- Bài của Trần Liễu Hạ
Ở Việt Nam, trước và sau năm 75, có rất nhiều ca sĩ, mỗi người một vẻ, mỗi người một hình dáng. Có người vụt sáng như sao băng, có người một sớm một chiều đã trở thành dĩ vãng. Nhưng một số rất ít, dù qua bao dâu bể, vẫn còn đứng vững trên sân khấu để giúp vui cho người và cho đời – trong đó phải nói tới Chế Linh, Thanh Tuyền và Khánh Ly
- Tôi chỉ là người mê hát
Riêng Khánh Ly là trường hợp cá biệt. Tiếng hát của cô không chỉ giới hạn trong mảnh đất Việt Nam, mà còn được các nước Nhật, Đức, Na Uy, Anh, Pháp…chiếu cố. Dường như, bất cứ cuốn phim nào họ làm về VN – nhà sản xuất đều dùng tiếng hát của cô để làm nhạc chính cho cuốn phim – có khi họ dùng tới 3 bài – như trường hợp phim “Vietnam after war” của hảng Arcadia, Anh quốc – Ngay cả tờ tuần báo có số phát hành lớn nhất nhì ở Á Châu – tờ Asia week – cũng viết bài về cô với cái tựa “Vầng Thái dương của Vietnam vẫn hát”, chưa kể hàng chục bài báo của Nhật, của Úc, Canada- tờ Le Monde của Pháp củng dành cho cô một bài rất trang trọng.
Năm 1997 – đài truyền hình lớn nhất Nhật Bản NHK đã quay một cuốn phim dài một tiếng đồng hồ về cuộc đời của cô – nay đến lượt đài truyền hình của người Anh cũng đang chuẩn bị thực hiện một phim tương tự.
Không ai có thể phủ nhận giọng hát Khánh Ly là một giọng rất lạ. Cũng không ai có thể phủ nhận giọng hát này, cho tới nay, vẫn chưa có người thay thế- nó liêu trai- nó khàn đục như người hút thuốc phiện – nó văng vẳng từ gần, tới xa, như hiện thực và cũng như huyền thoại.
Có một lần gặp Khánh Ly ở Luân Đôn, tôi nói và đưa cho Khánh Ly những tài liệu tôi có được hỏi cảm nghĩ của cô thế nào – rất nhanh chóng, cô trả lời “Tôi chỉ là người mê hát, và chỉ có mê hát mà thôi” – Dù đã qua một chiều dài biết bao nhiêu thế hệ cô vẫn không chịu nhận mấy chữ Ca sĩ thần tượng – mà vẫn chỉ nhận mình là người mê hát, thích hát cho mọi người nghe để nhớ về kỷ niệm hoặc quên đi chốc lát, những nỗi buồn.
Duy có điều cô lập đi lập lại với tôi nhiều lần “như một định mệnh- cô đã may mắn gặp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn – nhờ ông cô đã thành danh và thành nhân” cô đã sống như vậy cho tới bây giờ, với một tấm lòng, dù chẳng để làm gì, dù để gió cuốn đi…
Chỗ nào cũng có Khánh Ly- Trịnh Công Sơn
Tôi nghĩ Khánh Ly nói đúng – tì cô ca sĩ ở một Night Club nhỏ trên thành phố sương mù Đà Lạt – khi về Saigon- chỉ trong một đêm hát ở sân cỏ Quán Văn – tên tuổi của cô và Trịnh Công Sơn đã vang dội đi cả nước. Những bài hát do Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sáng tác , Khánh Ly trình bày – đã làm mới hoàn toàn nền âm nhạc Việt nam lúc bấy giờ. Những câu “mưa vẫn bay trên từng tháp cổ, dài tay em mấy thuở xanh xao” hoặc “tóc em từng sợi nhỏ, rớt xuống đời làm sóng lênh đênh” hay “môi nào hãy còn thơm, cho ta phơi cuộc tình” hoặc “chiều đã đi vào vườn mắt em, mùa thu qua tay đã bao lần, ngàn cây thắp nến lên hai hàng, để nắng đi vào trong mắt em” – những “ngón tay em dài nên mãi ru thêm ngàn năm” “làm sao em biết bia đá không đau” “ngày sau sỏi đá cũng cầm có nhau” hàng ngàn ngôn ngữ, mà cả gần nửa thế kỷ không nhạc sĩ nào dám đưa vào âm nhạc, đã làm say mê hàng triệu người nghe, đã tạo ra một phong trào nghe nhạc Trịnh kéo dài cho tới ngày hôm nay – dù già hay trẻ – dù hiểu hay không hiểu người nhạc sĩ muốn nói gì.
