Hôm nay,  

Cạnh tranh hợp tác trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc

12/11/201811:37:00(Xem: 4592)

Cạnh tranh hợp tác trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
 

Joseph S. Nye

Đỗ Kim Thêm dịch

  

Lời người dịch: Joseph S. Nye cho rằng: "Cả Trung Quốc lẫn Mỹ đều không gây ra mối đe dọa sinh tồn cho nhau theo cách mà Hitler của Đức hay Stalin của Liên Xô đã làm. Trung Quốc sẽ không xâm lăng Hoa Kỳ, và Trung Quốc không thể trục nước Mỹ ra khỏi vùng Tây Thái Bình Duơng.“

Thực tế cho thấy là tình hình biển Đông ngày càng căng thẳng và cả hai không giảm kiềm chế làm cho luận thuyết của Graham Allison về cuộc chiến không thể tránh theo Peloponnesian có vẻ thuyết phục hơn.

Thời đại mới, Trung Quốc có các phưong tiện tinh vi hơn, không cần theo cách của Hitler và Stalin, mà khuynh đảo bằng bẩy nợ và tham nhũng là chính. Việt Nam, Sri Lanka, Pakistan, Maldives, Montenegro, Djibouti và hàng chục “quốc gia nhỏ mà nợ lớn” khắp thế giới cũng đang lần lượt rơi vào Bẫy Trung Quốc như Bẩy Thucidydes.

Vì phải lo Hán hoá cho Việt Nam, Đông Duơng, Đông Á và Ân Độ Dương, một bước chuyển tiếp tiên quyết mà Trung Quốc chưa trục Mỹ ra khỏi khu vực Tây Thái Bình Duơng và xâm lăng Hoa Kỳ. Tinh thần Hán nô tự nguyện của lãnh đạo Việt Nam làm cho hiểm hoạ diệt vong của Việt Nam thành hiện thực. Đó là sai lầm mà Joseph S. Nye chưa nhận ra.

  

***
 

Hoa Kỳ và Trung Quốc đã bước vào một giai đoạn mới trong mối quan hệ, nhưng nói về một cuộc chiến tranh lạnh mới là gây hiểu lầm. Hoa Kỳ vẫn giữ được ưu thế về mặt chiến lược, và trong một số các vấn đề ngày càng nhiều, cả hai nước đều không thể đơn phương giải quyết.

Trong chuyến thăm Bắc Kinh vào tháng 10, tôi thường được hỏi là liệu những lời chỉ trích gay gắt gần đây của Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence về Trung Quốc có đánh dấu như là lởi tuyên chiến về một cuộc chiến tranh lạnh mới không. Tôi trả lời rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc đã bước vào một giai đoạn mới trong mối quan hệ, nhưng ẩn dụ cho một cuộc chiến tranh lạnh là gây hiểu nhầm.

Trong thời Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết nhắm hàng chục ngàn các loại vũ khí hạch tâm vào nhau và hầu như không có các mối quan hệ thương mại hoặc văn hóa. Ngược lại, Trung Quốc có vũ khí hạch tâm hạn chế hơn, tổng cộng dung lượng mậu dịch Mỹ-Hoa hàng năm là nửa nghìn tỷ đô la, và hơn 350.000 sinh viên Trung Quốc và ba triệu khách du lịch đến Mỹ mỗi năm. Mô tả tốt hơn về mối quan hệ song phương ngày nay là “sự cạnh tranh hợp tác”.

Khi kết thúc Thế chiến II, các mối quan hệ Mỹ-Hoa đã trải qua ba giai đoạn mà từng giai đoạn kéo dài khoảng hai thập niên. Sự thù địch đánh dấu 20 năm sau Chiến tranh Triều Tiên, tiếp theo là sự hợp tác hạn chế chống lại Liên Xô trong giai đoạn theo sau chuyến viếng thăm nổi tiếng của Tổng thống Richard Nixon năm 1972.

Kết thúc Chiến tranh Lạnh dẫn đến giai đoạn thứ ba của sự tham gia kinh tế, với việc Mỹ giúp cho Trung Quốc trong hội nhập kinh tế toàn cầu, bao gồm cả việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2001. Tuy nhiên, trong thập niên đầu tiên sau Chiến tranh Lạnh, chính quyền của Tổng thống Bill Clinton đã đặt cược bằng cách đồng thời tăng cường liên minh Mỹ-Nhật và cải thiện quan hệ với Ấn Độ. Hiện nay, kể từ năm 2017, Cơ quan Chiến lược An ninh Quốc gia Hoa Kỳ tập trung vào sự cạnh tranh các đại cường, với Trung Quốc và Nga được xem như làm đối thủ chính của Mỹ.

