WESTMINSTER (VB) -- Cuộc triển lãm và hội thảo về Phong Hóa, Ngày Nay và Tự Lực Văn Đoàn tại hội trường Nhật Báo Người Việt đã hoàn mãn hôm Chủ Nhật 7-7-2013.
Liên tục hai ngày Thứ Bảy 6-7 và Chủ Nhật 7-7-2013 đã mang tới quá nhiều thông tin, trong đó có những chi tiết lần đầu được trình bày bởi thế hệ hậu duệ của Tự Lực Văn Đoàn, đã gây sự chú ý từ những người quan tâm tới văn học.
Dự kiến, theo lời nhà văn Phạm Phú Minh, Trưởng Ban Tổ Chức, sẽ có ấn bản DVD quay phim 2 ngày triển lãm và hội thảo này cho những người muốn giữ làm tài liệu.
Theo lời nhà thơ Mật Nghiêm Đặng Nguyên Phả, cuộc triển lãm và hội thảo 80 năm Tự Lực Văn Đoàn thành lập và 50 năm ngày nhà văn Nhất Linh tự hủy thân là một cơ hội rất hiếm hoi, vì cơ duyên này rất hiếm và thời gian cũng không còn nhiều đối với một số nhân vật liên hệ.
Nhà văn Doãn Quốc Sỹ, 90 tuổi, là con rể nhà thơ Tú Mỡ Hồ Trọng Hiếu đã kể về những kỷ niệm với nhà thơ trào phúng độc đáo này, từ kỷ niệm về Làng Láng và về cách cụ Tú Mỡ đặt tên 8 người con qua thơ:
Năm trai, ba gái, tám tên,
Trung, Hiền, Thảo, Dũng, Hùng, Chuyên, Vỹ, Cường.
Phu nhân của nhà văn Doãn Quốc Sỹ tên Thảo, là người con thứ 3 của nhà thơ Tú Mỡ.
Nhà văn Nguyễn Tường Thiết, con trai và là đại diện gia đình Nhất Linh, đã kể lại với chủ đề “Đi Tìm Nhất Linh,” trong đó cho thấy tháng 7 là con số định mệnh của cụ Nhất Linh.
Đúng 60 năm trước, Nhất Linh viết rằng, “Có ích nhất trong đời tôi là thành lập Tự Lực Văn Đoàn,” theo lời kể của Nguyễn Tường Thiết.
Và đúng 50 năm trước, vào ngày 7-7-1963, Nhất Linh tự hủy mình. Như thế là thọ 58 tuổi, 1906-1963, tròn sự nghiệp 40 năm.
Nguyễn Tường Thiết kể rằng, Nhất Linh làm thơ từ năm 10 tuổi, 16 tuổi có thơ đăng báo của Nguyễn Văn Vĩnh, 18 tuổi học Trường Thuốc, viết báo Nam Phong, 19 tuổi lấy vợ, 20 tuổi viết “Người Quay Tơ,” 21 tuổi vào Sài Gòn dự tang lễ cụ Phan Chu Trinh, bị mật thám truy bức phải trốn sang Cam Bốt, rồi đi Tây học, 24 tuổi về nước với bằng Cử Nhân Khoa Học và vào dạy ở Trường Thăng Long, nơi đây quen Khái Hưng và rủ nhau làm báo, viết văn – năm 27 tuổi lập Tự Lực Văn Đoàn, nghĩa là tròn 80 năm.
Khi Nhất Linh cưới vợ, đã nói minh bạch với vợ rằng “em có nhiệm vụ ở nhà, còn anh có nhiệm vụ với xã hội...”
Nguyễn Tường Thiết nói, nếu cụ Nhất Linh muốn làm giàu thời đó thì văn bằng Cử Nhân Khoa Học có nhiều cơ hội, chứ còn làm báo thì lương lại quá thấp.
Nguyễn Tường Thiết nói, Nhất Linh là nghệ sĩ, suốt đời vì Chân Thiện Mỹ, và mới năm ngoái công ty Sothebys có đấu giá một họa phẩm, tả cảnh một phiên chợ, của Nhất Linh, ký tên là Tam... vì lúc đó, cụ chưa ký tên Đông Sơn (khi vẽ minh họa cho báo) và cũng chưa ký tên Nhất Linh vì đó là tấm tranh đầu tay.
Nguyễn Tường Thiết kết thúc bằng dẫn một câu của Andre Gide được Nhất Linh ghi lại trong truyện “Hai Vẻ Đẹp,” rằng “nên tự hiểu rằng đời người luôn luôn có thể đẹp đẽ hơn. Đời anh và đời mọi người.”