Người ta yêu nhau, lấy nhau kể cả xa nhau vì nhạc Trịnh Công Sơn và tiếng hát Khánh Ly – nhưng từ ngày đó chỗ nào cũng có Khánh Ly-Trịnh Công Sơn.
- Nổi trôi theo vận nước
Nhưng cái lớn nhất của nhạc Trịnh Công Sơn không phải là những bài tình ca với ngôn ngữ mới đẹp như thơ – như nhạc sĩ Văn Cao nhận xét – mà là những Ca Khúc Da Vàng. Ông đứng trên tất cả những chủ nghĩa – để với tấm lòng yêu thương Tổ Quốc Việt Nam, kêu gọi mọi người yêu thương nhau, đừng bắn giết lẫn nhau. Vì “lật mặt xác quân thù, chỉ thấy người Việt Nam trên đó”, ông ước mơ một nước tự do thanh bình, nhà tù biến thành trường học, và không còn “hàng vạn tấm bom trút xuống đầu làng, hàng vạn chuyến xe Claymor lựu đạn, từng vùng thịt xương có mẹ, có em” hay “người chết hai lần, thịt da nát tan”…Ông viết lên những ao ước mà hàng triệu người Việt Nam ao ước. Và như vậy, ông và Khánh Ly lại được hàng triệu người người yêu mến qua những Ca Khúc Da Vàng. Ông cùng Khánh Ly nổi trôi theo vận nước- cất tiếng hát đòi thanh bình tự do giữa những gầm thét của đạn bom – và vô hình trung đã gắn liền cuộc đời 2 người vào một giai đoạn đau thương, kinh hoàng nhất của dân tộc lầm than nhược tiểu – mà sau này – sử sách không thể bôi đen hay chùi xóa được.
Kể cả Trịnh Công Sơn (khi còn sống) hay Khánh Ly không bao giờ nghĩ tới điều này – họ chỉ nhận mình là “con chim tới từ núi lạ trên ngọn lau ngứa cổ hát chơi”. Nhưng nhiều nhà nghiên cứu không đồng ý như vậy. Họ trao giải Âm Nhạc Hòa Bình Thế Giới cho Trịnh Công Sơn. Họ vinh danh Khánh Ly đã đóng góp cho mọi người cả đời mình với âm nhạc. Tên Trịnh Công Sơn Khánh Ly không chỉ được ghi nhớ ở Việt Nam – nó đã được ghi vào lịch sử âm nhạc thế giới – trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam máu lửa.
Tôi được biết, trước sau 1975, Khánh Ly và Trịnh Công Sơn lúc nào cũng là đề tài nóng bỏng. Kẻ ca ngợi không ít và kẻ lên án cũng vẫn còn. Vì mọi người đều có cách nhìn khác nhau về ông. Ngày ông ra đi cả triệu người lớn, bé, trẻ già, từ Nam tới Bắc tự phát tới tiễn đưa ông, chứng tỏ Ông là một vốn quý của dân tộc – và nói như lời một Nhạc sĩ đương đại “vài trăm năm sau, may ra, Việt Nam mới có một Trịnh Công Sơn khác”.
- Những người trẻ tuổi
Chi tiết phim về cuộc đời Khánh Ly, theo thông lệ của đài phải giữ kín. Tôi không dám tiết lộ. Tuy nhiên tôi có thể kể lại một số chuyện khi tôi và anh xếp Watson về Việt Nam làm research cho cuốn phim này. Chúng tôi đi từ Hanoi tới Saigon – và lạ lùng thay – khi chúng tôi cần gì, muốn tìm gì, hầu hết dân chúng đều giúp đỡ.
Điều làm anh chàng Watson thú vị là ở cả 3 miền, chỗ nào cũng có những Câu lạc bộ Khánh Ly-Trịnh Công Sơn – nhạc của hai người được mở khắp các hang cùng ngõ hẻm, không chỉ trong thành phố, nói theo từ hiện đại, mà còn có ở các vùng sâu vùng xa. Ông xếp Watson khoái nhất là đã mua được cuốn DVD “Một Đời Việt Nam” của Khánh Ly, ngay trong một cửa tiệm băng nhạc quốc doanh ở thủ đô Hà Nội.
Chúng tôi ngạc nhiên là hầu hết những người ái mộ Khánh Ly – Trịnh Công Sơn là những người trẻ tuổi – sinh ra trước cuộc chiến ba bốn năm hoặc là sau. Họ mê 2 người như mê tình. Đa số cho biết nhạc Trịnh và Ly là thứ có chất lượng cực kỳ.
