Tương lai Biển Đông nhìn qua
Hội nghị Các Ngoại Trưởng ASEAN-50
và Diễn Đàn An ninh Khu vực Đông Nam Á (ARF)
tại Manila ( tháng 8 năm 2017).
Hội nghị Các Ngoại Trưởng ASEAN-50
và Diễn Đàn An ninh Khu vực Đông Nam Á (ARF)
tại Manila ( tháng 8 năm 2017).
Bác sĩ Mã Xái
Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ( ASEAN ) chào mừng năm thứ 50 và năm nay Manila là điểm hẹn của Hội nghị các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ( viết tắt AMM-50), bắt đầu từ ngày 5-08-2017, tiếp theo là nhiều Hội nghị liên quan như ARF lần thứ 24, EAS cấp bộ trưởng lần thứ 7,…(xem tài liệu # 6,7.). Chủ đề cho các phiên họp và các cuộc gặp gỡ bên lề tập trung việc mưu tìm ngăn chặn mầm móng chiến tranh tại vùng Đông Bắc Á với nồi lửa Bắc Triều Tiên, khiến các nước kể cả siêu cường Mỹ có vẻ lơ là với ASEAN khiến Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ lên tiếng trấn an rằng khủng hoảng Bắc Hàn sẽ không phủ bóng hồ sơ Biển Đông; và hội nghị chắc cũng không quên cuộc chiến chống bọn khủng bố Hồi giáo IS tại Phi Luật Tân, trên đảo Mindanao.
Cả thế giới quả thật hồi hợp, lo âu vì Bình Nhưỡng, theo tin tình báo mới nhứt chiều ngày 8/8/2017 , Bắc Hàn đã chế tạo được loại bôm nguyên tử cở nhỏ có thể lấp vào ICBM mà đạn đạo có thể chạm lãnh thổ Hoa Kỳ, khiến Trump nổi giận đe doạ sẽ trả đủa mạnh nếu Bắc Hàn tiếp tục leo thang khiêu khích ( tin dẫn từ CNN 8/8/2017 : “ North Korea will be met with fire, fury and frankly power, the likes of which the worth has never seen, if threats continue to escalate”). Việc Trump trông chờ Tập Cận Bình kềm chế Kim Jong-un còn đòi hỏi nhiều thời gian mặc cả mà Bắc Triều Tiên chỉ là con cờ trao đổi cho hai cường quốc Mỹ-Trung .
Bài nhận định hôm nay do đó sẽ tập trung vào hồ sơ Biển Đông . Thật ra, nghị trình cho Biển Đông đã rò rĩ trước , theo đó Trung Cộng ( TC) và các quốc gia ASEAN sẽ ảnh hưởng hội nghị ASEAN chấp thuận một văn kiện khung cho Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông COC ( framework for a code of conduct in South China Sea) Code of conduct)đã được soạn trong tháng Năm vừa qua .
Văn kiện khung được hội nghị chấp thuận như thông báo hôm 06/08 dùng để thúc đẩy Tuyên bố về quy tắc ứng xử các bên ở Biển Đông gọi tắc là DOC ( declaration on the conduct of parties in the South China Sea) đã được đưa ra hồi năm 2002 do Hội nghị các bộ trưởng ASEAN và TC lần thứ 8 tại Nam Vang, Cam-bốt, nhưng bị TC trì hoản đến 15 năm sau, bổng nhiên Bắc Kinh quan tâm đến bộ COC. Nhiều chuyên gia cho rằng TC kéo dài thời gian đàm phán như vậy nhằm câu giờ để hoàn thành mục tiêu chiến lược của họ ở Biển Đông; “khung” chỉ là văn kiện khái quát về cách bộ quy tắc ứng xử ( COC) sẽ được TC và ASEAN thiết lập sau này.
Bộ ngoại giao Hoa Kỳ trước ngày AMM-50 khai mạc đã lên tiếng tiếp tục thúc đẩy một cơ chế ràng buộc pháp lý hầu ngăn ngừa xung đột tranh chấp lãnh thổ giữa các bên tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông có thể đưa đến đối đầu bạo lực; bà Susan Thorton, xử lý phụ tá ngoại trưởng đặc trách Đông Á và Thái Bình Dương nói thêm với báo chí ( ngày 02/08 ) “ Hoa Kỳ tất nhiên hoan nghinh thoả thuận văn kiện khung, nhưng chúng tôi cũng tiếp tục yêu cầu nên gấp chọn một quy tắc ứng xử hữu hiệu ”.