Trong khi nhiều nhà phân tích Trung Quốc đổ lỗi giai đoạn thứ tư này cho Tổng thống Mỹ Donald Trump, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng bị quy trách. Khi từ bỏ chính sách thận trọng của Đặng Tiểu Bình trong việc duy trì về thanh danh quốc tế trong mức độ thấp; bằng cách hủy bỏ quy định nhiệm kỳ trong chức vụ chủ tịch và tuyên bố "Giấc mơ Trung Quốc" theo chủ nghĩa dân tộc, Tập có thể đã được xem như mang một chiếc mũ đỏ để tuyên bố "Làm cho Trung Quốc vĩ đại một lần nữa." Sự hiểu biết thông thường về Trung Quốc ở Mỹ đã bắt đầu suy giảm trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2016. Những ngôn từ và biện pháp áp thuế của Trump chỉ đơn thuần là đổ xăng vào lửa đang cháy.

Trật tự quốc tế tự do đã giúp cho Trung Quốc duy trì tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và giảm nghèo một cách đáng kể. Nhưng Trung Quốc cũng tận dụng lĩnh vực thương mại thành lợi thế bằng cách trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước, tham gia vào hoạt động gián điệp thương mại và yêu cầu các công ty nước ngoài chuyển giao quyền sở hữu về trí tuệ cho các đối tác trong nước. Trong khi nhiều kinh tế gia lập luận là ông Trump sai lầm khi tập trung vào vấn đề thâm thủng mậu dịch song phương, nhiều người ủng hộ cho các cáo buộc của ông Trump về những nỗ lực của Trung Quốc để thách thức lợi thế công nghệ của Mỹ.

Hơn nữa, sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc thêm cho một chiều hướng an ninh trong mối quan hệ song phương. Trong khi giai đoạn thứ tư của mối quan hệ này không phải là một cuộc chiến tranh lạnh, do mức độ phụ thuộc lẫn nhau cao, nó có nhiều hơn là một cuộc tranh chấp thương mại điển hình, nói thí dụ như cuộc đụng độ gần đây của Mỹ với Canada khi Mỹ thâm nhập vào thị trường sữa của Canada.

Một số nhà phân tích tin rằng giai đoạn thứ tư này đánh dấu sự khởi đầu  xung đột trong đó bá quyền đã định hình gây chiến tranh với một đồi thủ đang trỗi dậy. Trong lời giải thích về cuộc chiến Peloponnesian, Thucydides lập luận trứ danh rằng nó là do sự sợ hãi của Sparta về một Athens đang vùng lên.

Những nhà phân tích tin rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc sẽ tạo ra một nỗi lo sợ tương tự ở Mỹ, và sử dụng phương pháp luận loại suy của Thế chiến thứ nhất, khi cho là nước Đức đang trỗi dậy đặt Vương quốc Anh bá chủ vào chân tường. Tuy nhiên, các nguyên nhân của Thế chiến thứ nhất phức tạp hơn, nó bao gồm cường quốc Nga ngày càng phát triển, Nga tạo ra nỗi sợ hãi ở Đức; chủ nghĩa dân tộc đang vùng dậy ở vùng Balkans và các nước khác; và những rủi ro mà Đế chế Áo Hung ý thức khi cố ý để ngăn chặn sự suy tàn.

Thậm chí quan trọng hơn là trong sản xuất công nghiệp, nước Đức đã vượt qua nước Anh vào năm 1900, trong khi GDP của Trung Quốc (tính bằng đô la) hiện chỉ bằng ba phần năm trong khối lượng của nền kinh tế Mỹ. Mỹ có nhiều thời gian và tài sản hơn để giải quyết vấn đề gia tăng quyền lực của Trung Quốc so với nước Anh đã có đối với nước Đức. Trung Quốc bị hạn chế bởi sự cân bằng quyền lực tự nhiên ở châu Á, trong đó Nhật Bản (nền kinh tế lớn thứ ba thế giới) và Ấn Độ (sắp vượt qua Trung Quốc về dân số) không muốn bị Trung Quốc chế ngự.

Do nỗi sợ mà Thucydides mô tả đầu hàng sẽ là một lời tiên tri không cần thiết cho Hoa Kỳ. May mắn thay, các cuộc thăm dò cho thấy công chúng Mỹ vẫn chưa chịu thua Trung Quốc trong một vai diễn cuồng loạn như một kẻ thù mạnh như Liên Xô trong thời Chiến tranh Lạnh.

