Trang Sử Việt: Huỳnh Tịnh Của

(1834-1907)

.

Huỳnh Tịnh Của hiệu Tịnh Trai, tên thánh là Paulus nên gọi là Paulus Của, quê ở làng Phước Thọ, huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa (nay tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu), là một nhà văn hóa và ngôn ngữ học, ông đã đóng góp xuất sắc trong việc nghiên cứu, phát triển và truyền bá chữ Quốc ngữ từ lúc còn phôi thai. Lúc trẻ, ông du học ở Penang, Malaysia là một trường học của Công giáo. Ông thông thạo chữ Nho và chữ Pháp. Đến năm 1861, ông được bổ nhiệm Đốc phủ sứ, làm Giám đốc ty phiên dịch văn án ở Soái phủ Sài Gòn.  

Năm 1865, ông thay Trương Vĩnh Ký làm chủ bút tờ Công báo Quốc ngữ “Gia Định báo” một thời gian.

.

Ông tinh thông cả Pháp văn và Hán văn, nhưng các tác phẩm của ông lại viết bằng Quốc ngữ, dù thời ấy chỉ coi trọng chữ Hán và chữ Pháp. Ông từng dâng bản điều trần lên vua Tự Đức, đề nghị dùng chữ Quốc ngữ cho báo chí và giáo dục thay chữ Hán nhưng không được chấp thuận.

Tâm tư của Huỳnh Tịnh Của như quan niệm của Trương Vĩnh Ký là mong mỏi đem các kiến thức về học thuật và kỹ thuật của Tây phương, như: Khoa học, kỹ nghệ, kinh tế, chính trị... vào nước ta để canh tân đất nước nhưng vẫn giữ gìn bản sắc của dân tộc và văn hóa cổ truyền thống nước nhà. Ông là người có công rất lớn đã nhen nhúm nền văn học, đặc biệt là chữ Quốc ngữ trong những bước đầu, nhất là ở Nam Kỳ. Ông mất năm 1907, thọ 73 tuổi, an táng tại Bà Rịa.

      .

Huỳnh Tịnh Của sáng tác khoảng 17 tác phẩm. Có thể chia thành hai loại: Biên khảo và Phiên âm.

.

a- Loại biên khảo: Nội dung sưu tầm phóng tác từ các tác phẩm đời trước hoặc phổ biến về kiến thức, gồm có: Chuyện giải buồn, 2 tập gồm 112 truyện (in năm 1880 và 1885); Maximes et proverbes (1882); Gia lễ (1886); Bác học sơ giai (1887); Quan chế (1888); Đại Nam quốc âm tự vị 2 cuốn (1895 và 1896); Tục ngữ, cổ ngữ, gia ngôn (1897); Câu hát góp (1904); Ca trù thể cách (1907).

.

     b- Loại phiên âm: Loại này ông mài miệt dịch thuật từ các truyện của các tác giả đời trước qua Quốc ngữ, gồm có: Quan âm diễn ca (in năm 1903); Trần Sanh diễn ca (1905); Chiêu Quân cống Hồ truyện (1906); Bạch Viên Tôn Các truyện (1906); Văn Doanh diễn ca (1906); Thoại Khanh, Châu Tuấn truyện (1906); Thơ mẹ dạy con (1907); Tống Tử Vưu truyện (1907). Đa số các tác phẩm của ông bị thất lạc, ngày nay còn lưu hành 3 cuốn: Chuyện giải buồn; Tục ngữ, cổ ngữ, gia ngôn và Đại Nam quốc âm tự vị.

 .

Đại Nam Quốc âm tự vị gồm 2 quyển, dày 1168 trang, là bộ tự vị đầu tiên của chữ Quốc ngữ Việt Nam, xuất bản năm 1895 và 1896, cùng thời với bộ Pháp Việt tự điển của Trương Vĩnh Ký. Đại Nam Quốc âm tự vị là sách tiếng Việt đầu tiên đã thu thập và giải thích nhiều từ văn học, từ phổ thông, từ cổ điển và từ địa phương. Cuốn “Tự vị” này, được coi là pho sách kinh điển của những nhà nghiên cứu ngôn ngữ Việt Nam. Ông chủ trương làm một cuốn “Tự vị” ngắn gọn, chỉ liệt kê các tiếng và định nghĩa một cách vắn tắt, chứ không dẫn giải điển tích. Ông viết: "Có kẻ hỏi Tự điển, Tự vị khác nhau thế nào? Sao sách ta làm kêu là Tự vị mà không gọi là Tự điển?... Tự điển, Tự vị khác nhau có một sự rộng hẹp. Tự điển phải có chú giải, mỗi chữ, mỗi tiếng đều phải dẫn điển, dẫn tích, nguyên là chữ sách nào, nguyên là lời ai nói, cả thảy đều phải có kinh truyện làm thầy; chí như Tự vị cũng là sách hội biên các thứ chữ, cùng các tiếng nói, song trong ấy thích chữ một, nghĩa một, mà không dẫn điển tích gì". 

Về nội dung của cuốn Tự vị, ông ghi: "Đại Nam quốc âm tự vị tham dụng chữ Nho có giải nghĩa, có dẫn chứng, mượn 24 chữ cái phương Tây làm chữ bộ".

.

Ngôn ngữ nước ta, gẫm đậm đà!  

.