Chú Giải
Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký
Nguyễn Văn Sâm
(Chuyện 66-67. Sẽ đăng tiếp)
Quyển Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký là quyển sách bán chạy nhứt của nhà văn nầy. In tới lui nhiều lần, năm 1914 đã in tới ngàn thứ chín. Những lần in không đề tái bản lần thứ mấy và in bao nhiêu thì phải nói là cơ man.
Tại sao quyển truyện mỏng nầy lại có sức hấp dẫn như vậy? chính là nhờ ông Trương khi viết đã đưa ra hai mục tiêu và đã làm gần như trọn vẹn
1. Giáo dục về luân lý. Người đọc cẩnthận sẽ thấy những bài học tốt cho cách ở đời, cách xử thế, ứng xử trong trạng huống cần thiết, đề phòng kẻ xấu, chớ cả tin..
2. Dùng tiếng Annam (Việt Nam) ròng. Trong toàn quyển chuyện không sự kiện làm văn chương, mặc dầu điều nầy không hẵn là xấu, mà chỉ có sự sử dụng tiếng Việt thường nhựt, với những từ ngữ của người bình dân. Người đọc đón nhận cũng vì lẽ đó.
Ngoài ra vì tác giả khéo léo cho thấy sinh hoạt của dân chúng có thể nói là cuối thế kỷ 19 nên đây là nguồn tư liệu dồi dào về những chi tiết của cuộc sống dân ta mà gần như ngày nay không thể thấy (ăn ong, ăn bánh lớ, cái chày mổ, sư làm đám, hầm bắt cọp, bắt chồn, tục mai dong, tục ở rể…).
Sách viết hơn trăm năm trước, bằng chữ của dân miền cực Nam nên chắc chắn là khó hiểu với phần đông người đọc hiện giờ. Sự chú giải những từ nầy là cần thiết nên quyển sách Chú Giải Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký có lý do để ra đời.
Victorville, CA, tháng 11, 2016
66. Cọp mắc mưu thỏ làm mà cứu voi.
Lần khác thỏ đi chơi, gặp con voi đang rầu rĩ bần xừ: mới lại hỏi vì làm sao mà làm bộ buồn bực vậy? Thì con voi nói: Bữa hổm con cọp gặp biểu tôi thì ngày kia tháng nọ tới chỗ nọ nộp mình cho nó ăn thịt, mà nay đã gần tới kỳ, không biết liệu làm sao. Thỏ thấy tội nghiệp thì nói: Thôi để tôi tính giùm mà cứu cho, cho khỏi nó ăn thịt, hễ tới ngày thì lại rước tôi, tôi đi với, tôi làm phước cứu cho.
Đến ngày đi nộp mình, thì voi tới rước thỏ. Cỡi trên lưng mà đem tới chỗ hẹn. Thỏ dặn voi: Cứ nằm đó, đừng nói gì hết, để mặc tôi. Dặn dò xong rồi. Cọp đâu vừa tới. Thỏ ngó thấy cọp đến, thì nhảy ra trước đầu, táp một miếng, và táp và nói: không có con chi vừa. Nhảy đàng sau, nhảy bên nầy, nhảy bên kia cũng nói làm vậy. Rồi ngó quanh ngó quấy* thấy cọp lại: Ờ, ờ, có cọp đây, thịt ngon hơn thịt voi.
Cọp nghe nói thất kinh, không hiểu đặng con gì nhỏ nhỏ mà dữ làm vậy, vật voi xuống mà ăn, lại đòi ăn tới thịt cọp nữa. Nên nhảy trái ra chạy miết dài một thể.