Tất cả trong hội trường hôm Chủ Nhật đã được nhà văn Đỗ Quý Toàn mời đứng lên trang nghiêm tưởng niệm tròn 50 năm nhà văn Nhất Linh tự hủy mình. Nhà văn Đỗ Quý Toàn nói: “Hôm nay ngày giỗ Nhất Linh, chúng ta tưởng niệm cụ, và ước mơ các thế hệ trẻ sẽ nuôi dưỡng mãi tinh thần Nhất Linh.”
Cũng cần nhắc rằng, vào ngày 7-7-1963, Nhất Linh đã tự hủy mình sau khi để lại bản di chúc bất tử: “Đời tôi để lịch sử xử. Tôi không chịu để ai xử cả. Sự bắt bớ và xử tội tất cả các phần tử đối lập quốc gia là một tội nặng sẽ làm cho nước mất về tay cộng sản. Tôi chống đối sự đó và tự hủy mình cũng như Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp mọi thứ tự do”.
Kế tiếp Giáo sư Minh Thu, đại diện gia đình Hoàng Đạo (tên thật Nguyễn Tường Long), kể về những kỷ niệm với cha, một nhà văn mà mẹ của Giáo sư kể là tính có vẻ lạnh lùng. Nhưng Hoàng Đạo đã chơi trò chơi với các con, như ném giấy, đánh ping-pong, vật lộn. GS Minh Thu kể là vẫn còn nhớ thời đi với ba ra biển Sầm Sơn (Thanh Hóa) còn hình chụp đứng nơi Hòn Trống Mái. Hoàng Đạo mê kiếm hiệp Tàu. GS Minh Thu kể là khi thuê sách Phong Thần về, “ba tôi cầm nay đọc trước, nói rằng con (lúc đó GS MInh Thu 10 tuổi) chưa nên đọc vì ba phảỉ đọc trước đã.” Hoàng Đạo đã từng bị Pháp bắt, đưa đi lưu đày cùng với Nguyễn Gia Trí, Khái Hưng... ở Vụ Bản, Hòa Bình.
Rồi Nhật dội bom Hà Nội, Hoàng Đạo lấy xe chở cả nhà đi sơ tán. Hình ảnh cuối mà GS MInh Thu nhớ về cha là khi Hoàng Đạo nói là sẽ đi họp về hòa giải để liên minh chống Pháp. Nhưng chuyện thất bại, Hoàng Đạo trốn sang Trung Quốc. Rồi có tin Hoàng Đạo chết trên một chuyến tàu từ Hồng Kông tới Quảng Châu, một cái chết đầy nghi vấn, chưa có giảỉ đáp.
Kế tiếp, Bác sĩ Nguyễn Tường Giang, con trai của Thạch Lam, kể rằng ông mới sinh 3 ngày thì Thạch Lam chết vì bệnh lao. Do vậy, BS Giang kể kỷ niệm dựa vào bài viết của chị là bà Nguyễn Tường Nhung. Thạch Lam mất vì bênh lao phổi, làm việc quá sức, vì phảỉ phụ trách nhà in, vừa viết báo, vừa viết truyện.
Thạch Lam có người phu xe thường trực, nhưng nhiều khi tự ý đi bộ vì thấy thương người phu xe mệt nhọc. Thạch Lam là nhà văn nghèo, từ trần để lại vợ và 3 con, may nhờ bà mẹ của Thạch Lam đưa cả nhà lên Cẩm Giàng, rồi chạy loạn lên Yên Thế...
Tiếp theo, Giáo sư Kawaguchi Kenichi nói về đề tài “Tự Lực Văn Đoàn và Văn Học Hiện Đại VN.” GS Kawaguchi đã về hưu, nguyên dạy Đại học Ngoại ngữ Tokyo, đã dịch nhiều tác phẩm Việt Nam sang tiếng Nhật (trong đó có Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng, và một tuyển tập truyện ngắn của Thạch Lam).
GS Kawaguchi nói vì thời lượng ngắn, nên chỉ tập trung vào ba nhà văn Nhất Linh, Khái Hưng và Thạch Lam. Phần kết luận, GS Kawaguchi nói: “Tự Lực Văn Đoàn là nhóm văn học chính thống đã có những đóng góp rất quan trọng trong quá trình hình thành văn học hiện đại VN.”
Theo ông, so với tất cả các văn đoàn trước kia (từ Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú thời vua Lê Thánh Tông, tới Chiêu Anh Các của Mạc Thiên Tích, tới Tùng Vân Thi Xã của Tùng Thiện Vương) Tự Lực Văn Đoàn sôi nổi nhất, tích cực nhất, thành công nhất, quan trọng nhất, có công nhất trong việc hình thành văn học VN, chịu nhiều oan khiên nhất trong nửa sau thế kỷ 20.
