Khi Mitch McConnell và các thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa cùng tổng thống Donald Trump vội vã lên kế hoạch thay thế nữ thẩm phán Ruth Bader Ginsburg vừa qua đời hồi tuần trước, người dân Mỹ có quyền đặt câu hỏi rằng, tại sao một Thượng Viện khối đa số đảng Cộng Hòa đã làm trái ngược hoàn toàn với những tuyên bố của chính họ đưa ra trước đây?
Năm 2016, khi tổng thống Obama đề cử thẩm phán Merrick Garland vào Tối Cao Pháp Viện thì Mitch McConnell cùng hầu hết các TNS phe Cộng Hòa đều phản đối với lý do là đang trong năm bầu cử và "cần nghe tiếng nói" của người dân, cho dù còn khoảng chín tháng lúc bấy giờ. Nhưng hiện nay, dù chỉ còn dưới hai tháng, cũng chính McConnell và những đồng sự của mình lại tuyên bố rằng việc chuẩn thuận và thay người là "cần thiết", là "nguyên tắc và theo tiền lệ" cho việc chuẩn thuận ứng viên, không thể trì hoãn.
Để hiểu hơn điều này có lẽ cũng nhìn kỹ lại chân dung Mitch McConnell, người đứng đầu cho các chiến thuật và đường lối tại Thượng Viện ra sao.
Sinh năm 1942 tại Alabama và tốt nghiệp luật sư tại Kentucky năm 1967, McConnell đã đăng lính trừ bị trước cả khi thi lấy bằng hành nghề, một việc có thể tránh bị quân dịch và điều sang chiến trường Việt Nam. Chỉ sau năm tuần huấn luyện tân binh, McConnell đã có được giấy chứng nhận bị "viêm thần kinh thị giác" (optic neuritis) và được xuất ngũ. McConnell từng hãnh diện ghi vào hồ sơ của mình là "đã từng phục vụ quân đội Hoa Kỳ" trong các cuộc tranh cử đầu tiên của mình.
Kể từ đó, McConnell từng bước tham gia vào chính trường Hoa Kỳ, khởi đầu với công việc phụ tá cho một số Thượng Nghị Sĩ tại Washington DC. rồi leo lên chức vụ Phó phụ tá Tổng Trưởng Bộ Tư Pháp vào năm 1974, dưới thời tổng thống Gerald Ford. Năm 1984, McConnell tranh cử tại Kentucky và đắc cử vào Thượng Viện, liên tục làm việc tại Thượng viện sáu nhiệm kỳ liên tiếp cho đến nay.
McConnell lập gia đình cùng Bộ Trưởng Elaine Chao, một di dân gốc Đài Loan vào năm 1993, sau khi ly dị người vợ đầu tiên. Bà Elain Chao từng là Bộ Trưởng Bộ Lao Động suốt hai nhiệm kỳ dưới thời tổng thống George W. Bush và hiện là Bộ Trưởng Bộ Giao Thông.
Nhắc lại việc bang giao với Việt Nam thì vào năm 1991, Mitch McConnell là người đầu tiên đưa ra Đạo Luật về Quan Hệ Thương Mại với Việt Nam (United State-Vietnam Trade Relation Act, S. Res. 2125 -102th Congress) tại Thượng Viện để yêu cầu chính phủ Bill Clinton nối lại quan hệ thương mại với Việt Nam, mở màn cho việc bang giao với Việt Nam vào năm 1995. Nhắc lại việc này để thấy rằng các chính sách đối ngoại có thể được các nhân vật lưỡng đảng cân nhắc, không chỉ là quyết định của riêng ai.
Tại Thượng Viện, được xem là tay chiến lược gia lão luyện của phe Cộng Hòa, McConnell được bầu làm lãnh đạo khối thiểu số khi Thượng Viện rơi vào tay Đảng Dân Chủ năm 2006 rồi trở thành lãnh đạo khối đa số tại Thượng Viện trong sáu năm qua, khi đảng Cộng Hòa giành lại phần thắng vào năm 2014.