Cả Trung Quốc lẫn Mỹ đều không gây ra mối đe dọa sinh tồn cho nhau theo cách mà Hitler của Đức hay Stalin của Liên Xô đã làm. Trung Quốc sẽ không xâm lăng Hoa Kỳ, và Trung Quốc không thể trục nước Mỹ ra khỏi vùng Tây Thái Bình Dương, nơi mà hầu hết các nước đều hoan nghênh sự hiện diện của Mỹ. Nhật Bản, một phần quan trọng của cái gọi là chuỗi các hòn đảo đầu tiên, là nước chủ nhà đã trả gần ba phần tư chi phí để giữ 50.000 quân Mỹ đồn trú ở đó.

Chuyến thăm gần đây của tôi tại Tokyo đã xác nhận cho tôi biết rằng liên minh với Mỹ là mạnh. Nếu chính quyền Trump duy trì liên minh này, triển vọng mà Trung Quốc có thể đẩy Mỹ ra khỏi vùng Tây Thái Bình Dương là mong manh, còn ít hơn việc Trung Quốc thống trị thế giới. Hoa Kỳ nắm giữ các thế chiến lược tốt hơn và không cần phải đầu hàng theo nỗi sợ Thucydidean.

Tuy nhiên, có một chiều hướng khác làm cho giai đoạn thứ tư này trở thành “sự cạnh tranh hợp tác” hơn là một cuộc Chiến tranh Lạnh. Trung Quốc và Mỹ phải đối mặt với những thách thức xuyên quốc gia, mà không có một trong hai nước sẽ không thể giải quyết được. Biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng cao tuân theo quy luật vật lý, chứ không phải quy luật chính trị. Khi các biên giới trở nên lõng lẻo hơn với mọi thứ từ các loại ma túy bất hợp pháp đến các bệnh truyền nhiễm đến khủng bố, các nền kinh tế lớn nhất sẽ phải hợp tác để đối phó với những mối đe dọa này.

Một số khía cạnh của mối quan hệ sẽ liên quan đến một trò chơi với kềt số dương. An ninh quốc gia của Hoa Kỳ sẽ đòi hỏi quyền lực với Trung Quốc, không chỉ qua mặt Trung Quốc. Câu hỏi quan trọng là liệu Mỹ có khả năng suy nghĩ về “sự cạnh tranh hợp tác” không. ”Chúng ta có thể vừa đi bộ và nhai kẹo cao su cùng một lúc không? Trong thời đại chủ nghĩa dân tộc dân túy, đối với các chính trị gia tạo ra một mối lo sợ về một cuộc chiến tranh lạnh mới là dễ dàng hơn .

***

Joseph S. Nye, Jr., Giáo sư Đại học Harvard và là tác giả của cuốn Is the American Century Over?

Nguyên tác: The Cooperative Rivalry of US-China Relations

https://www.project-syndicate.org/commentary/china-america-relationship-cooperative-rivalry-by-joseph-s--nye-2018-11

Sách Đỗ Kim Thêm đã xuất bản tại Amazon:

   

