Trang Sử Việt: Vua Bảo Đại: Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy

Ngày 17-3-1945, vua Bảo Đại giải tán hội đồng Cơ Mật (lập từ thời vua Minh Mạng) và giao cho ông Trần Trọng Kim thành lập nội các mới (xem chính phủ Trần Trọng Kim tr. 636). Ngày 19-8-1945, Việt Minh hô hào biểu tình trước Nhà Hát Lớn tại Hà Nội, đưa đến việc cướp chính quyền. 

     Ngày 24-8-1945, vua Bảo Đại nhận một bức điện văn từ miền Bắc đánh vào với nội dung: “Một chính phủ nhân dân cách mạng lâm thời đã thành lập, chủ tịch là Hồ Chí Minh. Yêu cầu đức vua thoái vị ngay để củng cố và thống nhất nền độc lập nước nhà.” Ngày 25-8-1945, Vua đọc chiếu thoái vị trước cửa Ngọ Môn, có đoạn: “Trước khi từ giã ngai vàng, Trẫm chỉ có ba điều muốn nói: Thứ nhứt: Trẫm yêu cầu tân chính phủ phải giữ gìn lăng tẩm và miếu mạo của hoàng gia. Thứ hai: Trẫm yêu cầu tân chính phủ lấy tình huynh đệ đối xử với các đảng phái, các phe nhóm, các đoàn thể đã chiến đấu cho nền độc lập của đất nước... Thứ ba: Trẫm yêu cầu tất cả các đảng phái, các tầng lớp xã hội, toàn thể hoàng gia, hãy đoàn kết để hậu thuẫn vô điều kiện cho Chính phủ Dân chủ Cộng hòa, để củng cố nền độc lập quốc gia”.         
 

      Ngày 30-8-1945, đại diện Việt Minh: Trần Huy Liệu, Nguyễn Lương Bằng và Cù Huy Cận nhận ấn kiếm của nhà vua tại cửa Ngọ Môn (Huế). Trong hồi ký "Con Rồng Việt Nam" Bảo Đại viết: “Trong bầu không khí bực dọc, tôi trao nhanh ấn tín, quốc bảo của hoàng triều cho Trần Huy Liệu, mà chính ông ta có cảm tưởng như tự trên mây mà lại. Trong khi tôi hồi cung, đám đông tan rã, không một tiếng kêu!".      
Tháng 9 năm 1945, Việt Minh muốn lấy lòng dân, mời Bảo Đại nhận chức “Cố vấn tối cao Chính phủ Lâm thời Việt Nam”. Ngày 16-3-1946, ông nhẫn nhục tham gia phái đoàn Việt Minh sang viếng Trung Hoa, để thoát khỏi Việt Minh. Tại Côn Minh, ông đã tiếp xúc với nhiều giới chính trị, trong đó có Đại tướng Marshall đại diện Hoa Kỳ, đã đem bản giao ước với Bảo Đại về trình Tổng thống Harry S. Truman. 

     Năm 1947, cựu mật thám Pháp ở Đông Dương là Cousseau gặp Bảo Đại tại Hồng Kông, ngỏ ý mời ông về nước nắm quyền, hình thành “Giải pháp Bảo Đại”. Có ý kiến cho rằng việc này để chống lại Việt Minh hoặc thuận theo xu hướng quốc tế trao trả độc lập cho các thuộc địa, đồng thời chống lại sự bành trướng chủ nghĩa Cộng sản tại Đông Dương. 
 

     Ngày 24-4-1948, thiếu tướng Nguyễn Văn Xuân và Trần Văn Hữu tới Hồng Kông gặp Bảo Đại, xin thành lập Chính phủ Lâm thời Việt Nam. Ngày 15-5-1948, Bảo Đại gửi thông điệp cho tướng Xuân, tán thành sự thành lập Chính phủ “để giải quyết vấn đề Việt Nam đối với Pháp và dư luận Quốc tế”. 

