Cuối Năm, Nói Về ‘Nhân Vật Của Năm’

 

Sáng thứ Năm 12/12, người thắng cuộc tranh cử tổng thống 2024 Donald Trump cười rạng rỡ, sánh vai với Cựu Đệ Nhất Phu Nhân “lúc ẩn lúc hiện” Melania Trump, rung chiếc chuông ở NY Stock Exchange – một hành động truyền thống của người được TIME vinh danh là Person Of The Year – Nhân Vật Của Năm. Năm nay, là lần thứ hai Donald Trump là “nam vương” của danh hiệu này. Phần lớn các tổng thống Hoa Kỳ kể từ thời Tổng thống Franklin D Roosevelt đều ít nhất một lần được vinh danh, khiến cho nhà bình luận chính trị Joseph Gedeon nhận định “sự lựa chọn hàng năm của TIME trở thành một loại nghi lễ chuyển giao của tổng thống.”

 

Danh hiệu “Nhân Vật Của Năm” do TIME bắt đầu từ năm 1927 – theo truyền thống được trao cho những người có ảnh hưởng đáng kể trong các sự kiện toàn cầu, từ chính trị đến văn hóa, môi trường, nghệ thuật. Những người được chọn đóng vai trò như một “thước đo phong vũ” về sức lan tỏa trong xã hội đương đại. Ảnh hưởng đó, theo tiêu chuẩn do chính TIME đề ra, có thể là “for better or for worse – làm cho thế giới tốt đẹp hơn hoặc tệ hại hơn.” 

 

Theo tiêu chuẩn này, lịch sử đã có không ít những nhân vật, vốn là những người gây ra hậu quả tiêu cực cho thế giới, nhận giải “Man Of The Year” (tên ban đầu của Person Of The Year) của TIME.

 

Năm 1938, TIME đã chọn Adolf Hitler, một cách xác nhận sức tàn phá lên toàn cầu do chế độ độc tài của ông ta gây ra. Hitler đóng một vai trò to lớn trong việc định hình lại nước Đức và châu Âu trong quá trình lên nắm quyền, cùng các chính sách đã dẫn đến Đệ Nhị Thế Chiến và cuộc diệt chủng Holocaust, khiến hàng chục triệu người tử vong.

 

Joseph Stalin (1939 and 1942), “đối thủ” của Hitler trong nhóm những kẻ chuyên chế của thế kỷ 20. Không thể phủ nhận ảnh hưởng của Stalin đối với chính trị toàn cầu, đặc biệt là trong Đệ nhị Thế chiến.

 

Năm 2007, TIME đã chọn Vladimir Putin là “Person Of The Year” để nhấn mạnh việc Putin củng cố quyền lực của ông ta ở Nga và quốc tế. Putin đã bị chỉ trích vì đường lối lãnh đạo theo chủ nghĩa độc đoán, đàn áp bất đồng chính kiến ​​và gây hấn với các nước láng giềng như Ukraine.

 

Cái tên Osama bin Laden cũng từng nằm trong danh sách đề cử của TIME năm 2001.

 

Tuy nhiên, chưa bao giờ chính chủ biên của TIME lại phải viết một bài xã luận để giải trình “Tại sao chọn Trump?” trên tạp chí nhà. Một điều không xảy ra trong lần Trump được vinh danh năm 2016. Mặc dù trước đó, TIME đã đăng tải một bài viết thông báo về Donald Trump, Nhân Vật Của Năm do phóng viên của tạp chí thực hiện.

 

Eric Cortellessa của TIME miêu tả sự trở lại của Trump là “vô song trong lịch sử nước Mỹ.” Bài viết dài hơn 5,000 từ của Cortellessa mô tả Donald Trump lúc thì như một á thần Hercules được sinh ra với sứ mệnh vô cùng gian nan, nguy hiểm; lúc thì như một Gia Cát Lượng nho nhã bí ẩn, tinh thông nhân, đạo, địa, tinh thần thời đại văn hóa, “dụng nhân như dụng mộc,” (ý muốn nói cách Trump chọn nội các), là “người phức tạp với những ý tưởng đơn giản mà quá nhiều chính trị gia khác hoàn toàn ngược lại.”