Theo GS Nguyễn Hưng Quốc, Tự Lực Văn Đoàn là nhóm quan trọng nhất trong lịch sử cả ngàn năm văn học VN nói chung, và có 5 điểm chính:
- hình thành thế hệ nhà văn, nhà thơ Tây học, sống được bằng viết văn và làm thơ và do vậy liên tục thay đổi phong cách, bút pháp.
- Hoàn thiện được thể văn tiểu thuyết.
- Thúc đẩy phong trào Thơ Mới, qua Thế Lữ, Xuân Diệu... có tài năng, có lý luận.
- Cổ xúy chủ nghĩa cá nhân, đề cao tự do cá nhân, bình đẳng giữa người với người.
- Có công với văn xuôi VN, làm cho giản dị, trong sáng và tiếng Việt thành ngôn ngữ nghệ thuật.
GS Nguyễn Hưng Quốc cũng nói, dù vậy, vẫn có một số nhà lý luận phê bình -- như Trường Chinh, Vương Trí Nhàn -- đã nhìn về Tự Lực Văn Đoàn một cách bất công.
Những diễn giả buổi chiều Chủ Nhật cũng nêu lên nhiều vấn đề quan tâm, độc đáo.
GS Trần Huy Bích nói về ảnh hưởng Tự Lực Văn Đoàn đối với Phong Trào Thơ Mới, cung cấp cho Thơ Mới nhiều nhà lý luận, và đồng thời là nhiều thi sĩ Thơ Mới xuất sắc như Tú Mỡ, Thế Lữ, Xuân Diệu... và rồi qua các giaỉ thưởng văn học đã trao cho các nhà thơ như Tế Hạnh, Anh Thơ, Nguyễn Bính....
Trong khi đó, nhà văn Trần Doãn Nho phân tích về văn phong Tự Lực Văn Đoàn, nói rằng qua đây văn chương VN đã được Việt Nam hóa hoàn toàn. Theo Trần Doãn Nho, “Chúng ta không thoát nổi Tự Lực Văn Đoàn,” khi ông đọc nhiều đoạn văn điển hình từ các nhà văn này. Cuối cùng, Trần Doãn Nho nói rằng, “Hôm nay 7-7-2013, tròn 50 năm, và Nhất Linh là một nỗi nhớ xa xôi...”
Nhà văn Trần Mộng Tú nói về tình yêu trong tác phẩm Tự Lực Văn Đoàn, mà theo bà đó là cuộc cách mạng trong văn học VN: phụ nữ bức phá ra khỏi Tam Tòng, đòi tự do luyến ái, bình đẳng, vượt qua hàng rào giai cấp, nói thẳng về cảm xúc của người đàn bà góa muốn bày tỏ tinh yêu và đi thêm bước nữa, tôn trọng cả những cô gái điếm... Bà nói, đó là những điểm chưa từng được nói trước thời Tự Lực Văn Đoàn.
Cuối cùng, bà cảm xúc nói, với giọng nghẹn ngào, rằng đúng ngày này 50 năm trước, Nhất Linh, con chim đầu đàn của Tự Lực Văn Đoàn, đã tự chọn cái chết im lặng, bí thống và cất cánh bay thật xa.
Nhà văn Đặng Thơ Thơ, trong nhóm chủ biên Da Màu và là cháu ngoại của Hoàng Đaọ, nói về chủ đề “Nhìn Lại Hoàng Đạo,” nói về một Hoàng Đạo lý thuyết gia, nhà văn, nhà cách mạng, và phân tích về tính hậu hiện đaị trong 3 tác phẩm: Trước Vành Móng Ngựa, Hậu Tây Du, Những Cuộc Phỏng Vấn Không Tiền Khoáng Hậu. Theo bà, văn Hoàng Đạo đã đi xa cả nhiều thập niên đối với phong trao hậu hiện đại: tính phần mảnh, liên văn bản, giễu nhại...
Cuối cùng trong ngày là nhà văn Phạm Thảo Nguyên (con dâu Thế Lữ), kể rằng Tự Lực Văn Đoàn đã hy sinh, sống chật vật nhiều năm mới có đủ tiền mua máy in. Như trường hợp, Nhất Linh khi dạy học ở Thăng Long mang về nhà mỗi tháng 200 đồng, nhưng khi làm báo thì chỉ mang về nhà có 20 đồng, nghĩa là chỉ 1/10. Các nhà văn, nhà thơ khác cũng thế, vì lòng yêu nước và yêu văn học mà họ làm việc.