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Khi Việt Nam nỗ lực thích ứng với môi trường quốc tế ngày càng cạnh tranh hơn, giới lãnh đạo đất nước đã tự hào về “chính sách ngoại cây giao tre” đa chiều của mình. Được Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), thúc đẩy từ giữa thập niên 2010, ý tưởng là bằng cách cân bằng mối quan hệ của Việt Nam với các cường quốc – không đứng về bên nào, tự chủ và thể hiện sự linh hoạt – nó có thể duy trì sự trung gian và lợi ích của mình, đồng thời tận dụng các cơ hội kinh tế do tình trạng cạnh tranh của các đại cường tạo ra
Cộng sản Việt Nam khoe có tự do tôn giáo ở Việt Nam, nhưng Hoa Kỳ và Thế giới nói “rất hạn chế”, tùy nơi và từng trường hợp. Tình trạng này đã giữ nguyên như thế trong những báo cáo trước đây của cả đôi bên. Nhưng tại sao Hoa Kỳ vẫn liệt Việt Nam vào danh sách phải “theo dõi đặc biệt”...
Đến giữa tháng 3 năm nay, hầu hết chúng ta đều thấy rõ, Donald Trump sẽ là ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa và Joe Biden là ứng cử viên tổng thống của Democrat. Ngoại trừ vấn đề đột ngột về sức khỏe hoặc tử vong, có lẽ sẽ không có thay đổi ngôi vị của hai ứng cử viên này. Hai lão ông suýt soát tuổi đời, cả hai bộ não đang đà thối hóa, cả hai khả năng quyết định đều đáng nghi ngờ. Hoa Kỳ nổi tiếng là đất nước của những người trẻ, đang phải chọn lựa một trong hai lão ông làm người lãnh đạo, chẳng phải là điều thiếu phù hợp hay sao? Trong lẽ bình thường để bù đắp sức nặng của tuổi tác, con đường đua tranh vào Tòa Bạch Ốc, cần phải có hai vị ứng cử viên phó tổng thống trẻ tuổi, được đa số ủng hộ, vì cơ hội khá lớn phải thay thế tổng thống trong nhiệm kỳ có thể xảy ra. Hơn nữa, sẽ là ứng cử viên tổng thống sau khi lão ông hết thời hạn bốn năm. Vị trí và vai trò của nhân vật phó này sẽ vô cùng quan trọng trong lần tranh cử 2024.
Không phải “học” mà là bắt, là tóm đầu, là tống cổ vào nhà giam: khi cân bằng quyền lực ở Hà Nội xáo trộn với tiền chấn rung chuyển tận Amsterdam thì cái khẩu hiệu quen thuộc của Vladimir Lenin ngày nào cũng phải được cập nhật. Không còn “Học, học nữa, học mãi” mà, táo tợn hơn, hệ thống quyền lực đang giỡn mặt Lenin: “Bắt, bắt nữa, bắt mãi”.
Câu chuyện kể từ xa xưa, rất xa xưa, là từ thời đức Phật còn tại thế: Có một người Bà La Môn rất giầu có và rất quyền thế, ông thích đi săn bắn thú vật trong rừng hay chim muông trên trời. Một hôm đó, ông bắn được một con thiên nga to đẹp đang bay vi vút trong bầu trời cao xanh bát ngát thăm thẳm trên kia. Con thiên nga vô cùng đẹp bị trúng đạn, rơi xuống đất, đau đớn giẫy và chết. Ông liền chạy tới lượm thành quả của ông và xách xác con thiên nga lộng lẫy về cho gia nhân làm thịt, làm một bữa nhậu, có lẽ.
Dù đã từ trần từ lâu, Võ Văn Kiệt vẫn được người đời nhắc đến do một câu nói khá cận nhân tình: “Nhiều sự kiện khi nhắc lại, có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn”. Tôi vốn tính hiếu chiến (và hiếu thắng) nên lại tâm đắc với ông T.T này bởi một câu nói khác: “Chúng tôi tự hào đã đánh thắng ba đế quốc to”. Dù chỉ ngắn gọn thế thôi nhưng cũng đủ cho người nghe hiểu rằng Việt Nam là một cường quốc, chứ “không phải dạng vừa” đâu đấy!
Lý do ông Thưởng, ngôi sao sáng mới 54 tuổi bị thanh trừng không được công khai. Tuy nhiên, theo báo cáo của Uỷ ban Kiểm tra Trung ương và các cơ quan chức năng, thì ông Võ Văn Thưởng “đã vi phạm Quy định về những điều đảng viên không được làm...
Cứ theo như lời của giáo sư Nguyễn Văn Lục thì T.T. Thích Trí Quang là tác giả của câu nói (“Cộng Sản nó giết mình hôm nay, mai nó mang vòng hoa đến phúng điếu!”) thượng dẫn. Tôi nghe mà bán tin bán nghi vì nếu sự thực đúng y như vậy thì hoa hòe ở Việt Nam phải trồng bao nhiêu mới đủ, hả Trời?
Đảng CSVN tự khoe là “ niềm tin hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc“của nhân dân, nhưng sau 94 năm có mặt trên đất nước, thực tế đã chứng minh đảng đã cướp mất tự do của dân tộc, và là lực cản của tiến bộ...
Khi Kim Dung gặp Ian Fleming cả hai đều hớn hở, tay bắt mặt mừng và hể hả mà rằng: “Chúng ta đã chia nhau độc giả của toàn thể thế giới”. Câu nói nghe tuy có hơi cường điệu (và hợm hĩnh) nhưng sự hỉ hả của họ không phải là không có lý do. Số lượng sách in và số tiền tác quyền hậu hĩ của hai ông, chắc chắn, vượt rất xa rất nhiều những cây viết lừng lẫy cùng thời. Ian Fleming đã qua đời vào năm 1964 nhưng James Bond vẫn sống mãi trong… sự nghiệp của giới làm phim và trong… lòng quần chúng. Tương tự, nhân vật trong chuyện kiếm hiệp của Kim Dung sẽ tiếp tục là những “chiếc bóng đậm màu” trong tâm tư của vô số con người, nhất là người Việt.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.