Hôm nay,  

Tuồng Phụng Kiều Lý Đán Giới thiệu cảnh Năm

04/06/201722:08:00(Xem: 4418)

Tuồng Phụng Kiều Lý Đán

Giới thiệu cảnh Năm
 

Nguyễn Văn Sâm

 

blank

 

Tuồng Phụng Kiều - Lý Đán 鳯嬌李旦 in ra lưu thế đã được 115 năm rồi. Thời gian được viết ra phải là trước nữa. Hơn một thế kỷ, bao nhiêu biến thiên của cuộc đời, bao nhiêu thay đổi trong văn chương, bao nhiêu là quan cảm mới trong sự thưởng ngoạn. Nhân vật hoàng tử đã đi ra ngoài câu chuyện, thế vào là một người bình thường nào đó lắm khi còn không cần cả một cái tên. Vị quan to, ông vua già, cái ngai vàng mục nát cũng đã đi ra khỏi bối cảnh của những gì nhà văn viết ra cả hơn nửa thế kỷ nay rồi. Sự tranh chấp về quyền lực dưới danh nghĩa chánh thống và tiếm quyền của hai dòng họ, cũng là những điều gì xa lạ với quần chúng – ngoài các tuồng cải lương hay những bộ phim tràng giang đại hải du nhập từ phương Bắc. Càng xa lạ hơn nữa là cách nói nửa Hán nửa Việt trong tuồng. Càng gây ngạc nhiên là nhân vật nói về mình, than vãn hay diễn tả một điều về cảm xúc, về nội tâm lại được nói ra bằng những câu thuần Hán. Tác giả tuồng không viết về hành động, không mô tả cử chỉ của bất cứ nhân vật nào mà gói ghém hành động và cử chỉ bằng lời nói của chính nhơn vật đó hay một nhân vật khác. Tuồng là như vậy. Đó là sản phẩm của thời đại nó ra đời, thời đại đó tuồng đã làm vui thính chúng và khán giả lúc đó. Tuồng nói chung đã cung cấp cho họ khoái cảm thưởng ngoạn nghệ thuật để làm tròn vai trò văn hóa của mình. Ta lạ lẫm với tuồng vì thời gian xa cách giữa ta và tuồng quá lớn, và vì như đã nói, tuồng đã xong vai trò và bây giờ nó đang tan biến dầu bất cứ sự cố gắng vực dậy nào

 

CẢNH NĂM

(Đông Giao thành Tiến Hưng so tài bắn cung.)

 

Trần Tiến:

Quê ngụ Thông Châu quận,

Trần Tiến thiệt tên ta.

Đinh Sửu từ ứng thí Hội khoa,

May dự trúng Giải Nguyên (PKLĐ_8b) cập đệ[1].

Ta:

Thấy sự thế âm dương phản lệ,

Nên ẩn thân lậu hạng nhàn cư.

Bạn hôm mai bạn bực văn thơ,

Còn vầy tần tấn Triệu gia hiệp mặt[2].

Phu nhơn!

Thời, bữa díp cựu thân truyền viết,

Ngày nay qua phó hỉ diên[3].

A hoàn!

Truyền a hoàn sắm sửa xe chiên[4].

Phu nhơn!

Phu nhơn kíp trông chừng[5] Hồ phủ.

Hát nam:

Hồ phủ trông chừng nối gót,

Đoái đòi ngàn cảnh tốt vật thanh.

Loan Kiều, hát nam:

Hơi xuân hoa nở trên cành,

Đòi nơi gấm trải mãn thành hơi đưa[6].

Vợ chồng cùng hát nam:

Khắp nơi liễu yếu đào thơ,

Suối đờn giục giã, thêm ưa tấm lòng[7].

Hồ Phát:

Hoang mang cung hỉ,

Thỉnh nhập khách đường[8].

Tiến Hưng!

Tửu diên nghi trần thiết bĩ bàng đây!

Thưa, mời liệt vị khuynh bôi cộng lạc[9].

Trần Tiến:

Thưa!

Khuynh thân tác tiếp,

Đa thọ thất cung[10].

Hồ Tiển:

Giải Nguyên! Như thằng này là:

Nãi nô tì gia trung,

Hà dữ tha tương nhượng[11] chẳng nhẹ thể đi?