 

Chỉ vài giờ sau khi Donald Trump trở thành Person Of The Year, ngay lập tức các trang mạng xã hội như Twitter, Bluesky, Reddit nổi lên lời kêu gọi “boycott TIME.” Bỏ ghi danh, không mua tạp chí TIME, không đọc TIME… là những phản ứng nhìn thấy nhiều trên mạng xã hội. Có người viết rằng: “Hãy nhớ, nhân vật của năm không phải nói về một người tốt nhất, mà về người có sức ảnh hưởng nhất. Đáng tiếc, ông ta đang ảnh hưởng đến sự thất bại của một quốc gia.”

 

Một người khác ghi rằng: “85 năm sau khi gọi tên Adolf Hitler là Nhân Vật Của Năm, họ đã chọn Donald Trump.”

 

Nổi bật nhất, rất nhiều người đưa hình ảnh của bà Gisele Pelicot, người Pháp, 72 tuổi, nạn nhân của tội xâm phạm tình dục, để cười nhạo sự bình chọn của TIME. Bà Gisele Pelicot đã dũng cảm bước ra khỏi nỗi ám ảnh của quá khứ để đứng trước tòa án nói ra sự thật ngày 2/9/2024. Trong suốt 10 năm, chồng của bà, ông Dominique Pelicot, ép bà dùng ma tuý, sau đó cho phép những người đàn ông xa lạ vào nhà để cưỡng hiếp bà. Khoảng 50 người đàn ông đã nhận tội. Bà Gisele Pelicot hy vọng câu chuyện đau thương của đời mình sẽ là động lực giúp cho những nạn nhân khác không còn bị bủa vây bởi sự sợ hãi.

 

“Bà Gisele Pelicot nên được vinh danh là Nhân Vật Của Năm của TIME. Bà dũng cảm từ bỏ sự ẩn danh trong một vụ án hiếp dâm khủng khiếp nhất mà thế giới từng chứng kiến, để đứng lên vì những người sống sót.” Tan Smith, một tác giả, viết trên Bluesky.

 

Có lẽ phải đối diện với làn sóng phản đối quá lớn, chủ biên của TIME, Sam Jacobs phân trần: “Trong 97 năm qua, các biên tập viên của TIME đã chọn ra Nhân Vật Của Năm: những cá nhân, dù tốt hay xấu, đã làm nhiều việc nhất để định hình thế giới và các đề tài bàn tán trong 12 tháng qua. Trong nhiều năm, sự lựa chọn đó là một điều khó khăn. Năm 2024, thì không phải vậy.”

 

Từ khi Donald Trump bắt đầu tranh cử tổng thống vào năm 2015, thì nước Mỹ đã chứng kiến một cá nhân có ảnh hưởng lớn trong việc thay đổi tiến trình chính trị và lịch sử. Một nhiệm kỳ bốn năm hỗn loạn, bắt đầu bởi một cuộc biểu tình phản đối lớn nhất lịch sử nước Mỹ – cuộc biểu tình của Women’s March. Cuối nhiệm kỳ là một đại dịch càn quét thế giới mà Hoa Kỳ có 1,219,487 người chết do chiến lược chống dịch yếu kém của người đứng đầu. Trump kết thúc bốn năm bằng cuộc bạo loạn tấn công Capitol Hill ngày 6/1/2021, không khác gì cuộc nổi dậy lật đổ một chế độ.

 

