Vào ngày 17/5/2023, trước khi lên phi cơ đến Nhật họp khối G7, phóng viên đặt câu hỏi với Tổng Thống Biden: "Liệu ông có ý định nói chuyện với Chủ Tịch Tập không?" Tổng Thống trả lời: "Đó là ý định của tôi - có thể sớm hay không, nhưng chúng tôi sẽ gặp nhau". Trước hết là phần trình bày về cuộc họp giữa cố vấn Tòa Bạch Ốc Sullivan với ông Vương Nghị tại Áo vào hai ngày 10 và 11/5/2023 vừa qua dựa theo thông cáo của Tòa Bạch Ốc và bài viết trên tờ Hoàn Cầu Thời Báo, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng Sản Trung Quốc.
✱ The White House: Cuộc họp giữa Sullivan - Vương Nghị
Theo thông cáo báo chí của Tòa Bạch Ốc ngày 17/5/2023 - Cố vấn An ninh Quốc gia đã gặp Ủy viên Bộ Chính trị kiêm Giám đốc Văn phòng Ủy ban Đối ngoại Vương Nghị vào ngày 10 và 11 tháng 5 tại Vienne, nước Áo. Cố vấn An ninh Quốc gia và Giám đốc Vương đã có hơn tám giờ họp trong hai ngày. Trước đây hai ông Jake Sullivan và Giám đốc khi đó là Yang Jiechi đã có cuộc họp vào ngày 13 tháng 6 năm ngoái (2022), tại Luxembourg.
Cuộc họp này diễn ra khi Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa đang tìm cách tăng cường sự tham gia cấp cao nhằm duy trì các kênh liên lạc và kiểm soát sự cạnh tranh. Cả hai bên đã đồng ý duy trì kênh liên lạc này giữa Giám đốc Wang và Cố vấn An ninh Quốc gia Sullivan.
Cố vấn An ninh Quốc gia nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa đang cạnh tranh nhưng Hoa Kỳ không tìm kiếm xung đột hay đối đầu. Ông nêu ra những vấn đề cụ thể trong quan hệ song phương. Ông cũng nêu quan ngại về các công dân Mỹ bị giam giữ, và còn nhấn mạnh đây là ưu tiên của Tổng thống Biden.
Ông chỉ ra rằng Hoa Kỳ sẵn sàng hợp tác với CHND Trung Hoa về các vấn đề gây quan ngại xuyên quốc gia, chẳng hạn như chống ma túy. Hai bên cũng trao đổi về các vấn đề an ninh khu vực và địa phương, như chính sách của Hoa Kỳ tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và các khu vực khác; Sự can dự mạnh mẽ gần đây với các đồng minh và đối tác của Hoa Kỳ. Hai bên đã thảo luận về việc Nga xâm lược Ukraine và các vấn đề xuyên eo biển, cũng như các cuộc trò chuyện khác giữa Tổng thống Biden và Chủ tịch Tập.
Ông nêu lên mối lo ngại về CHND Trung Hoa - có khả năng hỗ trợ quân sự cho Nga. Về các vấn đề xuyên eo biển, Cố vấn An ninh Quốc gia nhắc lại rằng Hoa Kỳ vẫn cam kết với chính sách Một Trung Quốc được qui định bởi Đạo luật Quan hệ Đài Loan, gồm Ba Thông cáo và Sáu Đảm bảo. Ông chỉ ra rằng Hoa Kỳ phản đối những thay đổi đơn phương đối với hiện trạng từ bất kỳ bên nào, không ủng hộ nền độc lập của Đài Loan và hy vọng những khác biệt giữa hai bờ eo biển sẽ được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình.
• Câu hỏi (của phóng viên): Có phải ông Vương và Cố vấn An ninh Quốc gia Sullivan đã đồng ý lên kế hoạch sẽ bắt đầu cho chuyến thăm Bắc Kinh được lên lịch lại của Ngoại trưởng? Những nỗ lực lập kế hoạch đó có được tiến hành sau cuộc họp này không? Và sau đó, ông đã đề cập đến
* VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH CAO CẤP: Chúng tôi không thảo luận về ngày tháng, cuộc họp này không bàn về lịch trình. Chúng tôi dự đoán sẽ có sự tham gia và các chuyến thăm theo cả hai hướng trong những tháng tới. Về vấn đề
• Câu hỏi: Có bất kỳ tiến triển nào về việc Tổng thống Biden nói chuyện với Chủ tịch Tập không?
* VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH CAO CẤP: Trong cuộc điện đàm giữa Biden và Tập, chắc chắn Tổng thống Biden đã nhiều lần nói rõ rằng ông sẵn sàng và sẵn lòng nói chuyện với Chủ tịch Tập. Họ không đi vào chi tiết cụ thể về bất kỳ lịch trình nào trong đó, nhưng tôi nghĩ cả hai bên đều nhận ra tầm quan trọng của việc giao tiếp ở cấp lãnh đạo như một phương tiện để ổn định mối quan hệ và quản lý cạnh tranh.
• Câu hỏi: Ông có thể vui lòng cho chúng tôi bất kỳ hình thức nào về cuộc họp (Sullivan - Vương Nghị) không. Các cuộc họp trước rõ ràng đã có các kỳ hạn khác nhau. Ông có thể mô tả cuộc họp kéo dài bao lâu không, bao nhiêu giờ? Liệu có gì đó phải xảy ra trước khi hai nhà lãnh đạo có thể nói chuyện lại không?
* VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH CAO CẤP: Cảm ơn, chắc chắn rồi. Về loại màu sắc hoặc sự năng động trong cuộc họp: Thành thật mà nói, cuộc họp này kéo dài hơn hai ngày, một phần chỉ là do vấn đề về lịch trình và cả hai chúng tôi đều đến từ các quốc gia khác. Và để có thể gặp nhau ở đâu đó, chúng tôi đã gặp nhau một chút trong ngày - nửa cuối ngày, ngày 10 tháng 5, và sau đó là nửa đầu ngày 11 tháng 5. Nhìn chung, đó là khoảng từ 8 đến 10 giờ. Tất nhiên, chúng tôi đã cố gắng nghỉ giải lao giữa chừng. Vì vậy, cố gắng loại bỏ những điều đó ra, đó là khoảng - hơn tám giờ họp và cam kết.
Tôi muốn nói rằng các cuộc trò chuyện thực sự thẳng thắn, thực chất và mang tính xây dựng. Trong số - bất kỳ cuộc họp nào, tôi đã tham gia, cả ở Washington và Bắc Kinh và tất nhiên, ở các địa điểm của nước thứ ba, tôi muốn nói rằng đây là một trong những cuộc thảo luận thẳng thắn và mang tính xây dựng hơn mà tôi đã từng tham gia. Cả hai bên đều có một số vấn đề khó khăn. Và trong nhiều trường hợp, chúng ta sẽ không thay đổi suy nghĩ của nhau; đó không phải là điều nhất thiết phải nói ra.
Nhưng, bạn biết đấy, công việc ngoại giao khó khăn là cố gắng giải thích vị trí của bạn, bạn đang làm gì, cách bạn nhìn nhận mối quan hệ, cách bạn nhìn nhận bối cảnh toàn cầu và tôi nghĩ cả hai bên đều có thể làm được điều đó. Và một lần nữa, tôi nghĩ rằng chúng tôi thấy điều này - chúng tôi muốn duy trì các kênh liên lạc đó - và chúng tôi coi đây là kênh đầu tiên trong số những gì tôi hy vọng sẽ có thêm các cuộc trò chuyện trong tương lai một cách thường xuyên hơn.