Khi mua được máy in, số báo Ngày Nay 208 đã ra câu đối và mời độc giả đối: Ngày nay Ngày Nay in nhà in nhà (nghĩa là, bây giờ báo Ngày Nay không còn in ở ngoàì nữa).. Nhưng rồi chỉ in có 16 số báo là bị Tây rút giấy phép. Nghĩa là, 401 số báo Ngày Nay, chỉ có 16 số in ở nhà in nhà.
Bà kể, họ không nuôi nổi gia đình bằng nghề báo, họ sống thanh bạch. Còn trường hợp Hoàng Đạo không đưa được đồng xu nào về nhà, quán xuyến đều là bà Hoàng Đạo gánh vác. Còn bà Thế Lữ hành nghề bà lang chưã bệnh, làm thuốc.
Nhất Linh là nhạc sĩ, thi sĩ, họa sĩ, chiến sĩ... nhưng tự hàò nhất là hàn sĩ.
Trong một bữa cơm, gia đình có lúc buồn phiền vì nghèo -- lúc đó, cụ bà Nhất Linh buôn cau -- nhà văn Nhất Linh đứng lên, nói: “Mình phải hãnh diện vì nhà mình nghèo chứ.”
Trước đó, hôm Thứ Bảy, Đỗ Quý Toàn đã nói về “Phong trào Nhà Ánh Sáng của Tự Lực Văn Đoàn.”
Theo ông: “Hội Ánh Sáng của báo Ngày nay và Tự Lực Văn Đoàn đã gây nên một phong trào văn hóa xã hội ở nước ta vào cuối thập niên 1930.”
Cũng hôm Thứ Bảy, Giáo Sư Trần Khánh Triệu nói về kỷ niệm với cha nuôi là nhà văn Khái Hưng, cũng như không khí trong tòa soạn, nơi các tụ họp Tự Lực Văn Đoàn, với các họa sĩ Nguyễn Gia Trí và Tô Ngọc Vân, với các nhà thơ như Tú Mỡ và Huy Cận...
Cũng hôm Thứ Bảy, Nhạc Trưởng Lê Văn Khoa nói về những ca khúc đầu tiên của âm nhạc VN, trong đó có sự xuất hiện của Tự Lực Văn Đoàn với nhạc sĩ Nguyên Xuân Khoát, Thẩm Oánh... Nhạc Trưởng Lê Văn Khoa cũng mời hai ca sĩ lên hát minh họa một số ca khúc ngắn.
Buổi chiều Thứ Bảy, họa Sĩ Ann Phong nhận xét về tính mỹ thuật trong tranh trên báo Phong Hóa-Ngày Nay, về nét thuần Việt, hiển lộ ý trong tranh mà không thua báo quốc tế nào.
Cũng chiều Thứ Bảy, cô sinh viên người Nhật, Aki Tanaka, khoa ngoại ngữ của Đại Học Tokyo, từng sống nhiều năm tại nhiều thành phố ở Việt Nam, giỏi tiếng Việt, say mê đọc Tự Lực Văn Đoàn.
Nhà văn Chân Huyền đã nói với phóng viên VB rằng dịp Triển Lãm và Hội Thảo này hiếm lắm.
Đúng là thế, nhà văn Doãn Quốc Sỹ 90 tuổi rồi. Nhà văn Phan Tấn Hải nói với phóng viên rằng, “Tự Lực Văn Đoàn đã để lại một sự nghiệp khổng lồ: họ đã tự hóa thân vào tiếng Việt và làm mới ngôn ngữ này, và đó là tượng đài bền vững nhất của lịch sử dân tộc.”
Hội Thảo diễn ra sôi nổi với điều hợp của Đinh Quang Anh Thái, Phạm Phú Minh, Đỗ Quý Toàn, Bùi Bích Hà, Ysa Lê...
Tham dự cũng có nhiều nhà nghiên cứu từ Viện Việt Học như BS Trần Ngọc Ninh (cựu Bộ Trưởng Giáo Dục), Nguyễn Minh Lân, Đỗ Lệ Hương, Lê Trung Cang... từ văn giới, báo giới có nhà văn Nhã Ca, Hòa Bình, Mật Nghiêm Đặng Nguyên Phả, Huỳnh Hữu Ủy, Võ Thắng Tiết, Đặng Phú Phong...
Liên tục hai ngày Thứ Bảy 6-7 và Chủ Nhật 7-7-2013 đã mang tới quá nhiều thông tin, trong đó có những chi tiết lần đầu được trình bày bởi thế hệ hậu duệ của Tự Lực Văn Đoàn, đã gây sự chú ý từ những người quan tâm tới văn học.
Dự kiến, theo lời nhà văn Phạm Phú Minh, Trưởng Ban Tổ Chức, sẽ có ấn bản DVD quay phim 2 ngày triển lãm và hội thảo này cho những người muốn giữ làm tài liệu.
