Hôm nay,  

Chế độ Assad sụp đổ: Diễn tiến và ảnh hưởng địa chính trị

12/12/202406:57:00(Xem: 646)

syria

Bối cảnh
Kể từ năm 2011 nội chiến đã bắt đầu bộc phát tại Syria và kết quả cuối cùng là chế độ độc tài của Tổng thống Bashar al-Assad đã bị Liên minh Hồi giáo do Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) lãnh đạo lật đổ vào ngày 8/12.

Đầu tiên, liên minh HTS đã đánh chiếm thành phố Aleppo, cuộc chiến diễn ra vô cùng nhanh chóng, quân nổi dậy cũng đã giành quyền kiểm soát các thành phố chiến lược quan trọng Hama và Homs. Cuối cùng, họ tiến chiếm thủ đô Damascus và dinh tổng thống. Gần như ở khắp nơi, họ không  gặp một cuộc giao tranh nào đáng kể. Tổng thống Syria và gia quyến đã bỏ trốn Damascus sang tị nạn ở Moscow.

Liên minh HTS đang sử dụng mạng xã hội để kêu gọi hàng triệu người di tản khắp thế giới là bạo chúa Bashar al-Assad đã bỏ trốn và Syria tự do đang chờ đợi mọi người hồi hương để tái thiết xừ sở.

Hình ảnh trên mạng cho thấy người dân Syria đang hân hoan mừng ngày chế độ sụp đổ, hô hào cổ vũ chiến thắng, họ leo lên xe tăng, ca hát và hét to mừng chiến thắng và một Syria mới đang hồi sinh.

Cuộc nội chiến đã diễn ra từ năm 2011 và chế độ Assad đã mang đến quá nhiều bất hạnh cho người dân Syria. Sau hơn 54 năm nắm quyền, chế độ sụp đổ nhanh như một ngôi nhà xây bằng các quân bài.

HTS là ai? Iran, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ là các nước trực tiếp tham gia vào cuộc nội chiến Syria sẽ phải thay đổi chiến lược như thế nào để thích nghi trước những biến động trong khu vực.

Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) và tương lai Syria

Liên minh của quân nổi dậy chiến đấu chống lại Tổng thống Syria Bashar Al-Assad bao gồm nhiều phe nhóm khác nhau, ít nhất là có bốn đội quân công khai thù địch với Assad. Ví dụ, ít nhất là có hai nhóm khác nhau cùng ra sức chiếm giữ thủ đô Damascus. Cuộc tấn công được dẫn đầu bởi nhóm “Hayat Tahrir Al-Sham” (HTS) dưới sự lãnh đạo của Abu Mohammed al-Julani, nhóm này đã cai trị một phần lãnh thổ miền bắc Syria trong nhiều năm và tỏ ra “tương đối thành công” trong việc thiết lập một loại nhà nước có quy mô nhỏ.

HTS là hậu thân của Mặt trận Al-Nusra, một chi nhánh của tổ chức khủng bố Al-Qaeda ở Syria. Theo các nguồn tin khác nhau, HTS đã tách ra khỏi al-Qaeda kể từ năm 2016, nhưng vẫn theo đuổi lý tưởng thánh chiến Salafist, họ không hẳn là những người mang đến một thế giới thế tục tốt đẹp hơn, mà là hy sinh cho cuộc thánh chiến. Tất nhiên, lý  tưởng của họ mang màu sắc tôn giáo, nhưng phải đánh giá hành động thực tế của họ, và cho đến nay, họ vẫn chưa gây ra vụ thảm sát nào nhằm vào những người không theo tông phái Sunni.

Giới lãnh đạo HTS cũng cam kết chủ trương là một tương lai Syria sẽ đa dạng, nhờ thế mà các tông phái dị biệt có thể hy vọng là hoà hợp trong hoàn cảnh mới. Bằng chứng là ngày 9/12/2024, Abu Mohamed al - Julani, nhà lãnh đạo của HTS đã gặp các lãnh đạo của chế độ cũ để thảo luận về việc chuyển giao quyền lực. Thủ tướng, đảng Baas và Quốc hội của chế độ Assad tán thành tiến trình này. Các biện pháp bảo vệ các cơ sở công quyền và tư nhân đang được tiến hành. Kết quả nổi bật nhất là vị Thủ tướng của chế độ Assad đã được giao nhiệm vụ thành lập một chính phủ chuyển tiếp, một dấu hiệu chứng tỏ là tương lai của Syria rất rộng mở.

