NGUYỄN THỊ GIANG
(1906 - 1930)
Nguyễn Thị Giang thường gọi là Cô Giang, quê Bắc Ninh, cùng chị là Nguyễn Thị Bắc tham gia Việt Nam Quốc Dân Đảng (VNQDĐ) từ ban đầu. Cô Giang đã đính hôn với Nguyễn Thái Học, bà đã đóng góp tích cực cho VNQDĐ.
Cô Bắc, Cô Giang phụ trách chuyển vũ khí từ Phú Thọ lên Yên Bái bằng xe lửa, giả người buôn bán gạo với gồng gánh mà phía dưới là vũ khí súng đạn...
Khi 13 yếu nhân của VNQDĐ lên đoạn đài ở Yên Bái, bà đem một trái bom nhỏ và khẩu súng ngắn để cướp pháp trường, nhưng không thành. Ngày 18-6-1930, bà về quê Nguyễn Thái Học ở Vĩnh Yên, ngồi dưới gốc cây đa đầu làng viết bài thơ tuyệt mệnh:
“Thân không giúp ích cho đời
Thù không trả được cho người tình chung
Dẫu rằng đương độ trẻ trung
Quyết vì dân chúng thề lòng hy sinh
.............
Quốc kỳ phất phới trên thành
Tủi thân không được, chết vinh dưới cờ”...
Bà viết một lá thư gởi song thân: “con chết vì hoàn cảnh”, và một lá thư gởi cho linh hồn Nguyễn Thái Học. Rồi rút súng lục tử tiết!. Phan Bội Châu đã làm bài văn tế Cô Giang.
Chị Cô Giang là bà Nguyễn Thị Bắc (Cô Bắc), bị Pháp bắt đem xử ngày 28-3-1930, Cô Bắc dõng dạc nói với quan toà Pháp: “Bay hãy về Pháp kéo đổ tượng Jean D’ Arc đi” (Jean d’ Arc là một anh thư Pháp).
Bà Bắc tuẫn tiết trong nhà giam!.
Cảm niệm: Nguyễn Thị Giang
Cảm phục anh thư Nguyễn Thị Giang!
Dấn thân chống Pháp, dẫu gian nan!
Pháp trường nhìn bạn, trông đau đớn!
Yên Bái thương chồng, nghĩ xốn xang!!!
Nước mất, trăm điều thê thảm mất?!
Nhà tan, muôn thứ thiệt thòi tan?!
Cô Giang, Cô Bắc, đời nhung nhớ
Lẫm liệt hồng nhan, nghĩa chứa chan!.
Nguyễn Lộc Yên
Trang sử Việt: Nguyễn Thái Học, mời click vào Link: “https://vietbao.com/p112a264319/2/trang-su-viet-nguyen-thai-hoc” đăng ngày thứ Ba (21-2-2016). Để xem 2 bài thơ của “Nhà thơ Bửu Tùng”.
Nhà thơ Bửu Tùng đã cảm tác (vịnh) về anh hùng Nguyễn Thái Học 2 bài thơ Thất ngôn bát cú. Thơ Thất ngôn cảm tác theo niêm luật khó khăn. Tôi biên soạn 360 Nhân vật lịch sử (NVLS) Việt Nam ròng rã 1 năm lại muốn tóm tắt mỗi NVLS bằng 1 bài thơ Thất ngôn cho bạn đọc thêm mến mộ nhân vật ấy và dễ nhớ, nhưng loại thơ này khó khăn và khả năng của tôi kém cỏi nên tôi chỉ cảm tác 1/3 NVLS ấy bằng thơ Thất ngôn trong số 360 NVLS, còn lại khoảng 240 NVLS thay vào đấy là thơ 7 chữ 4 câu cho nhanh và dễ. Thế nên, cảm mộ tác giả Bửu Tùng, dù đang bận rộn cũng xin họa bài thơ: “Thương Nhớ Liệt Nữ Cô Giang”
Bài xướng: Thương Nhớ Liệt Nữ Cô Giang
Một nén hương lòng kính dâng liệt nữ Nguyễn Thị Giang nhân kỷ niệm 85 năm ngày bà tuẫn tiết cho tròn lời thề cùng anh hùng Nguyễn Thái Học.
Uất nghẹn trong tim nỗi phũ phàng
Ghi lời tuyệt mệnh chít khăn tang
Lòng nguyền tạ lỗi nơi dương thế
Trí quyết tầm phu cõi suối vàng
Lối nghĩa chung vai hòa trọn vẹn
Đường tình sánh bước mở thênh thang
Ngàn sau nước Việt hoài thương nhớ
Sử tích bi hùng Nguyễn Thị Giang
Bửu Tùng
18/06/2015
Bài họa: Cung kính Cô Giang
Độc ác quân Tây quá phũ phàng!
Xót xa non nước nhuốm màu tang!
Pháp trường, dõng dạc tình dân tộc
Kiệt nữ, thủy chung nghĩa đá vàng
Vững chí, trung trinh không sợ sệt
Bền lòng, trọn vẹn há lang thang?!
Cô Giang tuẫn tiết luôn nhung nhớ
Huyết lệ chan hòa thắm Hát Giang!
Ngày 24-2-2016 - NLY