Theo lời nhà thơ Mật Nghiêm Đặng Nguyên Phả, cuộc triển lãm và hội thảo 80 năm Tự Lực Văn Đoàn thành lập và 50 năm ngày nhà văn Nhất Linh tự hủy thân là một cơ hội rất hiếm hoi, vì cơ duyên này rất hiếm và thời gian cũng không còn nhiều đối với một số nhân vật liên hệ.
Nhà văn Doãn Quốc Sỹ, 90 tuổi, là con rể nhà thơ Tú Mỡ Hồ Trọng Hiếu đã kể về những kỷ niệm với nhà thơ trào phúng độc đáo này, từ kỷ niệm về Làng Láng và về cách cụ Tú Mỡ đặt tên 8 người con qua thơ:
Năm trai, ba gái, tám tên,
Trung, Hiền, Thảo, Dũng, Hùng, Chuyên, Vỹ, Cường.
Phu nhân của nhà văn Doãn Quốc Sỹ tên Thảo, là người con thứ 3 của nhà thơ Tú Mỡ.
Nhà văn Nguyễn Tường Thiết, con trai và là đại diện gia đình Nhất Linh, đã kể lại với chủ đề “Đi Tìm Nhất Linh,” trong đó cho thấy tháng 7 là con số định mệnh của cụ Nhất Linh.
Đúng 60 năm trước, Nhất Linh viết rằng, “Có ích nhất trong đời tôi là thành lập Tự Lực Văn Đoàn,” theo lời kể của Nguyễn Tường Thiết.
Và đúng 50 năm trước, vào ngày 7-7-1963, Nhất Linh tự hủy mình. Như thế là thọ 58 tuổi, 1906-1963, tròn sự nghiệp 40 năm.
Nguyễn Tường Thiết kể rằng, Nhất Linh làm thơ từ năm 10 tuổi, 16 tuổi có thơ đăng báo của Nguyễn Văn Vĩnh, 18 tuổi học Trường Thuốc, viết báo Nam Phong, 19 tuổi lấy vợ, 20 tuổi viết “Người Quay Tơ,” 21 tuổi vào Sài Gòn dự tang lễ cụ Phan Chu Trinh, bị mật thám truy bức phải trốn sang Cam Bốt, rồi đi Tây học, 24 tuổi về nước với bằng Cử Nhân Khoa Học và vào dạy ở Trường Thăng Long, nơi đây quen Khái Hưng và rủ nhau làm báo, viết văn – năm 27 tuổi lập Tự Lực Văn Đoàn, nghĩa là tròn 80 năm.
Khi Nhất Linh cưới vợ, đã nói minh bạch với vợ rằng “em có nhiệm vụ ở nhà, còn anh có nhiệm vụ với xã hội...”
Nguyễn Tường Thiết nói, nếu cụ Nhất Linh muốn làm giàu thời đó thì văn bằng Cử Nhân Khoa Học có nhiều cơ hội, chứ còn làm báo thì lương lại quá thấp.
Nguyễn Tường Thiết nói, Nhất Linh là nghệ sĩ, suốt đời vì Chân Thiện Mỹ, và mới năm ngoái công ty Sothebys có đấu giá một họa phẩm, tả cảnh một phiên chợ, của Nhất Linh, ký tên là Tam... vì lúc đó, cụ chưa ký tên Đông Sơn (khi vẽ minh họa cho báo) và cũng chưa ký tên Nhất Linh vì đó là tấm tranh đầu tay.
Nguyễn Tường Thiết kết thúc bằng dẫn một câu của Andre Gide được Nhất Linh ghi lại trong truyện “Hai Vẻ Đẹp,” rằng “nên tự hiểu rằng đời người luôn luôn có thể đẹp đẽ hơn. Đời anh và đời mọi người.”
Tất cả trong hội trường hôm Chủ Nhật đã được nhà văn Đỗ Quý Toàn mời đứng lên trang nghiêm tưởng niệm tròn 50 năm nhà văn Nhất Linh tự hủy mình. Nhà văn Đỗ Quý Toàn nói: “Hôm nay ngày giỗ Nhất Linh, chúng ta tưởng niệm cụ, và ước mơ các thế hệ trẻ sẽ nuôi dưỡng mãi tinh thần Nhất Linh.”
Cũng cần nhắc rằng, vào ngày 7-7-1963, Nhất Linh đã tự hủy mình sau khi để lại bản di chúc bất tử: “Đời tôi để lịch sử xử. Tôi không chịu để ai xử cả. Sự bắt bớ và xử tội tất cả các phần tử đối lập quốc gia là một tội nặng sẽ làm cho nước mất về tay cộng sản. Tôi chống đối sự đó và tự hủy mình cũng như Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp mọi thứ tự do”.