Bầy khỉ thấy cọp chạy, thì kêu hỏi: Việc gì mà chạy hung làm vậy? Thì cọp nói: Úy! Đừng (tr. 94) hỏi. Cái con chi nhỏ thó, mà nó vật voi nó ăn, nó thấy tôi, nó nói: Ờ, thịt cọp ăn ngon hơn thịt voi. Tôi sợ tôi chạy. – Anh dắt mấy tôi tới coi cho biết với. Cọp nói: Tao mạnh lại lẹ chơn, có sao tao chạy được, mà bay đến chừng làm vậy, mà chạy sao khỏi? Khỉ nói: không hề gì, để mấy tôi bứt dây cột xâu lại với nhau, rồi cột vào mình anh, rủi có làm sao, anh chạy anh kéo đùa với tôi theo, có hề gì.
Cọp chịu, mới để cột dòng theo sau một bầy khỉ, dắt nhau tới. Tới mới ngó vào thấy con thỏ còn đang táp làm ào ào trên mình con voi, cọp lại sợ quày chạy đi, kéo hết bầy khỉ, va đầu trong gai gốc, chết nhăn răng hết cả bầy. Tới chỗ khỉ, cọp mới đứng lại, thả khỉ ra. Ngó ngoái lại thấy bầy khỉ nhăn răng nằm thài lai, thì cọp mắng nó: Tao chạy mệt đà hết hơi, mà bay còn vui sướng nỗi gì mà cười?
Mạnh mà dại mắc chúng quỉ dọa hẩm mà thua, thì là anh cọp.
67. Nói phạm thượng.
Có một người kia trong xóm chạy lại nhà người quen, có việc chi đó. Hỏi trẻ ở nhà: Chớ cha bay đi đâu khỏi? Thì trẻ trong nhà nói: (tr. 95)
Cha mấy tôi đi điền điệp[1]. Nghe nói tiếng nói về vua, thì giận chạy qua nhà ông nó mắng vốn: Bầy trẻ ở bên nhà nó, nó phạm phép quá, nó nói: Cha nó đi điền điệp. Ông nó mới hỏi: Vậy mà hoàng nam hay là công chúa? Người ấy lại tức mình, tưởng là trẻ nhỏ nó phạm thượng làm vậy thì thôi, có đâu ông nó cũng nói loát[2] làm vậy nữa.
Giận, về, lại hỏi cha bầy trẻ, mắng vốn và con và ông. Cha nó mới hỏi: Nó nói làm sao? Lão nói lại: Tôi hỏi trẻ, anh đi đâu? Nó nói anh đi điền điệp. Rồi tôi qua bên nhà ông nó tôi nói. Ổng hỏi: hoàng nam hay là công chúa? Thì người cha mới nói: Vậy là ngoại tổ hay nội tổ?
Thì lão lại càng giận, ra về, đi thưa với làng. Ra nhà vuông[3], thấy có làng nhóm mới thưa: Nầy tôi xin thưa với làng, con chú kia ở trong làng, nói phạm phép: đi điền điệp. Hỏi ông nó, ông nó lại hỏi hoàng nam hay công chúa? Rồi tôi nói với cha nó. Cha nó hỏi: vậy mà ngoại tổ hay nội tổ? Xin làng phân xử. Làng mới nói: Thôi, bữa nay còn mắc, để bữa nào hiệp nghị[4] đã, sẽ xử. Anh ta nghe giận mới nói: Tôi tức mình, tôi muốn băng[5] đi cho rồi. (tr. 96)
[1] Điền điệp (đi) 田蹀: Đạp ruộng, tức cày ruộng, cách nói chữ theo kiểu dùng cho vua chúa.
[2] Nói loát: Nói lớn lối vì dùng chữ của hoàng gia.
[3] Nhà vuông: Nhà làng, nhà họp hội tề của làng.
[4] Hiệp nghị 協議: Cuộc họp hành quan trọng.
[5] Băng: Tiếng chết dùng cho thiên tử mà thôi. Cái cười nằm ở chữ băng nầy. Ông ta không chịu được người dùng chữ lớn lối mà ông ta lại xài.
.
.
Gửi ý kiến của bạn