Tiếp theo tuyên bố của bà Susan Thorton , ba nước tham dự Diễn Đàn Khu Vực ASEAN (ARF) Mỹ, Nhựt, Úc ngày 7/8 cùng ra một tuyên bố chung sau khi Ngoại Trưởng Rex Tillerson, Ngoai trưởng Úc Julie Bishop và Ngoại trưởng Nhựt Taro Kono gặp nhau bên lề hội nghị kêu gọi TC và Phi luật Tân tuân thủ phán quyết của Toà Trọng tài Thường trực La Haye năm rồi đã phủ nhận đường lưỡi bò và yêu sách quá đáng của Bắc Kinh trên Biển Đông, nơi có tranh chấp chủ quyền giữa 5 bên gồm Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Đài Loan, Malaysia và Brunie;ba cường quốc cũng mạnh mẽ phản đối những hành động cưỡng ép đơn phương;theo Reuter phát đi từ Manila bản tuyên bố ba nước cũng thúc giục ASEAN và TC bảo đảm Bộ quy tắc ứng xử ( COC ) trên Biển Đông mà họ cam kết soạn ra sẽ phải mang tính ràng buộc pháp lý, có ý nghĩa, có hiệu lực và nhứt quán với luật quốc tế.( xem #5) Nhưng nếu COC không có tính cưỡng hành hay một cơ chế giải quyết tranh chấp thì mức độ hiệu lực của COC đáng nghi ngờ. Ba cường quốc Mỹ , Nhựt , Úc không phải là những bên tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nhưng thường xuyên lên tiếng về quyền tự do hàng hải,trên không ở Biển Đông hay bất cứ nơi nào mà luật pháp cho phép và phù hợp với Công ước Quốc tế về Luật Biển (UNCLOS). Hoa Kỳ có quyền lợi quốc gia ở Biển Đông; Úc cũng có nhiều lợi ích nơi đó, Tokyo có những quan tâm không kém, khi tình hình Biển Đông căng thẳng thì Biển Hoa Đông cũng chuyễn động vì lẻ TC và Nhựt có tranh chấp chủ quyền đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Cũng theo Reuters Tuyên bố ASEAN (xem#8) không kịp đưa ra vào cuối hội nghị cao cấp hôm thứ Bảy 5/8 vì các nhà ngoại giao cho biết là không có sự đồng thuận trong cách đề cập tới các tranh chấp ở Biển Đông; một vài thành viên nói lên quan tâm về các bồi đấp đảo và “ những hoạt động trong khu vực làm xoi mòn lòng tin, sự tự tin, gia tăng căng thẳng và có thể làm suy giảm hoà bình, an ninh và ổn định”. Bắc Kinh dùng sức mạnh kinh tế và cả quân sự lôi kéo một số thành viên ASEAN để phục vụ lợi ích chiến lược cho mình, làm cho sự chia rẻ cộng đồng ASEAN thêm trầm trọng. Bắc Kinh đã nắm lợi thế khi chọn Manila làm nơi thảo luận văn kiện khung COC ; năm nay Phi Luật Tân nắm chức vụ chủ tịch luân phiên ASEAN mà là nước chủ nhà cho Diễn Đàn ASEAN; Bắc Kinh ngoài Manila , còn có Pnom Penh,Vientiane để hổ trợ lập trường bá quyền bành trướng Đại Hán tại Biển Đông. Tất nhiên Ngoại trưởng Vương Nghị phải bực bội khi Ngoại trưởng VC Phạm Bình Minh tỏ ra cương quyết trong hai ngày đàm phán, rằng nội dung COC phải có tính ràng buộc pháp lý và có cơ chế giải quyết các tranh chấp, nếu không nó sẽ trở nên vô nghĩa, nhiều bộ trưởng ASEAN lại cho biết tuyên bố chung bị đình trệ vì Việt Nam thúc đẩy dùng ngôn từ cứng rắn trái với quan điểm Bắc Kinh, nhưng lại phù hợp với lập trường của các cường quốc Hoa Kỳ , Nhựt bổn, Úc; một bộ trưởng ASEAN cho biết Vương Nghị không muốn ai nhắc tới DOC trong bản văn vì Trung Cộng đã vi phạm trầm trọng các điều khoản trong Tuyên bố Ứng Xử các Bên ở Biển Đông 2002 mà TC cố tình trì hoản. Tin tức