Kế tiếp Giáo sư Minh Thu, đại diện gia đình Hoàng Đạo (tên thật Nguyễn Tường Long), kể về những kỷ niệm với cha, một nhà văn mà mẹ của Giáo sư kể là tính có vẻ lạnh lùng. Nhưng Hoàng Đạo đã chơi trò chơi với các con, như ném giấy, đánh ping-pong, vật lộn. GS Minh Thu kể là vẫn còn nhớ thời đi với ba ra biển Sầm Sơn (Thanh Hóa) còn hình chụp đứng nơi Hòn Trống Mái. Hoàng Đạo mê kiếm hiệp Tàu. GS Minh Thu kể là khi thuê sách Phong Thần về, “ba tôi cầm nay đọc trước, nói rằng con (lúc đó GS MInh Thu 10 tuổi) chưa nên đọc vì ba phảỉ đọc trước đã.” Hoàng Đạo đã từng bị Pháp bắt, đưa đi lưu đày cùng với Nguyễn Gia Trí, Khái Hưng... ở Vụ Bản, Hòa Bình.
Rồi Nhật dội bom Hà Nội, Hoàng Đạo lấy xe chở cả nhà đi sơ tán. Hình ảnh cuối mà GS MInh Thu nhớ về cha là khi Hoàng Đạo nói là sẽ đi họp về hòa giải để liên minh chống Pháp. Nhưng chuyện thất bại, Hoàng Đạo trốn sang Trung Quốc. Rồi có tin Hoàng Đạo chết trên một chuyến tàu từ Hồng Kông tới Quảng Châu, một cái chết đầy nghi vấn, chưa có giảỉ đáp.
Kế tiếp, Bác sĩ Nguyễn Tường Giang, con trai của Thạch Lam, kể rằng ông mới sinh 3 ngày thì Thạch Lam chết vì bệnh lao. Do vậy, BS Giang kể kỷ niệm dựa vào bài viết của chị là bà Nguyễn Tường Nhung. Thạch Lam mất vì bênh lao phổi, làm việc quá sức, vì phảỉ phụ trách nhà in, vừa viết báo, vừa viết truyện.
Thạch Lam có người phu xe thường trực, nhưng nhiều khi tự ý đi bộ vì thấy thương người phu xe mệt nhọc. Thạch Lam là nhà văn nghèo, từ trần để lại vợ và 3 con, may nhờ bà mẹ của Thạch Lam đưa cả nhà lên Cẩm Giàng, rồi chạy loạn lên Yên Thế...
Tiếp theo, Giáo sư Kawaguchi Kenichi nói về đề tài “Tự Lực Văn Đoàn và Văn Học Hiện Đại VN.” GS Kawaguchi đã về hưu, nguyên dạy Đại học Ngoại ngữ Tokyo, đã dịch nhiều tác phẩm Việt Nam sang tiếng Nhật (trong đó có Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng, và một tuyển tập truyện ngắn của Thạch Lam).
GS Kawaguchi nói vì thời lượng ngắn, nên chỉ tập trung vào ba nhà văn Nhất Linh, Khái Hưng và Thạch Lam. Phần kết luận, GS Kawaguchi nói: “Tự Lực Văn Đoàn là nhóm văn học chính thống đã có những đóng góp rất quan trọng trong quá trình hình thành văn học hiện đại VN.”
Hàng trên, từ trái: Tưởng niệm 50 năm Nhất Linh tự hủy mình; Hội trường đông người. Hàng dươi, từ trái: BS Trần Ngọc Ninh, Phạm Phú Minh; GS Kawaguchi, Đặng Thơ Thơ, Đỗ Quý Toàn.
Tiếp theo, Giáo Sư Nguyễn Hưng Quốc -- nhà phê bình văn học, nguyên chủ bút tạp chí Việt (1998-2001) và đồng chủ bút tờ báo mạng Tiền Vệ (http://tienve.org). Hiện là chủ nhiệm Ban Việt Học tại trường Đại Học Victoria, Úc. Đã xuất bản trên mười cuốn sách về văn học Việt Nam. -- nêu ra chủ đề đánh giá lại Tự Lực Văn Đoàn.Theo ông, so với tất cả các văn đoàn trước kia (từ Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú thời vua Lê Thánh Tông, tới Chiêu Anh Các của Mạc Thiên Tích, tới Tùng Vân Thi Xã của Tùng Thiện Vương) Tự Lực Văn Đoàn sôi nổi nhất, tích cực nhất, thành công nhất, quan trọng nhất, có công nhất trong việc hình thành văn học VN, chịu nhiều oan khiên nhất trong nửa sau thế kỷ 20.