Việc hôi của tại các cơ sở thương mại vẫn còn hoành hành, nên các biện pháp giới nghiêm ban đêm được nghiêm ngặt ban hành. 

Thời điểm đảo chính

Chế độ Syria có hai đồng minh hùng mạnh là Nga và Iran. Với sự trợ giúp của lực lượng không quân Nga và dân quân người Shiite, cả hai đều giúp cho Assad đẩy lùi các nổi dậy của nhóm quân dân.

Tuy nhiên, cả hai nước hiện nay đang suy yếu, Nga đang cạn kiệt nguồn lực khi phải tiếp tục chiến đấu ở Ukraine, trong khi Iran trực tiếp can dự quân sự trong cuộc xung đột của Hezbollah ở Lebanon với Israel. Thời điểm mà HTS và các lực lượng dân quân phát động tấn công có thể đã được xem là thuận lợi và được lựa chọn có chủ ý.

Ảnh hưởng địa chính trị

Với sự sụp đổ của chế độ độc tài Assad, chính sách tham gia của các nước Nga, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang thay đổi. Lý do chính là vì dù không có nguồn tài nguyên riêng, nhưng Syria có một tuyến đường trung chuyển chủ yếu trong khu vực, nên có tầm quan trọng địa chiến lược. Tương lai chính sách đối ngoại của chính quyền mới tại Syria sẽ là chủ đề chính cho các chuyên gia chiến lược.
Đối với Iran, Syria là tuyến cung cấp đáng kể của Hezbollah tới Lebanon. Nga cũng có một căn cứ hải quân quan trọng nằm tại Tartus thuộc Địa Trung Hải ở Syria.  Có những giả định cho rằng chính phủ mới của Syria sẽ phải chống Iran, nghĩa là, một trụ cột rất quan trọng của trục phản kháng do Iran lãnh đạo chống lại Israel sẽ biến mất.

Vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ

Nhin chung, về mặt chính thức, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố không liên quan đến hoạt động của phiến quân ở Syria, nhưng trong thực tế, hai bên có mối quan hệ rất tốt và có thể là Thổ đã bật đèn xanh cho cuộc tấn công.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đang chiếm đóng các khu vực biên giới giữa Thổ Nhĩ Kỳ và miền bắc Syria, đây là là kết quả của một số hoạt động quân sự nhằm chống lại Đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YPG) do người Kurd thống trị.

Thổ Nhĩ Kỳ có thực hỗ trợ cho các chiến binh thánh chiến không? Nếu có, thì điều này không mâu thuẫn, vì Thổ Nhĩ Kỳ coi liên minh nổi dậy này là "những kẻ ngốc hữu ích" nhằm mục đích giúp cho Thổ kiểm soát người Kurd ở miền bắc Syria, giáp biên giới với Thổ. Cuộc tấn công như vậy được xem như là một kiểu trả thù.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdoğan đã nhiều lần muốn đàm phán với Assad để hồi hương 3 triệu người Syria đang tị nạn mà Thổ xem là gánh nặng lớn về an ninh và ngân sách. Assad luôn từ chối những cuộc đàm phán như vậy và yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ phải rút hoàn toàn ra khỏi miền bắc Syria. Sau khi chế độ Assad sụp đổ, Erdogan hy vọng rằng người tị nạn Syria có thể tự nguyện hồi hương hoặc tìm cách trục xuất.

Tương lai của người Kurd ở Syria

Nhóm thiểu số người Kurd ở Syria không có nhiều hy vọng tốt đẹp cho tương lai. Một mặt, họ lo sợ các hành động trả thù tàn bạo của liên minh thánh chiến, mặt khác họ không tiên đoán được khu vực tự trị của mình ở phía bắc đất nước sẽ thay đổi như thế nào.

Hiện nay, khu tự trị của người Kurd sẽ bị suy yếu do cuộc đảo chính hay không, đó là mối quan tâm chính. Cho đến nay, quân nổi dậy tuyên bố rằng các nhóm tự trị có thể tiếp tục tự quản lý khu vực. Đó là lý do tại sao giao tranh giữa cái gọi là Quân đội Quốc gia Syria - một nhóm nổi dậy do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát - và người Kurd ở miền bắc Syria vẫn có thể tiếp tục xảy ra và sẽ ảnh hưởng đến đời sống của dân chúng trong vùng.