truyền thông còn cho biết Vương Nghị đã huỷ bỏ buổi hợp song phương với Phạm Bình Minh cốt để quở trách lãnh đạo Hà Nội không theo chỉ đạo của Bắc Kinh! Xin nhắc lại vài vi phạm DOC gần đây của Bắc Kinh : Tin từ “Sáng kiến Minh bạch Hàng Hải (AMTI) thuộc CSIS ngày 9/08/2017 vừa qua, TC lại tiếp tục hoạt động cải tạo quần đảo Hoàng Sa, cụ thể là tại hai Đảo Cây và Đảo Bắc, nhưng tại diễn đàn ASEAN-50, trả lời báo chí (8/8/2017) về các quan tâm của vài ngoại trưởng ASEAN về việc “bồi đấp đảo và hoạt động trong Biển Đông”, Vương Nghị nói: “ Trung Quốc đã hoàn tất công việc bồi đấp hai năm rồi.Nếu có nước nào đó còn xây đấp đảo chắc chắn là không phải Trung Quốc.” TC đã xây 7 đảo nhơn tạo ở vùng biển có tranh chấp ở quần đảo Trường Sa, trong đó mới đây ngày 29/06/2017 AMTI cập nhựt hình ảnh vệ tinh cho thấy TC sắp hoàn thành cơ sở hạ tầng quân sự mới trên các Đá Chữ Thập,Vành Khăn, Su-bi sẵn sàng trong tư thế phòng thủ hay tấn công. TC lại ngang ngược cướp lấy quyền khai thác dầu khí của Việt Nam ngay trong thềm lục địa của mình, cưởng ép Hà Nội ra lịnh cho công ty Repsol ngưng hoạt động tại lô 136-03 thuộc Bãi Tư Chính, và liền sau đó Bắc Kinh đưa hai giàn khoan Hải Dương 708 và HYSY-760 vào khu vực này, còn đe doạ nếu Hà Nội không chấp hành sẽ nhận lấy hậu quả quân sự trên một số đảo Trường Sa, thuộc phần Việt Nam. Sau vụ Bãi Tư Chính nhiều suy luận về việc Tướng Ngô Xuân Lịch bộ trưởng quốc phòng VC sang Washington (7-08-2017) cầu viện, nhắc lại câu chuyện Hà Nội “đu dây” xích lại gần Mỹ của nhà cầm quyền VC sau sự kiện Bắc Kinh đưa giàn khoan HD-981 vào hoạt động gần đảo Tri Tôn năm 2014 .
Việc bế tắc do tranh cải ngôn từ rồi cũng vượt qua : các vị ngoại trưởng ASEAN đưa ra một thông cáo chung hôm Chúa nhựt 8/8/2017 kêu gọi nên tránh mọi hoạt động quân sự hoá và sự tự chế trong các hoạt động tranh chấp; nêu lên các quan tâm về việc bồi đấp đảo; thông cáo được diễn đạt một cách cẩn thận để tránh chọc giận Trung Quốc! Ngoại trưởng Vương Nghị phát biểu “ Đây là một kết quả quan trọng của nỗ lực chung của chúng tôi”; chắc ông ta muốn nói sự đồng thuận về nội dung của văn kiện khung COC đã được các ngoại trưởng ASEAN chấp thuận toàn bộ phù hợp với sách lược Biển Đông của Bắc Kinh.(xem#10)
Tạm Kết:
Diễn đàn ASEAN-50 và các hội nghị liên quan như ARF đã thảo luận sâu rộng về hồ sơ Biển Đông qua văn kiện khung cho COC, thực chất đa phần nói lên sự đấu tranh ngoai giao địa chánh trị khu vực , sự thống lĩnh Biển Đông giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc; Bắc Kinh đã thành công trong quyết định cho ra bản văn kiện khung cho COC về Biển Đông theo ý mình, có lợi cho họ ( xem#11) ; Vương Nghị muốn chứng tỏ quyền lực của Bắc Kinh trên Biển Đông, khống chế hiệp hội ASEAN và them vào đó Bắc Kinh còn cho VC một “bài học mới” qua vụ Bãi Tư Chính,TC cũng xem thường quan điểm của Hoa Kỳ, Nhựt, Úc tại hội nghị trong lúc Trump đang bù đầu về vụ Bắc Hàn và các rối rắm chánh trị nội tình. Nhà nghiên cứu Chương trình Đông Á tại Trung Tâm Stimson Washington, Bà Yun Sun từng tuyên bố “ Trung quốc sẽ không bao giờ chấp nhận điều gì đi