Về câu hỏi khác của bạn. Có phải đó là về điều kiện tiên quyết? Tôi nghĩ là có, vì vậy tôi sẽ nói về các điều kiện tiên quyết. Về phía Hoa Kỳ, một lần nữa, chúng tôi thực sự - chúng tôi khước từ bất cứ ý tưởng về các điều kiện tiên quyết trước khi có một cuộc đối thoại ngoại giao. Đối với chúng tôi, một phần của việc quản lý cạnh tranh một cách có trách nhiệm, một phần của việc ổn định các mối quan hệ là có những cuộc trò chuyện đó bất kể chuyện gì đang xảy ra, bất kể hành động nào đang xảy ra ở cả hai bên. Phải? Đây không chỉ là về các hoạt động của Hoa Kỳ. Đây cũng là - khi bạn nói về căng thẳng, đó cũng là về những hoạt động mà phía Trung Quốc đang thực hiện. (Theo thông cáo báo chí của Tòa Bạch Ốc)
✱ Global Times: Cuộc họp kéo dài 10 giờ giữa Wang Yi với Sullivan
Cuộc gặp giữa nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc Vương Nghị và Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan tại Vienna kéo dài hơn 10 giờ đồng hồ với việc hai bên đã có những trao đổi "thẳng thắn, sâu sắc, thực chất và mang tính xây dựng" về các chủ đề lớn, trong đó có quan hệ song phương, Câu hỏi về Đài Loan, tình hình châu Á-Thái Bình Dương và cuộc khủng hoảng Ukraine, Hoàn cầu Thời báo (Global Times) đã tìm hiểu từ một quan chức cấp cao quen thuộc về cuộc họp.
Vương Nghị, Giám đốc Văn phòng Ủy ban Đối ngoại của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (CPC) và cũng là thành viên của Bộ Chính trị thuộc Ủy ban Trung ương CPC, đã gặp Sullivan tại Vienna vào thứ Tư và thứ Năm (10-11/5/2023).
Vụ khinh khí cầu dân sự không người lái phía Mỹ đã phản ứng thái quá. Cần phải rút ra bài học từ vụ việc, một quan chức cấp cao Trung Quốc quen thuộc với cuộc họp nhưng yêu cầu giấu tên nói với Global Times hôm thứ Sáu.
Trong cuộc gặp, phía Trung Quốc cũng lưu ý rằng con đường đúng đắn để Trung Quốc và Mỹ có thể hòa hợp là tôn trọng lẫn nhau, cùng tồn tại hòa bình và hợp tác cùng có lợi. Theo quan chức cấp cao này, mối quan hệ tổng thể giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ không thể được đơn giản hóa bằng thuật ngữ "cạnh tranh", và Hoa Kỳ không thể yêu cầu giao tiếp và đối thoại trong khi gây thiệt hại cho lợi ích của Trung Quốc.
Phía Trung Quốc lưu ý rằng những gì Hoa Kỳ nên làm là thiết lập sự hiểu biết đúng đắn về Trung Quốc, ngăn chặn những đánh giá sai lầm về chiến lược, từ bỏ tâm lý Chiến tranh Lạnh, ngừng ngăn chặn và đàn áp, ngừng tham gia vào trò chơi không có người thắng, quay trở lại sự hợp lý và thực dụng, để thúc đẩy ổn định quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ, nguồn tin cho biết.
Vương Nghị đã giải thích một cách toàn diện lập trường nghiêm túc của Trung Quốc đối với vấn đề Đài Loan, nguồn tin nhấn mạnh rằng vấn đề Đài Loan là trung tâm của lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, nền móng của cơ sở chính trị trong quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ và là làn ranh đỏ đầu tiên không thể vượt qua.
Ông Vương cũng lưu ý rằng ưu tiên hàng đầu lúc này là Mỹ cần nghiêm túc tuân thủ nguyên tắc một Trung Quốc và các điều khoản trong ba thông cáo chung Trung-Mỹ, đồng thời ngừng can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc.
Phía Mỹ tuyên bố rằng chính sách một Trung Quốc của Mỹ không thay đổi và không ủng hộ "Đài Loan độc lập", "hai Trung Quốc" hay "một Trung Quốc, một Đài Loan", theo nguồn tin.
Quan chức cao cấp giấu tên cũng tiết lộ rằng Trung Quốc cũng yêu cầu Mỹ dỡ bỏ các hạn chế vô lý và trở ngại đối với việc giao lưu văn hóa giũa người dân Trung Quốc và Hoa Kỳ, làm việc cùng Trung Quốc để thực hiện thêm các hoạt động giao lưu giữa các lĩnh vực khác nhau của hai quốc gia và nâng cao sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc.