Tương lai của Syria

Còn quá sớm để tiên đoán về tương lai của Syria. Giới lạc quan cho là Syria đã thực sự bắt đầu mở ra một trang sử mới, nhất là việc thay đổi chế độ xảy ra cực kỳ nhanh chóng mà không có một trận tắm máu trả thù nào. Bây giờ là lúc người Syria tị nạn khắp thế giới có thể hồi hương để tái thiết một đất nước hoang tàn.

Giới bi quan cho là Syria chưa có điều kiện đủ để xây dựng đất nước. Tình hình an ninh không thể đảm bảo cho tương lai của Syria, vì Israel vẫn còn tiếp tục không kích Syria.

Mục đích của Israel là ngăn ngăn chặn vũ khí sẽ rơi vào tay những kẻ Hồi giáo cực đoan. Một mặt, Israel cho rằng không can thiệp về nội chính của Syria; mặt khác. Israel đã thực hiện trên 250 vụ oanh kích vào các cơ sở quân sự của chế độ cũ của Syria. Xung đột còn tiếp diễn. Con đường xây dựng cho Syria thành một quốc gia thế tục dân chủ, thịnh vượng và pháp quyền sẽ càng xa vời hơn vì tín điều Hồi giáo là những trở lực chính.

Cuối cùng, chế độ độc tài Assad sụp đổ có một giá trị cảnh báo tới các chế độ độc tài khác đang còn sống sót trên thế giới: không có gì tồn tại bất tử, với thời gian, phép lạ Syria sẽ thành hiện thực khắp mọi nơi. 