Trần Tiến:

Thưa cậu! Thời: Cổ nhơn có nói rằng,

Nhơn bất khả liệu lượng,

Còn thủy bất khả đấu lường[12].

Tôi coi người này là kim nhựt tuy hạ phẩm (PKLĐ_9a) y thường,

Chớ dung mạo thiệt thượng nhơn cử chỉ, mần răng mà chẳng tương nhượng[13]?

Hồ Phát:

Vậy thời Giải nguyên hà tự thân khinh thị,

Đi trọng hạ tiện chi nhân.

Hễ là kỳ lân giả sanh lân,

Phượng hoàng hề sanh phượng[14].

Ai đi hoàn tự tôn trọng,

Giá cá tiểu nhơn mà mần chi!

Xưa nay đường lang khởi cảm đương viên,

Cẩu đầu yên năng sanh giác cho đặng?

Tiến Hưng:

Kim bôi nghi mãn chước,

Thưa: Ngọc hữu các đồng hoan[15].

      Trần Tiến:

            Thưa xuất tịch hoang mang,

Đa đa hữu tội.

Mã Địch:

Khéo làm điều quá đỗi,

Bỗng nổi trận cười dài.

Như thằng này là:

Thử nhơn hạ tiện cô hài,

Hà tất thượng nhơn trọng kính những đầy tớ người ta kia chớ?

Vậy thời Giải Nguyên đà lễ hạ nhi ngạo thượng,

Phế tuyệt liễu chính đức rồi!

Hà tự kỷ chi thái khinh,

Vậy thời: Thất Giải Nguyên chi phẩm cách rồi!

Trần Tiến:

Thưa nhơn huynh:

Thời: Tôi rằng lời kim thạch,

Chớ đây biết dạ kính nhường.

Như người nầy: Kim nhựt tuy ngô thụ vị thê,

Hậu đắc kỳ sơn hiện xuất coi thử tôi cùng anh có bằng người ta hay không?

Các thân hữu:

Nay mảng luận chuyện người đắc thất,

Xảy (PKLĐ_9b) đà tiệc đã mãn châm.

Huề thủ thưởng xuân thâm,

Đông Giao thành ta tới đó, coi mà coi.

Nha nhuốc đào kia khoe má đỏ,

Nhởn nhơ liễu nọ trẻ mày xanh.

Cảnh vật rất hữu tình,

Hân hoan tai ngã ý[16] nọ!

Lại nói:

Giờ anh em ta, ai biết tài kỵ xạ,

Ai hay việc phú thơ.

Ra sức kíp làm đi,

Đặng vui chơi một hội[17].

Mã Địch:

Ngã nãi vũ môn chi bối,

Hổ tướng chi nhi.

Quyết xạ tam chi,

Cho biết tài hào kiệt[18].

Các thân hữu:

Thậm hỉ duyệt, thậm hỉ duyệt,

Chí kỳ tai, chí kỳ tai!

Quả Hậu Nghệ tái lai,

Chơn Dữu công phục xuất.[19]

Tiến Hưng:

Xạ liễu thụ vị vi chí cực,

Trúng tam chi khởi túc vi kỳ?

Giờ thôi thời, tôi tá điêu cung thần tiễn nhứt chi,

Xạ vân lý lão nha cảnh thượng[20].

Hồ Phát:

Tiến Hưng!

Thằng này rất chướng,

Mà nó nói sự quá ngang.

Giá bực mày mà đi tỉ tiễn cùng lịnh lang,

Ai còn kể tôn tì qui lễ[21]?

Trần Tiến:

Mãn diện phù hỉ sắc,

Tâm nội thậm bất an.

Thưa cậu!

Hễ là phàm chơi đừng nệ lệ,

Nệ lệ ấy chớ chơi.

(PKLĐ_10a) Tiến Hưng kia gã đã buông lời, nầy nầy,  

Cung tên nọ chàng tua ra sức[22] đi!

Tiến Hưng:

Mãn diện phù hỉ sắc,

Khẩu nội xuất hoan thanh.

Quyết ra thửa tài lành,

Cho biết chưng sức nọ[23].

Các thân hữu của Trần Tiến:

Hảo thần võ, hảo thần võ,

Quả kỳ tài, quả kỳ tài!