Có xu hướng chống đối các chương trình quốc gia mạnh mẽ, McConnell bị xem "cơn ác mộng của Obama" khi cản trở, chống đối quyết liệt các chương trình Obamacare, Medicaid cho đến các chính sách về di dân, kinh tế, giáo dục... nói chung dưới thời tổng thống Barack Obama. McConnell lão luyện và tài ba trong chiến thuật giằng co, cù cưa (filibuster) theo cách chưa hề có tiền lệ hay thậm chí bị xem là phạm luật để đối phó và trì hoãn các dự luật từ phía Dân Chủ cùng việc bổ nhiệm pháp lý tại Thượng Viện cho đến khi chúng bị quá hạn.
Không những vậy, McConnell chỉ trích và tạo áp lực lên bất cứ nghị sĩ Cộng Hòa nào có ý định thương lượng hay hợp tác cùng phe Dân Chủ, đến độ giáo sư chính trị học Bert Rockman của đại học Purdue University từng nhận xét rằng, "bỏ phiếu theo đảng phái vốn đã lâu nay nhưng chưa bao giờ dữ dằn theo kiểu McConnell đã làm".
Dưới thời tổng thống Donald Trump, McConnell được xem là trung thành và tận lực bảo vệ tổng thống trước các cuộc điều tra cho đến việc truất phế ông. McConnell ngăn chận một số dự luật điều tra sự can dự của Nga vào việc bầu cử năm 2016 cũng như hiện nay nên đó là lý do ông bị đặt cho biệt danh là "Moscow Mitch".
McConnell đã thay đổi luật cần hội đủ tối thiểu là 60 phiếu cho các ứng viên được chuẩn thuận vào Tối Cao Pháp Viện xuống còn chỉ cần có đa số phiếu là 51 phiếu như hiện nay nhằm tận dụng việc đảng Cộng Hòa đang chiếm khối đa số để thông qua việc bổ nhiệm hai thẩm phán Neil N. Gorsuch và Brett Kavanaugh . Điều này bị cho rằng mang tính đảng phái và tạo ra cơ hội đưa những người thiếu khả năng và xứng đáng vào vị trí quan trọng, những người sẽ đưa ra các quyết định ảnh hưởng đến nước Mỹ trong hàng thập niên và đôi thế hệ.
Dù người được đề cử do các tổng thống thuộc đảng Cộng Hòa hay Dân Chủ bổ nhiệm, phương thức đồng thuận mang tính đảng phái này bị xem là điều nguy hiểm cho nền Tư Pháp và dân chủ Hoa Kỳ, phá vỡ mô hình chính thể tam quyền phân lập cần sự cân bằng và kiểm soát lẫn nhau. Bởi so với những thẩm phán đầy xứng đáng, từng được lưỡng đảng chuẩn thuận gần như tuyệt đối hay phần lớn được hơn hai phần ba số phiếu, uy tín cùng sự tín nhiệm vào các tân thẩm phán có số phiếu đồng thuận thấp dễ bị đánh giá là thiếu giá trị thật sự.
Trong gần cả chục năm qua, Mitch McConnell bị cử tri tiểu bang Kentucky đánh giá thấp nhất so với tất cả các thượng nghị sĩ cho đến khi nữ Thượng Nghị Sĩ Susan Collins thuộc đảng Cộng Hòa của tiểu bang Maine có những bỏ phiếu và tuyên bố bị xem là trái ngược với đảng Cộng Hòa. Tỉ lệ người dân tại Kentucky ủng hộ cho McConnell theo cả ba cuộc thăm dò từ Economist/YouGov, Politico/Morning Consult và Harvard/Harris trung bình chỉ là 23%. Dù vậy, ở tuổi 78, McConnell sẽ vẫn có cơ hội đắc cử mùa bầu cử này nhờ vào thành trì Cộng Hòa đỏ rực của tiểu bang Kentucky từ lâu nay.
Các học giả về chính trị học, pháp lý cùng các nhà sử học đã xem McConnell là một người theo chủ nghĩa cản trở (obstructionism), thô bạo và ngăn chận công lý, làm xói mòn thể chế dân chủ cùng hiến pháp Hoa Kỳ (*). Vai trò của Mitch McConnell tại Thượng Viện và trên chính trường Hoa Kỳ sẽ còn được giới sử gia Hoa Kỳ nhìn nhận và đánh giá một cách công tâm và khách quan hơn khi nhìn lại giai đoạn hiện nay.
Nhã Duy
(*) How Democracies Die - Penguin Random House, 2018 và The People vs. Democracy - Harvard University Press, 2018.
Gửi ý kiến của bạn