– Đỗ Kim Thêm

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Từ lâu, cựu tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã được công luận cũng như giới sử gia coi là phải cam chịu nhiều thất bại trên chính trường. Bằng chứng hiển nhiên nhất là sau một nhiệm kỳ tại chức, năm 1980, ông không được tái đắc cử, chuyện hiếm có trong lịch sử tranh cử tổng thống Mỹ...
Người xưa vẫn thường dùng câu “Nam Kha nhất mộng” hay “Giấc mộng Nam Kha” câu chuyện Thuần Vu Phần ngủ mơ dưới gốc cây, để chỉ về những thứ vô thực, hư ảo, vượt xa tầm tay với của con người. Thời nay, có vị tổng thống đắc cử, chưa chính thức lên ngôi, nhưng đang ôm mộng bành trướng diện tích quốc gia, bằng đô-la thay vì đánh trận. Tổng thống đắc cử Donald Trump bước vào mùa lễ lớn cuối cùng trong năm 2024 với quả quyết sẽ giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama (Panama Canal); đòi mua Đan Mạch và gợi ý Canada có thể trở thành tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ.
Trong lúc ông Tô Lâm đang ồn ào “giống trống lệnh” (phòng chống lãng phí) thì nhà báo & nhà văn Lưu Trọng Văn nhỏ nhẹ tâm sự: “Nhà lý luận Nhị Lê nói với gã … cái mà chúng ta đang lãng phí gây ra tổn thất lớn nhất chính là lãng phí niềm tin.” Bộ thiệt vậy sao? Sao các nhà (nhà báo, nhà lý luận, nhà văn .. ) lại cứ cố nói vớt vát (và nói lấy được) như vậy cà? Có còn ai tin tưởng tí gì vào cái chế độ hiện hành đâu mà lại đặt vấn đề lãng nhách và lãng xẹt, vậy Trời ?
Cuối năm là lúc con người nhìn lại về giá trị cuộc sống. Một bài viết trên trang mạng The Conversation nêu vấn đề về những vực thẳm chính trị, các cuộc chiến tranh, áp bức… và con người vì thế cảm thấy vô vọng và bất lực khi chứng kiến những thế lực đen tối diễn ra khắp nơi trên thế giới. Liệu chúng ta có thể làm được điều gì đem lại thay đổi trước những bi hoại này hay không?
Danh hiệu “Nhân Vật Của Năm” do TIME bắt đầu từ năm 1927 – theo truyền thống được trao cho những người có ảnh hưởng đáng kể trong các sự kiện toàn cầu, từ chính trị đến văn hóa, môi trường, nghệ thuật. Những người được chọn đóng vai trò như một “thước đo phong vũ” về sức lan tỏa trong xã hội đương đại. Ảnh hưởng đó, theo tiêu chuẩn do chính TIME đề ra, có thể là “for better or for worse – làm cho thế giới tốt đẹp hơn hoặc tệ hại hơn.”
Tiễn 2024, thế giới sẽ chào đón một năm mới 2025 mang theo cả bóng tối lẫn ánh sáng. Các cuộc xung đột, sự phân cực chính trị và những rủi ro khôn lường là lời nhắc nhở về sự bất ổn của thời đại. Nhưng đồng thời, khả năng phục hồi kinh tế, sự phát triển công nghệ, tinh thần hợp tác quốc tế, hơi thở và sự sống còn bất khuất của từng người mẹ, từng đứa trẻ vực dậy và vươn lên từ những đống gạch vụn đổ nát ở Ukraine, ở Gaza, ở Syria… cũng là cảm hứng và hy vọng cho tương lai nhân loại. Nhà văn Albert Camus đã viết: “Giữa mùa đông lạnh giá nhất, tôi tìm thấy, trong mình, một mùa hè bất khả chiến bại.”* Thế giới năm 2025, với tất cả những hỗn loạn, vẫn mang đến cơ hội để con người vượt qua và xây dựng một cuộc sống tốt đẹp, tử tế hơn. Đó cũng là lời chúc chân thành cuối năm của toàn ban biên tập Việt Báo gửi đến quý độc giả: một năm 2025 tràn trề cơ hội và hy vọng.
Trong ba năm học gần đây, PEN America đã ghi nhận hàng loạt trường hợp cấm sách xảy ra trên toàn nước Mỹ, đặc biệt trong các trường công lập. Những nỗ lực xóa bỏ một số câu chuyện và bản sắc khỏi thư viện trường học không chỉ gia tăng mà còn trở thành dấu hiệu của một sự chuyển đổi lớn hơn, đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về tương lai của giáo dục công lập. Việc kiểm duyệt này phản ánh một xu hướng đáng lo ngại: sự tập trung vào việc kiểm soát nội dung văn hóa và giáo dục, thay vì khuyến khích học sinh tiếp cận kiến thức đa chiều.
Syria đang sống trong một bước ngoặt lịch sử sau khi chế độ độc tài sụp đổ nhanh chóng và Bashar al-Assad trốn sang Nga để tị nạn. Các nhóm nổi dậy chiến thắng đang cố gắng duy trì trật tự công cộng và thảo luận về các kịch bản cho tương lai. Lòng dân hân hoan về một khởi đầu mới đầy hứa hẹn pha trộn với những lo âu vì tương lai đất nước còn đầy bất trắc. Trong 54 năm qua, chế độ Assad đã cai trị đất nước như một tài sản riêng của gia đình và bảo vệ cho chế độ trường tồn là khẩu hiệu chung của giới thân cận.
Các số liệu gần đây cho thấy những thách thức mà nhà lãnh đạo Trung Quốc phải đối mặt để phục hồi kinh tế cho năm 2025, khi quan hệ thương mại với thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc có thể xấu đi cùng lúc mức tiêu thụ trong nước vẫn sụt giảm. Và thật sự thì nền kinh tế Trung Quốc tệ đến mức nào? Việc đặt câu hỏi này ngày càng trở nên hợp lý khi Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng sản xuất trì trễ và tiền tệ mất giá kéo dài trong những năm gần đây. Đặc biệt, chính quyền Bắc Kinh dường như không muốn công khai toàn bộ thực trạng.
Chiều ngày Thứ Ba 17/12, tòa án New York kết án Luigi Mangione 11 tội danh, bao gồm tội giết người cấp độ 1, hai tội giết người cấp độ 2 cùng các tội danh khác về vũ khí và làm giả danh tính. Theo bản cáo trạng, một bồi thẩm đoàn ở Manhattan đã truy tố Mangione về tội giết người cấp độ hai là tội khủng bố. Tòa đã kết tội hành động của Luigi Mangione – một hành động nổi loạn khó có thể bào chữa dù đó là tiếng kêu cuối cùng của tuyệt vọng.
Viet Bao Podcasts
Tạp Chí Truyền Thanh
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.