ngược lại quyền lợi của họ” ; TC khẳng định chủ quyền đường chín đoạn và “toàn bộ các đảo ở Biển Nam Hải (Biển Đông”) đã thuộc Trung Quốc từ thời thượng cổ” như tướng Phạm Tường Long Phó chủ tịch Quân uỷ Trung Ương TC nói với bộ trưởng quốc phòng VC Ngô Xuân Lịch. TC không tạo được lòng tin cho những gì họ đề ra trong văn kiện khung cho COC và cũng không ai tin rằng TC sẽ tuân thủ khi bản quy tắc ứng xử COC sẽ được chung quyết sau này; Trung Cộng không thay đổi bản chất xâm lược bành trướng bá quyền ; trong mấy thập niên qua, họ đã lờ qua Tuyên bố ASEAN 1992, họ hô hào thi hành DOC-2002 rồi tiếp tục các động thái vi phạm trắng trợn DOC qua việc xây dựng Trường thành cát ở Trường Sa, hay những chỉ dấu khác cho thấy Tập Cận Bình không tôn trọng lời giao kết với Washington là sẽ không quân sự hoá Trường Sa nhưng ngày nay cả Hoàng Sa cũng đã trở thành những căn cứ phòng thủ kiên cố sẵn sàng cho mục đích tấn công. Trung Cộng đã phê chuẩn Công ước Quốc tế về Luật Biển 1982 ( UNCLOS ), nhưng lại tuyên bố phán quyết của Toà Trọng tài Thường trực PCA La Haye về Biển Đông chỉ là tờ giấy lộn, nhưng trớ trêu thay món viện trợ kết xù của TC cho chủ vụ kiện là Phi Luật Tân, một thành viên ASEAN, đã lung lay lập trường Rodrigo Duterte, và Philippines đồng ý tạm gát lại vụ PCA một bên . Ngoại Trưởng Philippines Alan Peter Cayeytano, người chủ trì hội nghị, phát biểu trong lễ bế mạc Diễn Đàn Khu vực ASEAN ngày 8/8/2017 cho biết Trung Quốc muốn có một bộ quy tắc ứng xử hàng hãi với ASEAN nhưng không đề cập đến điều ràng buộc pháp lý, và ông Cayetano ca ngợi khung đàm phán này là một tiến bộ hướng tới việc ngăn ngừa và tránh được rủi ro trong trong Biển Đông, nhưng ông đã lờ các vụ “tàu lạ” thường xuyên gây chết chóc, cướp bóc ngư dân Việt Nam, vụ “cắt cáp”, vụ Bắc Kinh ngang ngược đưa các giàn khoang vào vùng biển Việt Nam hoạt động. Một nhà báo không sai khi nói cái dự thảo văn kiện khung COC chỉ là sự” đồng thuận về sự bất đồng” giữa ASEAN và Trung Quốc, và Bắc Kinh chỉ thực hành COC khi họ hoàn tất mục tiêu chiến lược kiểm soát Biển Đông mà bước kế tiếp là sẽ bồi đấp và quân sự hoá Bãi cạn Scarborough.
Nhưng chỉ dấu lạc quan là TC chưa dám thử thách chánh phủ Trump trong tham vọng thực hiện tam giác chiến lược Hoàng Sa-Trường Sa-Scarborough, và với bộ tham mưu hùng hậu tướng lãnh, kinh tế tài chánh của Trump quyết tâm tiếp tục xoay trục/ tái cân bằng về Châu Á-Thái Bình Dương, mạnh dạng, hữu hiệu mà không nhúng nhường như Obama, đẩy mạnh răn đe quân sự với các FONOP thường xuyên, với sự hiện diện của hạp đội 7, hạm đội 3 khắp trên Biển Đông, song hành với các hoạt động tạo lại lòng tin nơi các nhà lãnh đạo Đông Nam Á còn quan tâm về việc chánh quyền Trump chưa đưa ra chánh sách đối ngoại rõ ràng, khiến ASEAN không dám chống đối hay chỉ trích hành vi hung hăng của TC ở Biển Đông e sợ bị Bắc Kinh trả đủa (!); ngay sau khi nhặm chức, phó Tổng thống Pence , Bộ trưởng Quốc phòng Mattis đã nhiều lần công du Á Châu và trấn an đồng minh hay tối tác; Ngoại trưởng Tillerson sau khi rời hội nghị Manilla 8/8 đã đến gặp các vị lãnh đạo Malaysia, Thái Lan.