Theo GS Nguyễn Hưng Quốc, Tự Lực Văn Đoàn là nhóm quan trọng nhất trong lịch sử cả ngàn năm văn học VN nói chung, và có 5 điểm chính:
- hình thành thế hệ nhà văn, nhà thơ Tây học, sống được bằng viết văn và làm thơ và do vậy liên tục thay đổi phong cách, bút pháp.
- Hoàn thiện được thể văn tiểu thuyết.
- Thúc đẩy phong trào Thơ Mới, qua Thế Lữ, Xuân Diệu... có tài năng, có lý luận.
- Cổ xúy chủ nghĩa cá nhân, đề cao tự do cá nhân, bình đẳng giữa người với người.
- Có công với văn xuôi VN, làm cho giản dị, trong sáng và tiếng Việt thành ngôn ngữ nghệ thuật.
GS Nguyễn Hưng Quốc cũng nói, dù vậy, vẫn có một số nhà lý luận phê bình -- như Trường Chinh, Vương Trí Nhàn -- đã nhìn về Tự Lực Văn Đoàn một cách bất công.
Những diễn giả buổi chiều Chủ Nhật cũng nêu lên nhiều vấn đề quan tâm, độc đáo.
GS Trần Huy Bích nói về ảnh hưởng Tự Lực Văn Đoàn đối với Phong Trào Thơ Mới, cung cấp cho Thơ Mới nhiều nhà lý luận, và đồng thời là nhiều thi sĩ Thơ Mới xuất sắc như Tú Mỡ, Thế Lữ, Xuân Diệu... và rồi qua các giaỉ thưởng văn học đã trao cho các nhà thơ như Tế Hạnh, Anh Thơ, Nguyễn Bính....
Trong khi đó, nhà văn Trần Doãn Nho phân tích về văn phong Tự Lực Văn Đoàn, nói rằng qua đây văn chương VN đã được Việt Nam hóa hoàn toàn. Theo Trần Doãn Nho, “Chúng ta không thoát nổi Tự Lực Văn Đoàn,” khi ông đọc nhiều đoạn văn điển hình từ các nhà văn này. Cuối cùng, Trần Doãn Nho nói rằng, “Hôm nay 7-7-2013, tròn 50 năm, và Nhất Linh là một nỗi nhớ xa xôi...”
Nhà văn Trần Mộng Tú nói về tình yêu trong tác phẩm Tự Lực Văn Đoàn, mà theo bà đó là cuộc cách mạng trong văn học VN: phụ nữ bức phá ra khỏi Tam Tòng, đòi tự do luyến ái, bình đẳng, vượt qua hàng rào giai cấp, nói thẳng về cảm xúc của người đàn bà góa muốn bày tỏ tinh yêu và đi thêm bước nữa, tôn trọng cả những cô gái điếm... Bà nói, đó là những điểm chưa từng được nói trước thời Tự Lực Văn Đoàn.
Cuối cùng, bà cảm xúc nói, với giọng nghẹn ngào, rằng đúng ngày này 50 năm trước, Nhất Linh, con chim đầu đàn của Tự Lực Văn Đoàn, đã tự chọn cái chết im lặng, bí thống và cất cánh bay thật xa.
Nhà văn Đặng Thơ Thơ, trong nhóm chủ biên Da Màu và là cháu ngoại của Hoàng Đaọ, nói về chủ đề “Nhìn Lại Hoàng Đạo,” nói về một Hoàng Đạo lý thuyết gia, nhà văn, nhà cách mạng, và phân tích về tính hậu hiện đaị trong 3 tác phẩm: Trước Vành Móng Ngựa, Hậu Tây Du, Những Cuộc Phỏng Vấn Không Tiền Khoáng Hậu. Theo bà, văn Hoàng Đạo đã đi xa cả nhiều thập niên đối với phong trao hậu hiện đại: tính phần mảnh, liên văn bản, giễu nhại...
Hàng trên, từ trái: GS Kawaguchi, Trần Mộng Tú, Đặng Thơ Thơ, Phạm Thảo Nguyên. Hành dưới, từ trái: Trần Huy Bích, Nguyễn Hưng Quốc, Trần Doãn Nho, Ngự Thuyết.
Kế tiếp, nhà văn Ngự Thuyết nói về Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng, nói đây là một trong vài đỉnh cao nhất của văn học VN.Cuối cùng trong ngày là nhà văn Phạm Thảo Nguyên (con dâu Thế Lữ), kể rằng Tự Lực Văn Đoàn đã hy sinh, sống chật vật nhiều năm mới có đủ tiền mua máy in. Như trường hợp, Nhất Linh khi dạy học ở Thăng Long mang về nhà mỗi tháng 200 đồng, nhưng khi làm báo thì chỉ mang về nhà có 20 đồng, nghĩa là chỉ 1/10. Các nhà văn, nhà thơ khác cũng thế, vì lòng yêu nước và yêu văn học mà họ làm việc.