Hai bên cũng đã trao đổi quan điểm về vấn đề Ukraine. Phía Trung Quốc nhấn mạnh rằng Trung Quốc không phải là một bên trong cuộc khủng hoảng Ukraine, luôn duy trì lập trường khách quan, công bằng và bình tĩnh, tích cực thúc đẩy đàm phán hòa bình, đồng thời kêu gọi các bên không đổ thêm dầu vào lửa. Tuân thủ mục đích và nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc và bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các quốc gia nên được áp dụng phổ quát mà không áp đặt tiêu chuẩn kép. (Theo Hoàn Cầu Thời Báo)
Cũng trong hành trình đến Nhật dự hội nghị thượng đỉnh khối G7, phía báo chí đặt câu hỏi với ông cố vấn Hội Đồng An Ninh Quốc gia Jack Sullivan rằng: « Khi nào thì Tổng thống sẽ nói chuyện hoặc gặp Chủ tịch Tập lần tới, Tổng thống nói trước đây "chúng tôi sẽ gặp nhau." liệu có diễn ra sớm hay không»? Ông SULLIVAN trả lời: "Hôm nay tôi không có gì để thông báo, nhưng (về vụ gặp Chủ tịch Tập) tôi sẽ giữ nguyên những lời của Tổng thống đã nói”. (Theo thông cáo của tòa Bạch Ốc)
✱ TT Biden tuyên bố làm “tan băng” trong quan hệ với TQ
Trong cuộc họp báo tại Nhật (21/5//2023), Tổng Thống Biden tuyên bố: " Giờ đây, chúng tôi thống nhất trong cách tiếp cận với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và tuyên bố chung được đưa ra ngày hôm qua nêu rõ các nguyên tắc chung mà tất cả chúng tôi đã đồng ý tại G7 và hơn thế nữa trong việc đối phó với Trung Quốc".
• Tìm cách làm giảm thiểu rủi ro...
"Chúng tôi không tìm cách tách khỏi Trung Quốc, chúng tôi đang tìm cách làm giảm thiểu rủi ro và đa dạng hóa mối quan hệ của chúng tôi với Trung Quốc.
Điều đó có nghĩa là thực hiện các bước để đa dạng hóa chuỗi cung ứng của chúng tôi và chúng tôi thì không - vì vậy chúng tôi không phụ thuộc vào bất kỳ quốc gia nào đối với sản phẩm cần thiết. Nó có nghĩa là cùng nhau chống lại sự cưỡng bức kinh tế và chống lại các hành vi có hại làm tổn thương người lao động của chúng ta. Nó có nghĩa là bảo vệ một tập hợp hẹp các công nghệ tiên tiến quan trọng đối với an ninh quốc gia của chúng ta".
• Vụ khinh khi cầu gián điệp
"Tại hội nghị ở Bali (14/11/2022), Chủ tịch Tập và tôi đã đồng ý rằng chúng tôi sẽ gặp nhau. Và sau đó, chiếc khinh khí cầu ngớ ngẩn này chở thiết bị gián điệp to bằng hai chiếc xe chở hàng đang bay qua Hoa Kỳ, và nó bị bắn hạ, và mọi thứ thay đổi về mặt giao tiếp với nhau. Tôi nghĩ rằng bạn sẽ thấy điều đó bắt đầu tan băng rất nhanh". (Theo thông cáo của Tòa Bạch Ốc ngày 21/5/2023).
Sau cuộc họp giữa hai ông Sullivan - Vương Nghị phía báo chí phương Tây cho rằng phía Mỹ đã nhượng bộ phía Trung Quốc về vụ khinh khí cầu để làm “tan băng” trong quan hệ Mỹ-Trung. Điều này có thể nhận thấy trong bài viết của cơ quan ngôn luận của đảng CSTQ (Global Times) hiếm khi thấy họ đưa ra nhận xét tích cực như lần này, khi họ dùng các chữ "thẳng thắn, sâu sắc, thực chất và mang tính xây dựng" nêu trên.
-- Đào Văn