Thủ luân cung tiên diệm biến khai,

Huyền ứng tiển lão nha lạc hạ.

So thửa tài họ Mã,

Chẳng bằng sức Tiến Hưng.

Ngã ý thậm hoan hân,

Ngô tâm chơn khoái lạc[24] đi mà thôi!

Mã Địch:

Cung thân tạ quá,

Nhạc phụ cùng chư thân.

Các biệt lui chơn,

Các quy phủ đệ[25].

 



[1] Giới thiệu nhân vật Trần Tiến, người thi đậu Giải Nguyên sống ở địa hạt nầy.

[2] Thêm chi tiết về Trần Tiến, một người coi như ở ẩn vì chán cảnh bát nháo của đời, kết thông gia với họ Triệu. Ẩn thân lậu hạng : Ở nơi xóm nghèo. Lậu hạng: Đường nhỏ quê mùa.

[3] Nói chuyện sắp xảy ra: Bữa nọ thông gia mời ngày mai đi qua dự tiệc mừng. Bữa díp: Bữa nọ, không rõ là bữa nào nhưng cũng gần gần không lâu lắm.

[4] Xe chiên 車羶: Một cách nói chỉ xe do thú vật kéo. Chiên 𦍫: Con dê, mùi hôi của dê.

[5] Trông chừng: Đi về phía. Trong tuồng, khi diễn tả sự đi, người viết thường dùng chữ trông chừng.

[6] Khắp nơi đều là cảnh đẹp. Đòi nơi: Nhiều chỗ.

[7] Tả cảnh để nói là nhân vật đương di chuyển. Suối đờn 𣷮彈: Suối róc rách như tiếng đờn. Cũng nên nói ngoài đề một chút: Cách nay khoảng 60 năm, trên đường từ Cầu Bông đi xuống phía Lăng Ông, còn cách chừng vài trăm thước thỉ bên trong có cái suối nho nhỏ, nước ngập mấp mé đầu gối có tên là Suối Đờn. Sau nầy chỗ Suối Đờn, người ra trồng rau muống rồi bị san lấp chừng 50 năm nay.

[8] Diển tả cảnh đến nơi bằng sự kiện được mời vào. Hoang mang: Lẹ làng.

[9] Vai trò của Tiến Hưng lúc nầy là vai trò hầu bàn! Bĩ bàng : Nhiều

[10] Giải nguyên Trần Tiến nói chuyện rất lịch sự với người đầy tớ rót rượu: Xin cúi mình tiếp nhận, nhận nhiều quá thì mất cung kính.  Trần Tiến có văn học và có mắt tinh đời.

[11] Nó là nô tì của nhà, sao lại quá lễ phép với nó như vậy? Làm thế thì nhẹ thể của mình. Ông già Hồ Tiển chỉ biết xét giá trị con người bằng tiền và địa vị. Đó là kẻ thông thường mà ta gặp.

[12] Ta không thể biết được thấu đáo một con người, cũng vậy không thể lấy đầu mà đo lường nước.

[13] Trần Tiến giải thích sự khiêm nhượng của mình: Người nầy bây giờ làm người hèn hạ, mặc quần áo rách nhưng dung mạo và cử chỉ thiêt là người cao sang.

[14] Hồ Phát xía vô binh chú mình, cũng với lý luận tầm thường.

[15] Tiến Hưng lại mời rượu. Muốn cho họ không tranh cãi nữa, nhưng lại gây ra tranh cãi lớn hơn.

[16] Tả cảnh cây đào, cây liễu và cảnh vật, để nói rằng đương di chuyển (từ nhà Hồ Phát đến chỗ rộng rãi của Đông Thành.)

[17] Đề nghị ai có tài gì thì thi thố cho vui. : Kỵ xạ (cỡi ngựa bắn cung), văn: thơ phú.

[18] Mã Địch nói mình dòng dõi tướng, xin trổ tài bắn cugn ba phát.

[19] Lời khen của người hiện diện rằng Mã Địch bắn  hay như những danh tài xạ thủ xưa.