Sau tám năm, trong nhiều tuần lễ, Trump dùng chính phòng xử án mà ông ta là bị cáo để vận động tranh cử. Trump đã vượt qua 34 trọng tội; gần như thoát bảy bản án hình sự còn trong quá trình xét xử; thoát chết trong vụ ám sát hụt; thu nhận thêm nhiều “tín đồ” vào “giáo phái Trump.” Trump có thể làm cho những tờ báo danh tiếng lâu đời của nước Mỹ phải quay lưng với đạo đức nghề nghiệp, làm cho một nửa nước Mỹ không tin vào chính sách nguy hiểm đến quốc gia và các đồng minh. Mặc cho những bài phát biểu vô nghĩa, tấn công đối thủ bằng lời phỉ báng, phân biệt giới tính, chủng tộc và bài trừ di dân, Trump vẫn giành được tỷ lệ lớn nhất của người Mỹ da đen bầu cho một đảng viên Cộng hòa kể từ thời Gerald Ford và có nhiều lá phiếu của người Mỹ La tinh nhất trong số bất kỳ ứng cử viên GOP nào kể từ George W. Bush. Dù là người nguy hiểm nhất cho nền Dân chủ, nhưng Trump là đảng viên Cộng hòa đầu tiên trong vòng 20 năm giành được nhiều phiếu bầu hơn đảng viên Dân chủ.

 

Đó là những gì Sam Jacobs cho rằng “nước Mỹ đang chứng kiến giai đoạn thần quyền của Trump” và “là sự khởi đầu của một chương mới. Trump một lần nữa ở trung tâm của thế giới, ở một vị trí mạnh mẽ hơn bao giờ hết.”

 

Trong những tháng tranh cử và sau khi giành chiến thắng, sức ảnh hưởng của Donald Trump lên nước Mỹ và thế giới không dừng lại. Thủ tướng Canada phải bay đến Mar-a-lago để hy vọng xoa dịu Trump về lời đe dọa áp thuế. Tổng thống Ukraine phải gửi ngay một lá thư tha thiết chúc mừng Trump với hy vọng không bị bán nước. Ông chủ Amazon Jeff Bezos sau khi phong tỏa thư ủng hộ của ban biên tập Washington Post dành cho Phó Tổng Thống Kamala Harris thì nhắn tin chúc mừng tổng thống đắc cử, một điều được cho là chưa từng có.

 

Nếu không phải là người “ở vị trí trung tâm của thế giới” và có sức tàn phá như vũ khí hạt nhân thì liệu có thể làm được không?

 

Xuyên suốt gần một thập kỷ, Donald Trump đã lật tung được một bản thể phân biệt chủng tộc, kỳ thị, ích kỷ, vốn ẩn sâu trong hình hài của một nước Mỹ vĩ đại. Trăm vạn điều không hiểu cứ thế tuôn trào trong xã hội dân tuý này. Sự ngờ vực ngày càng tăng đối với các thể chế đã định hình từ thế kỷ trước và niềm tin vào giá trị tự do sẽ dẫn đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người đang bị xói mòn. Sự phân cực và chia rẽ bản sắc chính trị Mỹ ngày càng khoét sâu. Donald Trump vừa là tác nhân vừa là người hưởng lợi từ tất cả những điều đó.

 

Những ông lớn trong ngành công nghệ, từ Jeff Bezos đến Mark Zuckerberg đến Sam Altman đều tự nguyện tài trợ $1 triệu cho buổi nhậm chức của Trump và sẽ gặp Trump tại Mar-a-Lago vào tuần tới.

 

Do đó không có gì ngạc nhiên khi chủ sở hữu của TIME, Marc Benioff, phải chọn Donald Trump là Person Of The Year.

 

Chủ biên của TIME đã dành cho Trump những lời không thể hoàn hảo hơn: “Vì đã dẫn đến một cuộc trở lại quy mô lịch sử, vì đã thúc đẩy sự sắp xếp lại chính trị trong một thời đại, vì đã tái định hình nhiệm kỳ tổng thống Hoa Kỳ và thay đổi vai trò của Hoa Kỳ trên thế giới, Donald Trump là Nhân Vật Của Năm 2024 của TIME.”

 

Donald Trump phải là “PERSON OF THE YEAR” – không chỉ do TIME bình chọn, mà cả nước Mỹ, toàn thế giới. Ngoài Donald Trump, không thể là ai khác, trong năm 2024.

 

Nhưng, đúng với tiêu chuẩn nào của TIME đã đề ra, “for better or for worse – làm cho thế giới tốt đẹp hơn hoặc tệ hại hơn” – câu trả lời cũng nên dành cho mỗi người và thế giới tự quyết định.

 

Kalynh Ngô