Biển Đông gắn liền với lợi ích của Hoa Kỳ, Trump đã tiên liệu tình hình an ninh ở Đông Nam Á, hay Đông Bắc Á; Trump đưa một ngân sách quốc phòng lớn lao, đăc biệt cho hải quân, ông chủ trương hiện đại hoá quân đội và sẵn sàng đối phó với mọi tình huống ( như cách Trump phản ứng trước thách thức của lãnh tụ Bắc Triều Tiên: “Giải pháp quân sự nay đã có đầy đủ tại chỗ, khoá và nạp, nếu Bắc Hàn hành động thiếu khôn ngoan”! ( Tweeter ngày thứ Sáu 10 /08 ).
Sau hội nghị các ngoại trưởng ASEAN năm nay, tờ báo South China Morning Post nhận xét Việt Nam nổi lên như một nước tuyên bố chủ quyền lớn tiếng nhứt cạnh tranh với Trung Quốc ở Biển Đông, đặt nghi vấn liệu Việt Cộng lại ngả về phía Mỹ, trùng hợp với việc Tướng Ngô Xuân Lịch lần đầu tiên với tư cách bộ trưởng quốc phòng công du sang Washington (từ 7-10/08) dự kiến có cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis, với quốc hội và chánh phủ Hoa Kỳ mà báo lề phải cũng như lề trái có những bình luận khác nhau về mục đích của gặp gỡ này; một viên chức cao cấp như Tướng Lịch công du Hoa kỳ trong tình trạng quan hệ Việt Trung căng thẳng ,tất phải có chỉ thị của Bộ Chánh trị hay trực tiếp từ tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Một thông cáo của Bộ quốc phòng Hoa Kỳ ngày 9-08 viết: “ Hai nhà lãnh đạo ( James Mattis, Ngô Xuân Lịch) nhất trí rằng một mối quan hệ quốc phòng Việt Mỹ thúc đẩy mạnh mẽ an ninh khu vực và toàn cầu. Mối quan hệ này dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau và các lợi ích chung, bao gồm tự do hàng hải ở Biển Đông và toàn cầu, tôn trọng luật pháp quốc tế và công nhận chủ quyền quốc gia”. Thông cáo cũng nói đến việc thảo luận về “ mối quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt càng ngày càng gia tăng, và những thách thức an ninh khu vực”. Thật vậy TC càng ngày tạo thêm áp lực, những chèn ép quá đáng đối với CSVN ở Biển Đông , việc Ngô Xuân Lịch và phái đoàn chuyên ngành quốc phòng ( hải, lục,không quân, tình báo)sang Mỹ phải chăng để tìm đòn bẩy chánh trị từ Mỹ ? Phải chăng kịch bản “ xích lại gần với Mỹ”, lại là một phương thức” đu dây”, đúng lúc, nhằm kềm hảm sức ép của TC, hay lại là một tín hiệu cho một bước ngoặt quan trọng trong tam giác ban giao Mỹ-Việt-Trung? ngay trong thời đại Trump chủ trương đẩy mạnh chánh sách chuyển trục về Á Châu Thái Bình Dương chận đứng mưu đồ Bắc Kinh loại Hoa Kỳ ra khỏi Đông Nam Á , nơi Mỹ và VC đều có lợi ích chung. “Kịch bản 136-03” tại Bãi Tư Chính (2017) nhắc mọi người nhớ lại vụ TC phi pháp đưa giàn khoan HD-981 vào hoạt động gần đảo Tri Tôn (2014) trong vùng đặc quyến kinh tế và thềm lục địa Việt Nam, một thách thức lớn đối với chủ quyền quốc gia Việt Nam, ảnh hưởng đến an ninh khu vực; sau đó thì Hà Nội cũng đẩy mạnh công tác chánh trị “đu dây” hải ngoại theo chủ trương ngoai giao đa phương tìm sự hổ trợ của nhiều cường quốc, tất nhiên chỗ dựa mới vẫn là Mỹ; cũng nên nhắc lại là năm đó bộ trưởng Phạm Bình Minh cũng đến Mỹ (10/2014) đề nghị Mỹ cung cấp vũ khí để hiện đại hoá quân đội Việt Nam và đẩy mạnh đàm phán hiệp ước TPP; sau sự kiện giàn khoan HD-981, thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng để lại câu nói môi miếng khó quên “ không đánh đổi điều thiên liêng - chủ quyền, sự toàn vẹn lãnh thổ- đổi lấy một thứ hoà bình, hữu nghị viễn vông, lệ thuộc “.
