Ông bà cựu trung tướng Hoàng xuân Lãm từ Sacramento về, được giới thiệu là cháu đời thứ 5 của cụ Phan thanh Giản và nhà báo Trần đông Phong. (ảnh Nguyễn Hiền) |
Trong buổi lễ, nhiều trí thức như các Gs tiến sĩ Trần ngọc Ninh, Nguyễn thanh Liêm, Gs Nguyễn trung Quân, nhà báo Trần Đông Phong, dẫn tài liệu và lý luận, ca ngợi cụ Phan thanh Giản là một công thần yêu nước, một sĩ phu tiết tháo, một tấm gương sáng, làm rạng ngời hào khí phương nam!
Lễ giỗ diễn ra ở trụ sở Viện Việt Học, có mặt các hậu duệ của Cụ Phan thanh Giản là ông bà cựu trung tướng Hoàng xuân Lãm và ông bà bác sĩ Hoàng quang Huy. Các quan khách và có mặt tân GSV Janet Nguyễn với một vòng hoa tươi tri ân, cựu Dân biểu Bùi văn Nhân, ông hội trưởng Vĩnh Long Lưu vĩnh Khương và nhiều đồng hương Vĩnh Long của Cụ Phan, các ông bà hội trưởng hội Cần Thơ (Bs Hồ thanh Sơn), Tây Ninh, Gò Công, ông Nguyễn Nam Hà, Bs Nguyễn hy Vọng, Gs Phan Ngô, Gs Song Thuận,v.v...
Sau nghi thức dâng hương, bà Ngọc Diệp trong ban tổ chức giới thiệu quan khách cùng những người cháu đời thứ 5 thứ 6 của Cụ Phan, giáo sư viện trưởng Việt Học nói về bối cảnh lịch sử và bàn cờ thế giới, châu Á, cho rằng VN lúc ấy với bút lông, giáo mác, làm sao chống lại với thực dân Pháp có ca nông, tàu bọc thép, súng trường. "Phải nhìn cục diện thời ấy, khi phán xét công hay tội của một cá nhân, mà thực ra cụ Phan thanh Giản là một công thần, bình định miền Nam từ Quảng Ngãi đến Nam kỳ", theo lời giáo sư viện trưởng.
Theo tài liệu của CLB Hùng Sử Việt và đặc san Hội Liên Trường nam Cali, cụ Phan thanh Giản là một danh sĩ làm quan đại thần trải qua 3 đời vua Minh mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. Ông người tỉnh Vĩnh Long, đỗ tiến sĩ năm 1826. Hoạn đồ của ông lắm bước lận đận, nhiều lần bị truất giáng chức, thường chỉ vì thẳng thắn dám nói. Năm 1967, giặc Pháp đánh chiếm 3 tỉnh miền Tây, ngài Kinh lược sứ Phan thanh Giản tuyệt thực 17 ngày rồi uống thuốc độc tự tử. Vua Tự Đức cho đục xóa tên trên bia Tiến sĩ. Là một danh sĩ thanh liêm một lòng vì dân vì nước, quần chúng thông cảm cho việc chủ hòa của ông. Ông để lại di chúc dặn con cháu bất hợp tác với quân Pháp. Hay tin sự tuẫn tiết này, cụ Nguyễn đình Chiểu làm bài thơ điếu đầy xúc động. Bài thơ này đã được dịch sang tiếng Việt bởi CLB Hùng Sử Việt, đặc san Liên Trường, và được Gs Nguyễn trung Quân của trường Phan thanh Giản Cần Thơ đọc lên bằng âm Hán Việt rồi giảng dịch trong buổi lễ Giỗ.
Gs Nguyễn thanh Liêm dành nhiều phút kể lại cuộc đời lận đận cụ Phan thanh Giản, từ một người con có hiếu đến một danh sĩ, một quan trung thành, hết lòng vì nước. Còn nhà báo Trần Đông Phong kể ra những chuyện bên lề lịch sử ít được ai biết về Lê Duẫn, tướng Nguyễn Bình,v.v.. để giải thích lý do vì sao sau khi chiếm Miền nam, Cộng Sản coi Phan thanh Giản có tội thay vì có công, và xóa bỏ tên trường, tên đường mang tên cụ Phan.
Cựu giáo sư,hiệu trưởng trường trung học Phan thanh Giản Cần Thơ, ông Nguyễn trung Quân dẫn chứng những sự kiện để ca ngợi cụ Phan là một trí thức điển hình mang hào khí dân tộc, làm rạng ngời hào khí phương Nam,v.v.
Gs Quân giảng giải về những bức ảnh được chiếu lên về cụ Phan, như các bức tượng ở Bến Tre, Vĩnh Long, văn thánh miếu, tượng ở trường trung học PTG bị đổi tên, thủ bút của cụ Phan, hình ảnh đền thờ, ngôi mộ cụ Phan hiện nay ở Bến Tre. Ông bác bỏ lập luận của sử gia CS Trần huy Liệu nói cụ Phan bán nước, và cho hay mới đây, ông Võ văn Kiệt cũng phải công nhận cụ là người yêu nước, công nhận cuộc đời thanh sạch đáng làm gương cho hậu thế của cụ Phan thanh Giản.
Buổi lễ giỗ có xen kẽ phần văn nghệ của các nghệ sĩ Băng Châu, Lan Hương, Xuân Anh qua bài hát Chiều Tây Đô của Lam Phương và ca ngâm bài thơ 5 ngàn năm giữ nước của Song Thuận.