NGUYỄN VĂN VĨNH
(1882 - 1936)
Nguyễn Văn Vĩnh quê Hà Đông, ông là nhà tân học, nhà văn, nhà báo Việt Nam. Nhà của ông nghèo, nhờ thông minh nên Hiệu trưởng D’Argence cấp học bổng để theo học trường thông ngôn (Collège des Intreprêtes) năm 1893-1896, khi ông 15 tuổi thi đỗ thủ khoa, được bổ làm thông ngôn ở tòa Khâm sứ: Lào Cai, Bắc Ninh, sau cùng ở tòa Đốc lý Hà Nội.
Thời Toàn quyền Beau, nhờ sự giúp đỡ của Hauser, ông và các bạn hữu làm đơn xin thành lập Hội Trí Tri (tại Hà Nội), Hội Dịch sách, Hội giúp đỡ người Việt du học Pháp.
Năm 1906, ông cùng Hauser sang Pháp lo việc tổ chức gian hàng Bắc Kỳ tại Hội chợ Marseille. Nơi đây, ông nhìn tận mắt nền văn minh xứ người, khi trở về nước, ông quyết tâm truyền bá chữ Quốc ngữ, canh tân đất nước. Hauser giới thiệu ông với Schneider là nhà báo và làm nghề in. Khi đã quen việc, ông xin từ chức ở Phủ Thống sứ để đứng ra làm báo và làm nhà in. Ông thảo điều lệ, xin giấy phép trường Đông Kinh nghĩa thục, còn là giáo viên tiếng Pháp của trường. Đến tháng 11 năm 1907, trường bị Pháp ra lệnh đóng cửa.
Trong năm 1907, ông được Schneider mời biên soạn và in tờ Đại Nam đồng văn nhật báo. Tờ báo này lại đổi tên là Đăng cổ Tùng báo, ông làm Chủ bút và bị đóng cửa năm 1908.
Sau đấy, ông là người Việt đầu tiên gia nhập Hội nhân quyền Pháp. Khi Pháp bắt giam Phan Chu Trinh, ông cùng với bốn người Pháp đã ký tên yêu cầu nhà cầm quyền Pháp thả Phan Chu Trinh, còn đăng bài báo “Đầu Pháp chính phủ thư” của Phan Chu Trinh, Pháp nghi ngờ và hăm dọa ông.
Năm 1908, ông được bầu vào Hội đồng thành phố Hà Nội, trong năm này, ông ra tờ Notre Journal (Nhật báo của chúng ta), hoạt động được 2 năm. Năm 1910, ông ra tờ Notre Revue (Tạp chí của chúng ta), rồi ông vào Sài Gòn lập tờ Lục Tỉnh tân văn. Năm 1913, ông trở lại Hà Nội làm Chủ bút tờ tuần báo Đông Dương tạp chí, là tờ báo đầu tiên ở Việt Nam quy tụ được nhiều nhân sĩ cả Nho học lẫn Tân học trong ban biên tập, đồng thời cũng là tờ báo đầu tiên ở Việt Nam dạy người Việt cách làm văn bằng chữ Quốc ngữ.
Sau đó, ông được bầu vào Hội đồng Tư vấn Bắc Kỳ (sau đổi là Viện dân biểu). Năm 1914, ông làm Chủ bút tờ Trung Bắc tân văn, rồi mua tờ báo này. Ngày 15-9-1919, Đông Dương tạp chí đóng cửa, ông liền phối hợp lập tờ Học báo cho bậc tiểu học, ông làm Chủ nhiệm, Trần Trọng Kim lo bài vở.
Năm 1927, ông cùng với Vayrac lập tủ sách Âu Tây tư tưởng (La pensée de l’Occident), rồi in các sách do ông dịch thuật. Năm 1929, ông được bầu vào Hội đồng Kinh tế và tài chính Đông Dương. Năm 1931, ông cho ra tờ An Nam Nouveau (An Nam mới). Ông làm Chủ nhiệm kiêm Chủ bút cho đến năm 1934.
Năm 1932, ông đi dự họp Hội đồng Kinh tế và tài chính Đông Dương tại Sài Gòn. Trong buổi họp, ông đã thay mặt giới doanh nghiệp phản đối việc chuyển đồng tiền Đông Dương từ ngân bản vị sang kim bản vị, vì có lợi cho ngân hàng Pháp nhưng lại có hại cho nền kinh tế Đông Dương. Đang họp thì có trát của Tòa án đòi tịch biên gia sản của ông vì thiếu nợ, do vay tiền lập tờ An Nam Nouveau. Vì bị túng thiếu nên ông phải qua Lào đi đào đất tìm vàng, rồi bị sốt rét và chết trong một chiếc thuyền con trên sông Sepole. Khi chết, tay ông đang cầm bút và quyển sổ viết về “Một tháng những người tìm vàng” bằng tiếng Pháp.
Ông đã đóng góp rất to lớn về phát triển chữ Quốc ngữ, ông nói: “Nước ta mai sau hay hay dở là ở chữ Quốc ngữ”. Về văn học, ông đã sáng tác và dịch thuật:
a- Sáng tác: Phận làm dân; Xét phận mình, Chỉnh đốn lại cách cai trị dân xã; Hương Sơn hành trình...
b- Về dịch thuật: - Từ tiếng Pháp qua tiếng Việt: Thơ ngụ ngôn của La Fontaine; Ba người ngự lâm pháo thủ (Les trois mouquetaires); Miếng da lừa (La peau de chagrin)...
- Việt ngữ ra Pháp ngữ: Kim Vân Kiều tân dẫn Pháp văn.
- Chữ Hán ra Pháp ngữ: Tiền Xích bích và Hậu Xích bích.
Cảm kích: Nguyễn Văn Vĩnh
Nguyễn Văn Vĩnh, Quốc ngữ vun bồi
Tận tụy nước nhà, thương giống nòi!
Mong mỏi giữ gìn truyền thống Việt!
Lo lường Quốc ngữ, vấn vương đời?!
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