Biển Đông gắn liền với vận mạng dân tộc Việt. Bước ngoặt “đu dây” về phía Mỹ của CSVN hiện nay chỉ để cũng cố thể chế toàn trị , trong khi Nguyễn Phú Trọng tiếp tục triệt hạ mọi đối thủ trong đảng, nhằm nắm chặt chiếc ghế tổng bí thư cho đến hết nhiệm kỳ; Hoàng Sa Trường Sa thì đảng CSVN đã bán cho Tàu cộng, chừng nào đảng CSVN còn, thì tương lai Biển Đông còn mờ mịt. Con đường cứu Nước, cứu Biển là giải thể chế độ độc tài toàn trị, toàn dân không còn tin tưởng vào đảng cộng sản, Nguyễn phú Trọng và đảng cộng sản phải ra đi; tập đoàn cộng sản Hà Nội nay vẫn đang đấu đá , tranh quyền , tranh lợi, thanh toán lẫn nhau trong một đất nước đang trên bờ phá sản, còn chủ nhơn ông cùng ý thức hệ của Hà Nội tức Tập Cận Bình thì cũng tứ bề thọ địch , bận rộn cho việc Đại hội CSTQ đảng thứ 19 vào cuối thu, lại bị phân tâm đối phó với Trump trong vấn đề an ninh Đông Bắc Á; có thể đây là một vận hội cho toàn dân cùng các lực lượng dân chủ đẩy mạnh lên công cuộc đấu tranh dân chủ hoá đất nước, niềm hi vọng cho cuộc đổi đời, cho một Viêt Nam tự do, dân chủ pháp trị, độc lập chủ quyền , toàn vẹn lãnh thổ.
Bác sĩ Mã Xái
8/8/2017
Tài liệu tham khảo:
- “A Dramatic Year Fails to smooth the South China Sea “ July /31/2017, By Gregory B.Poling and Geoffry Harman |CSIS
- “ASEAN turn 50 and there is much to celebrate” By Nina Hachigian; August 3/2017-CSIS/PacNet Number 55
- “ASEAN Foreign Ministers Urge North Korea to Comply With UN”
VOA news August 05,2017 Reuters.4. “US Assures ASEAN: North Korea will not overshadow South China Talks” |VOA news August 2,2017 by Nike Ching
5. “Will a China-ASEAN South China Sea Code Really Matter”? By Prashanth Parameswaran August 05, 2017 |THE DIPLOMAT
6. Thành viên Hiệp Hội các nước Đông Nam Á : Thái Lan, Indonesia, Việt Nam,Philippines,Malaysia, Singapore, Myanmar, Cambodia, Lao PDR, Brunie ( 10 quốc gia)
7. Các quốc gia tham dự ARF(nguồn:asianregionalforum.asean.org/about.html): gồm 10 quốc gia thành viên ASEAN + USA, China, People’s Repubic of Korea(North Korea), South Korea ( Repubic of Korea), Japan,Russia, Australia, India,Pakistan, Mongolia, Pakistan, Bangladesh,Sri Lanka, Canada, E.U., New Zealand, Timor-Leste, Papua New Guinea.
8.” Statement and Communique of the 50th AMM and Related Meeting” ( nguồn từ ASSOCIATION OF SOUTHEAST ASIAN NATION)
9. Hội nghị Thượng đỉnh Bộ trưởng Ngoai giao Đông Á (EAS ) kỳ 7 tại Manila: gồm 18 thành viên tham dự (10 quốcc gia ASEAN + Hoa Kỳ+Trung Quốc+ Nhựt bổn+ Nam Hàn+Ấn độ+ Úc+ New Zealand +Russia.
10. “ASEAN overcome communiqué impasse, urges non-militarisation in South China Sea” By REUTERS-WORLD NEWS 06-08-2017
11.”Is America Losing The Soft Power Contest in Southeast ASIA? “ by Mark J.Valencia August 12.2017 |THE DIPLOMAT.
12. “Update: CHINA CONTINUES RECLAMATION IN THE PARACELS” by ASIA MARITIME TRANSPARENCY INITITIVE Published August 9,2017/CSIS.
13. “Trung Cộng đã dưa hai giàn khoan dầu vào khu TƯ CHÍNH” Giáo Sư Nguyễn Văn Canh ngày 31/7/2017| Uỷ Ban Bảo Vệ Sự Vẹn toàn Lãnh thổ”
Gửi ý kiến của bạn