Khi mua được máy in, số báo Ngày Nay 208 đã ra câu đối và mời độc giả đối: Ngày nay Ngày Nay in nhà in nhà (nghĩa là, bây giờ báo Ngày Nay không còn in ở ngoàì nữa).. Nhưng rồi chỉ in có 16 số báo là bị Tây rút giấy phép. Nghĩa là, 401 số báo Ngày Nay, chỉ có 16 số in ở nhà in nhà.
Bà kể, họ không nuôi nổi gia đình bằng nghề báo, họ sống thanh bạch. Còn trường hợp Hoàng Đạo không đưa được đồng xu nào về nhà, quán xuyến đều là bà Hoàng Đạo gánh vác. Còn bà Thế Lữ hành nghề bà lang chưã bệnh, làm thuốc.
Nhất Linh là nhạc sĩ, thi sĩ, họa sĩ, chiến sĩ... nhưng tự hàò nhất là hàn sĩ.
Trong một bữa cơm, gia đình có lúc buồn phiền vì nghèo -- lúc đó, cụ bà Nhất Linh buôn cau -- nhà văn Nhất Linh đứng lên, nói: “Mình phải hãnh diện vì nhà mình nghèo chứ.”
Trước đó, hôm Thứ Bảy, Đỗ Quý Toàn đã nói về “Phong trào Nhà Ánh Sáng của Tự Lực Văn Đoàn.”
Theo ông: “Hội Ánh Sáng của báo Ngày nay và Tự Lực Văn Đoàn đã gây nên một phong trào văn hóa xã hội ở nước ta vào cuối thập niên 1930.”
Cũng hôm Thứ Bảy, Giáo Sư Trần Khánh Triệu nói về kỷ niệm với cha nuôi là nhà văn Khái Hưng, cũng như không khí trong tòa soạn, nơi các tụ họp Tự Lực Văn Đoàn, với các họa sĩ Nguyễn Gia Trí và Tô Ngọc Vân, với các nhà thơ như Tú Mỡ và Huy Cận...
Cũng hôm Thứ Bảy, Nhạc Trưởng Lê Văn Khoa nói về những ca khúc đầu tiên của âm nhạc VN, trong đó có sự xuất hiện của Tự Lực Văn Đoàn với nhạc sĩ Nguyên Xuân Khoát, Thẩm Oánh... Nhạc Trưởng Lê Văn Khoa cũng mời hai ca sĩ lên hát minh họa một số ca khúc ngắn.
Buổi chiều Thứ Bảy, họa Sĩ Ann Phong nhận xét về tính mỹ thuật trong tranh trên báo Phong Hóa-Ngày Nay, về nét thuần Việt, hiển lộ ý trong tranh mà không thua báo quốc tế nào.
Cũng chiều Thứ Bảy, cô sinh viên người Nhật, Aki Tanaka, khoa ngoại ngữ của Đại Học Tokyo, từng sống nhiều năm tại nhiều thành phố ở Việt Nam, giỏi tiếng Việt, say mê đọc Tự Lực Văn Đoàn.
Nhà văn Chân Huyền đã nói với phóng viên VB rằng dịp Triển Lãm và Hội Thảo này hiếm lắm.
Đúng là thế, nhà văn Doãn Quốc Sỹ 90 tuổi rồi. Nhà văn Phan Tấn Hải nói với phóng viên rằng, “Tự Lực Văn Đoàn đã để lại một sự nghiệp khổng lồ: họ đã tự hóa thân vào tiếng Việt và làm mới ngôn ngữ này, và đó là tượng đài bền vững nhất của lịch sử dân tộc.”
Hội Thảo diễn ra sôi nổi với điều hợp của Đinh Quang Anh Thái, Phạm Phú Minh, Đỗ Quý Toàn, Bùi Bích Hà, Ysa Lê...
Tham dự cũng có nhiều nhà nghiên cứu từ Viện Việt Học như BS Trần Ngọc Ninh (cựu Bộ Trưởng Giáo Dục), Nguyễn Minh Lân, Đỗ Lệ Hương, Lê Trung Cang... từ văn giới, báo giới có nhà văn Nhã Ca, Hòa Bình, Mật Nghiêm Đặng Nguyên Phả, Huỳnh Hữu Ủy, Võ Thắng Tiết, Đặng Phú Phong...
Gửi ý kiến của bạn
