Có người hay "ví von" rằng Cộng Đồng người Việt hải ngoại nói chung, ở Quận Cam nói riêng, giống như những con cua bị nhốt chung trong một cái giỏ. Nếu có con nào muốn ngoi lên, leo lên miệng giỏ, sẽ lập tức bị mấy mươi cái càng hè nhau lôi xuống. Rút cục, mọi con cua chỉ còn nước ngo ngoe, hì hục trong cái giỏ chật chội đó cho tới...chết. Nếu như đây chỉ là câu chuyện tiếu lâm để cười chơi một chút cho...xả hơi, thì cũng chẳng hề gì. Nhưng nếu coi đây là một nhận xét nghiêm chỉnh về Cộng đồng người Việt hải ngoại, mà dường như có một số người nghĩ vậy, thì đây chỉ là một nhận xét từ một góc nhìn hết sức nhỏ hẹp, hết sức phiến diện, và vì vậy, nó chỉ đúng chút xíu thôi.
Trên thực tế, chỉ dám nói riêng ở Quận Cam là nơi tôi sinh sống, quả thực có những "cái giỏ" và những "con cua" như vậy. Những con cua nầy không những chỉ trì kéo mấy con muốn ngoi lên miệng giỏ, mà có khi còn thò càng sang kẹp mấy con ở giỏ bên kia đau đến...thấu trời. Con nào may mắn thoát được ra khỏi cái giỏ nầy bèn mau mắn chạy đi tìm một cái giỏ mới khác để...xưng vương. Cách đây chừng một hai năm, nếu bạn hỏi bất cứ một người Việt nào bạn gặp trên phố Bolsa rằng, "Ông/Ba` có tham gia sinh hoạt cộng đồng không""
Nhiều phần bạn sẽ nhận được câu trả lời, đại loại, "Ông muốn nói Cộng đồng nào" Cộng đồng ông hay cộng đồng bà" Cộng đồng cô hay cộng đồng cậu" Làm sao biết đâu là đâu mà sinh với hoạt"". Nghe đâu bên Houston, Texas cũng đã một thời có tình trạng...phân tranh như vậy. Mà đâu phải chỉ có Cộng đồng. Nghe nói mấy Hội Ái hữu, Hội Đồng hương... cũng lâm vào cảnh đó nữa. Lạy trời! Mong rằng đó chỉ là chuyện ở trong...quá khứ. Cái đúng "chút xíu" tôi muốn nói chỉ có vậy thôi. Bởi vì, nếu muốn, bạn có thể đếm, trên đầu ngón tay, những cái giỏ, và những con cua như vậy. Nhưng tôi đố bạn đếm được có bao nhiêu "con cua" không bao giờ muốn, hoặc thích, chui vào bất cứ một cái giỏ lớn, giỏ nhỏ nào hết. Tôi dám cam đoan không ai đếm nỗi đâu. Nhiều vô số kể. Và đó mới thật sự là "Cộng Đồng" theo đúng nghĩa của nó.
Tôi muốn nói tới những "con cua" ở ngoài giỏ, những Người Việt Thầm Lặng.
Họ, những con người thầm lặng ấy, HO cũng như không HO, chỉ muốn sống cuộc sống bình thường, âm thầm, lặng lẽ, chăm chỉ làm ăn, nuôi con cái thành tài. Họ không thích ồn ào, tranh đua danh lợi hão; không thích tên tuổi được đăng trên báo, được nghe trên đài phát thanh, truyền hình...Nhưng không phải vì vậy mà họ thờ ơ với cuộc sống, với sinh hoạt trong cộng đồng, với quê hương, dân tộc. Bình thường, không ai có thể lợi dụng được họ cho những mục đích mà họ xét ra không chính đáng. Chúng ta từng chứng kiến những cuộc biểu tình chỉ qui tụ vài ba chục người, thậm chí chỉ vài người, nhưng đừng vội cho rằng người Việt tị nạn không còn quan tâm tới thời cuộc, chỉ biết lo kiếm tiền, lo lợi ích riêng mà quên nghĩ lớn. Nghĩ vậy là lầm to. Những người CS cầm quyền trong nước cũng đã từng lầm to như vậy. Cho nên họ luôn tuyên truyền rằng số người chống cộng ở hải ngoại chỉ có một nhúm nhỏ thôi. Chúng chỉ nhận ra lỗi lầm sau mấy cuộc "thử lửa" có thể gọi là long trời lỡ đất trong những năm qua, và nay đành phải thay đổi chính sách đối với cộng đồng chúng ta.
Cuộc thử lửa đầu tiên ở Quận Cam phải kể tới vụ Trần Trường và cờ máu trong tiệm HiTech của y trên phố Bolsa. Đó là một cuộc biểu tình dài nhất, 52 ngày đêm, qui tụ số lượng người đông nhất, vào lúc cao điểm (đêm Hát Cho Quê Hương VN 22-2-1999) đã lên tới 40 ngàn người theo như tường thuật của Đài Truyền Hình số 9 của Mỹ. Đừng tưởng rằng một ông Hồ Anh Tuấn, hay ai đó, có khả năng qui tụ một đám đông kinh hồn như vậy. Hoàn toàn không phải. Người Việt Thầm Lặng đã tự nhất tề đứng dậy, không phải vì một Trần Trường vô danh tiểu tốt, mà vì họ dứt khoát không chấp nhận sự hiện diện của một biểu tượng độc tài sắt máu giữa thủ đô tị nạn của họ.
Cuộc thử lửa kết thúc thắng lợi. Họ, những con người thầm lặng ấy, ai về nhà nấy, tiếp tục cuộc sống bình thường, tiếp tục lo làm ăn, tiếp tục...thầm lặng. Những gì xảy ra sau đó, họ không lý tới nữa. Ai ôm mấy trăm ngàn đô la do họ đóng góp, đi làm những chuyện gì, để cho những người có trách nhiệm tự lo giải quyết. Giống như người phật tử đi lễ chùa, lạy Phật, bỏ tiền vào hộp "công đức", là xong bổn phận. Vị nào dùng tiền đó vào chuyện bất chính, mang tội ráng chịu.
Cũng như vậy, không một ai có thể huy động hai ba ngàn người tập họp tại Dana Point trong 2 ngày 22 và 23-6-2007 để "dàn chào" Nguyễn Minh Triết. Ông Triết chắc muốn "thử lửa" Cộng đồng người Việt Quận Cam thêm một lần nữa, và ông ta đã nhận được câu trả lời đích đáng. Nghe nói ông TT Nguyễn Tấn Dũng sắp thăm Hoa Kỳ cuối tháng 9 nầy. Không biết ông có muốn thử lửa nữa hay không. Cùng là người "gốc Việt" với nhau, tôi thành thật khuyên ông chớ nên nghe lời xúi dại của cái đám nằm vùng ăn hại, mà chuốt nhục vào thân. Bọn họ toàn là những tên cận thị nặng, chỉ nhìn thấy có mấy "con cua" ngo ngoe trong giỏ, đâu thấy được hàng vạn con ngoài giỏ, bình thường không muốn chọc ghẹo ai, nhưng khi cần, và bị khiêu khích, sẵn sàng giương càng đứng dậy. Có điên mới thử sờ vào mấy cái càng bén ngót đó!