      Ngày 5-6-1948, Bảo Đại gặp Cao ủy Pháp là Bollaert tại vịnh Hạ Long trên chiến hạm Duguay Trouin, Pháp thừa nhận nền độc lập và thống nhất Việt Nam. Ngày 8-3-1949, Tổng thống Pháp Vincent Auriol và Bảo Đại ký Hiệp ước Elysée thành lập chính quyền Việt Nam trong khối Liên hiệp Pháp, danh xưng là “Quốc gia Việt Nam” đứng đầu là Bảo Đại. Bảo Đại yêu cầu Pháp trao trả Nam Kỳ cho Việt Nam, Pháp đã đồng ý. Ngày 14-6-1949, Bảo Đại tuyên bố tạm cầm quyền cho đến khi tổ chức tổng tuyển cử, tạm giữ danh hiệu Hoàng đế để có một địa vị trên chính trường quốc tế hợp pháp. Ngày 3-8-1949, Hiệp ước Elysée giữa tổng thống Pháp Vincent Aurial và Bảo Đại, Pháp công nhận Việt Nam độc lập.  
 

     Ngày 1-7-1949, thành lập Chính phủ Lâm thời Quốc gia Việt Nam, Bảo Đại làm Quốc trưởng, tướng Nguyễn Văn Xuân làm Tổng trưởng Quốc phòng. Ngày 21-1-1950, tướng Xuân từ chức, Bảo Đại chỉ định Nguyễn Phan Long làm Thủ tướng. Ngày 27-4-1950, ủy nhiệm Thủ hiến Trần Văn Hữu thành lập chính phủ mới. Chính phủ Trần Văn Hữu tồn tại đến ngày 6-6-1952 thì cáo lui, Nguyễn Văn Tâm lên làm thủ tướng cùng các bộ trưởng học tốt nghiệp từ Pháp. Thời gian này, Quốc trưởng Bảo Đại sống và làm việc tại biệt điện ở Đà Lạt, có một trung đoàn Ngự lâm quân bảo vệ, có một đoàn xe riêng gọi là “công xa biệt điện”, và một đội máy bay riêng do các phi công người Pháp lái. Ngày 11-1-1954, Bửu Lộc thành lập Chính phủ mới trình diện Bảo Đại, nhưng đến ngày 16-6-1954, thì Bửu Lộc từ chức. Quốc trưởng Bảo Đại mời Ngô Đình Diệm về nước. Ngô Đình Diệm thành lập chính phủ ngày 6-7-1954. Sau Hiệp định Genève 1954, quân Pháp phải rút khỏi Đông Dương. Thủ tướng Diệm cải tổ chính phủ lần thứ nhất ngày 24-9-1954 và lần thứ hai ngày 10-5-1955.
 

     Ngày 23-10-1955, cuộc trưng cầu dân ý tại miền Nam Việt Nam, truất phế Quốc trưởng Bảo Đại, chấm dứt chính thể Quốc gia Việt Nam; bầu Ngô Đình Diệm làm Tổng thống Việt Nam Cộng hoà. Ngày 26-10-1955, nền Đệ nhất Cộng hoà Việt Nam ra đời. Từ đấy, cựu Quốc trưởng Bảo Đại đã mất cơ hội trở về nước, sống lưu vong ở Pháp, từ khi 42 tuổi (1913-1955) cho đến khi qua đời ngày 31-7-1997 tại Paris.

     Nhà Nguyễn là triều đại quân chủ cuối cùng của Việt Nam, thời gian trị vì là 143 năm (1802-1945), đã truyền được 13 đời vua. Nhà Nguyễn có thể được chia làm 2 giai đoạn: 

    - Giai đoạn Độc lập: kéo dài 60 năm (1802-1862), đã trải qua 4 đời vua: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức. 

    - Giai đoạn lệ thuộc Pháp: Kéo dài 83 năm (1862-1945) kể từ hoà ước Nhâm Tuất đến khi vua Bảo Đại thoái vị.

 

 *- Thiết nghĩ: Vua Bảo Đại dù không là minh quân lỗi lạc nhưng có tư tưởng tân tiến, đã cải tổ nội các, sắc phong 5 vị xuất thân từ giới tân học làm Thượng thư. Tiếc thay, các vị Thượng thư tân học có khả năng chuyên môn, muốn cải tiến nước nhà nhưng mọi việc quốc gia đại sự Pháp luôn lèo lái?! Do đó, việc cải tiến nước nhà gặp muôn vàn khó khăn?!

  

   Cảm niệm: Hoàng Đế Bảo Đại