Có rất nhiều trang WEB mở ra chỉ dành riêng cho Trịnh Công Sơn – Khánh Ly – họ sưu tầm tất cả những thứ gì có 2 người mà họ tìm được- họ trao đổi những nhận định, dù còn rất trẻ, tôi thấy họ phân tích rất hay và sâu sắc.
Tôi có hỏi anh Đinh Hải, Sinh viên trường Đại học Tổng Hợp Hà Nội” em còn trẻ, tại sao em thích nhạc Trịnh và tiếng hát Khánh Ly” – không một chút đắn đo- Hải trả lời “ Nhạc Trịnh đem tới cho tôi sự hy vọng chứ không tuyệt vọng – đó là tôi chưa đề cập tới chất thơ và triết lý trong nhạc của ông. Còn tiếng hát Khánh Ly thì không có một người nào có thể thay thế được”.Tôi cũng có hỏi một em ở Saigon – Em tên là Duy Thu- đang học năm thứ hai trường Luật – em nói “ngay từ khi mới sinh, bà mẹ em đã mở nhạc Khánh Ly cho em nghe thay lời ru của bà – lớn lên em tìm hiểu về họ, em rất yêu thích họ, và muốn sống theo tư cách mà họ đã sống”
Một em khác – em Minh Viên - hiện đang tu tại một ngôi chùa ở Thủ Đức. Em cho biết đã email cho Khánh Ly hàng ngày, em lúc nào cũng cầu nguyện cho Khánh Ly có sức khỏe, để đi rao giảng sự thương yêu, tử tế đến cho mọi người”
- Ngứa cổ hát chơi
Trở về từ VN, tôi lại có dịp theo Watson qua Hoa Kỳ làm research. Sau khi thăm hỏi nhiều người từ New York tớiCali, chúng tôi có dịp âm thầm tham dự 3 show Khánh Ly trình diễn – khi cô ngồi giới thiệu CD trước cửa rạp, chúng tôi cũng nhận thấy rất nhiều khán giả trẻ bao quanh cô chụp hình, xin chữ ký – có em còn xoay lưng để Khánh Ly ký trên áo mà em đang mặc – Tôi củng có hỏi một em, 22 tuổi, đang theo học tại Đại học Seattle, em cho biết bằng tiếng Việt không thông suốt rằng: Khánh Ly là ca sĩ biểu tượng cho VN, cô luôn mặc áo dài và để tóc dài, cô có giọng hát đặc biệt và rất thân thiện, cởi mở – cả gia đình em đều thích cô – cô luôn nhắc nhở chúng em có nguồn gốc Việt nam – đừng bao giờ bỏ quên nguồn gốc đó.
Từ Luân Đôn, tôi gọi điện thoại cho Khánh Ly để kể cho cô biết rằng cô vẫn còn rất nhiều khán giả trẻ ở Việt nam, ở Hoa Kỳ, Khánh Ly cười, nói “nhờ Chúa thương” – Và cô vẫn xác định với tôi, dù đã qua hơn 4 thập niên, cô vẫn không nghĩ mình xứng đáng là một ca sĩ đúng nghĩa – cô chỉ như ông Trịnh Công sơn “Sống giữa đời này chỉ có thân phận và tình yêu. Thân phận thì hữu hạn. Tình yêu thì vô cùng. Chúng ta làm cách nào nuôi dưỡng tình yêu để tình yêu có thể cứu chuộc thân phận trên cây thập giá đời” và chỉ là 2 kẻ hát rong đi qua cuộc đời này mà thôi”
Tôi hỏi cô về lịch trình diễn để bắt đầu sắp xếp thời khóa biểu cho cuốn phim – Khánh Ly nói giờ đến tháng 1 sang năm cô đã nhận lời đi Show. Cô chỉ có thời gian sắp xếp để trung tâm Thúy Nga phát hành cuốn DVD “Thuở Ấy Mưa Hồng” cuốn DVD cô đã bỏ ra những ngày thường trong một thời gian dài để thực hiện.
Tôi nói lại với Watson – anh ta giơ hai tay lên trời: Chúng ta sẽ tìm cách để sớm khởi đầu – tôi muốn như vậy để xem đó như một món quà ý nghĩa đối với người được gọi là “nữ hoàng chân đất” của VN.
Trần Liễu Hạ
Luân Đôn
Gửi ý kiến của bạn
