ái. Lời nguyện của chúng tôi từ bao năm, nay mới được thực hiện qua việc lập dự án xây tượng đài tưởng niệm thuyền nhân. Chúng tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc, vì thực sự từ giây phút này chúng tôi không còn cô đơn, mọi người đã tận tình tiếp tay một cách cụ thể giúp cho chúng tôi thực hiện ước mơ..."
Trong đêm Giao Thừa, nhiều đồng bào đến viếng Tượng đài Thuyền Nhân, thả hoa đăng, thắp hương cầu nguyện người quá vãng siêu thoát.
TT Quảng Thanh và nhiều phật tử cũng ra thắp hương trước tượng đài thuyền nhân sáng mùng 3 tết, buì ngùi cảm niệm những thuyền nhân vì tự do mà gặp nạn biển đông. (tin và ảnh: Nguyễn Hiền)