[20] Tiến Hưng [ngứa miệng] nói rằng bắn vô cây liễu (mục tiêu cố định) thì có gì hay, bắn trúng ba phát thì cũng chắc gì là giỏi. cho tôi mượn cây cung, tôi bắn một phát  trúng con quạ trên mây (mục tiêu di động) rớt xuống đdây!

[21] Hồ Phát nạt nô bộc của mình, không cho so tài vì không phải cùng giai cấp.

[22] Cũng Trần Tiến buông lời đỡ vớt cho Tiến Hưng.

[23] Cách nói vòng vo cũng là chỉ sự bắn của Tiến Hưng.

[24] Thân  hữu trong bữa tiệc khen tài Tiến Hưng bắn quạ rớt xuống đất, và nói rằng nô bộc Tiến Hưng tài hơn hẵn người quí tộc Mã Địch.

[25] Mã Địch xin lỗi mọi người rồi từ biệt ra về. Thua tài, mất cở, ra về nhưng không nói lời nào chứng tỏ mình chấp nhận thua. Như vậy mới diễn tả được cái tâm lý hèn mọn của nhân vật nầy. Tạ quá 謝過: Tạ lỗi.

Cảnh nầy tác giả muốn chứng minh rằng Tiến Hưng là người tài giỏi nên cho có cuộc thi bắn cung. Cũng cho thấy tâm lý phù thịnh của đại đa số con người, kẻ phù suy  rất khó kiếm. Tôi nghĩ rằng Tiến Hưng vì bực bội do mình bị khinh khi nên ra tài mong cho người ta biết mà kính nễ.  Kính nễ đâu chưa thấy tai họa liền hiện ra trước mặt: bị Hồ Phát giận đánh bán sống bán chết sau nầy. Bài học chữ nhẫn và che dấu thân phận hoàng tử Tiến Hưng chưa thuộc, may mà không lộ và chưa chết vì đòn hằn.



Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Nghĩa trang quân đội Biên Hòa là một chứng tích lịch sử của quân lực VNCH còn sót lại sau cuộc chiến tranh Việt Nam
Kể từ năm 2003, giá dầu thô trên thế giới bắt đầu tăng dần từ khoảng 25 Mỹ kim/thùng đến 70 Mỹ kim/thùng vào tháng 6, 2006. Hiện tại giá dầu đang giao động khoảng 60 Mỹ kim
Chỉ một việc thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhân công du Âu châu sẽ đến Vatican gặp đức Giáo hoàng Benedict XVI cũng trật lên trật xuống. Vào khoảng ngày 10/1 Hà Nội thông báo
Các lý thuyết về sự hâm nóng toàn cầu phát sinh từ cuối thế kỷ 19 do những nhà khoa học Thụy Điển trong khi quan sát sự thay đổi nhiệt độ của không khí bị ô nhiễm để rồi từ đó
Là nước thuộc địa nửa phong kiến, nhân dân Việt Nam chịu nhiều đau khổ do thực dân Pháp đô hộ và giai cấp phong kiến áp bức bóc lột. Các tầng lớp nhân dân
Đảng Cộng sản Việt Nam đang tự chui đầu vào thòng lọng cửa quyền quyền lãnh đạo bằng các giải pháp dân chủ giả tạo mà cứ nghĩ đó là cách tốt nhất để đưa Việt Nam thoát khỏi đói nghèo
Một ngày phiên chợ, u tôi mua về đôi gà nhỏ. Hai con gà: một trống, một mái, dáng còn bé tí teo, như vừa mới lìa đàn. Suốt ngày chúng cứ rúc vào một góc sân
CSVN âm thầm đem tượng Hồ Chí Minh vào trong chùa, tưởng rằng để cho dân chúng thờ lạy như cúng Phật. Dân chúng Việt Nam nghĩ khác. Đồng bào nói với nhau rằng Hồ Chí Minh
Chúng ta biết rằng đảng cộng sản Việt Nam (ĐCSVN lúc đầu lấy tên gọi là đảng CS Đông Dương) ra đời ngày 3 tháng 2 năm 1930 đến nay đã 76 năm. Nhưng do các quan điểm sai lầm như
Đây là một chủ trương lớn vừa mang tính cấp bách trong bối cảnh tình hình hiện nay, vừa có ý nghĩa lâu dài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc…tạo sự chuyển biến mạnh mẽ
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.