Phỏng vấn ca sĩ “Thanh Lan”, tiếng hát của khung trời đại học
Trịnh Thanh Thủy
.
.
Nhắc đến Thanh Lan, hầu như người dân miền nam Việt Nam trước năm 1975, ai cũng biết. Cô từng là một ca sĩ hát nhạc trẻ, nhạc Pháp được hâm mộ và đã tham dự những buổi đại hội nhạc trẻ được tổ chức trước năm 1975. Ngoài việc rất ăn ảnh, Thanh Lan là một tài năng hiếm có và đa dạng. Cô không những thành công trong lãnh vực âm nhạc mà còn trong sân khấu kịch nghệ và điện ảnh.
Cô bắt đầu sự nghiệp nhiều mặt của mình khi 12 tuổi đi hát cho đài phát thanh trong ban Việt Nhi. Năm 18 tuổi diễn vở kịch thứ nhất trên đài truyền hình và năm 20 tuổi bắt đầu đóng cuốn phim đầu tiên. Cô học trung học ở trường Pháp Marie Curie, và tốt nghiệp đại học ở Văn Khoa. Cô đã từng lưu diễn nhiều nơi trong và ngoài nước. Hiện nay cô định cư ở Hoa Kỳ và vẫn tiếp tục sự nghiệp người nghệ sĩ của mình.
.
Trịnh Thanh Thủy: Chào chị Thanh Lan. Với T và người Viêt hải ngoại, có lẽ hình ảnh người ca sĩ áo trắng tuổi học trò thật dễ thương của chị vẫn còn ghi đậm trong ký ức họ. Hôm nay T xin phép được hỏi chị về những câu chuyện xảy ra trong thời gian trước 1975 như một trở về quá khứ nhé chị. T được biết chị đi hát từ năm 12 tuổi. T nghe nói chị có trí nhớ rất dai, xin chị kể lại kỷ niệm lần đầu chị lên sân khấu như thế nào ở cái tuổi 12, nếu chị còn nhớ. Ban Việt Nhi do ai sáng lập và bài hát đầu đời trên sân khấu của chị là gì?
Thanh Lan: Những ngày mới bước chân vào lớp sixième (đệ thất) trường Marie Curie, Thanh Lan có thói quen nghe những chương trình tân nhạc Việt Nam trên đài phát thanh Saigon. Lúc ấy mới 12 tuổi nhưng đã mê âm nhạc lắm và đã học qua 3 năm piano với ma sơ trường Saint Paul, bà Thẩm Oánh và ông Nghiêm Phú Phi. Một buổi trưa Chủ Nhật, Thanh Lan vô tình nghe được chương trình phát thanh của ban Việt Nhi do nhạc sĩ Nguyễn Đức điều khiển. Thích lắm, nên tâm sự với Mẹ. Mẹ bèn kể cho thầy Nghiêm Phú Phi, nên thầy đã viết thư giới thiệu để ngày chủ nhật sau Thanh Lan được Mẹ dẫn đến đài phát thanh Saigon gặp nhạc sĩ Nguyễn Đức. Rồi tuần sau nữa, Thanh Lan được cậu Liêm đưa đến nhà của nhạc sĩ Nguyễn Đức để thử giọng, rồi chủ nhật tuần sau đó nữa Thanh Lan được đơn ca lần đầu tiên trong đời bài hát do chính Thanh Lan chọn(mà cậu Liêm đã đàn guitar tập cho Thanh Lan ở nhà). Đó là nhạc phẩm " Vui đời nghệ sỹ " của nhạc sĩ Văn Phụng. Thanh Lan thâu đài phát thanh Saigon mỗi chủ nhật, chừng hơn một năm thì ngưng vì chương trình học của trường quá nặng. Sau này nhạc sĩ Nguyễn Đức cũng có sắp xếp cho các học trò hát tại các sân khấu.
Pic 1. Thanh Lan trong đại hội nhạc trẻ Taberd
TTT: Trở về khung trời đại học, là một sinh viên Văn Khoa ngày ấy, vừa đi học vừa xây dựng sự nghiệp ca hát, đóng kịch, điện ảnh, làm sao chị có thể hoàn thiện mọi việc và lấy được chứng chỉ tốt nghiệp hay thế? Kiến thức đại học có giúp ích gì cho sự trau dồi nghệ thuật không? Xin chị kể một kỷ niệm đẹp thời sinh viên đứng hát ở khuôn viên ngôi trường thân yêu của mình hay các đại học khác.
TL: Thanh Lan nhớ nhất là ngày quay phim Yêu của đạo diễn Đỗ tiến Đức.
Ngày đó Thanh Lan cũng phải vào đài truyền hình để quay hình một bài hát rất buồn, phải tập trung tư tưởng dữ lắm. Đến giờ đi quay phim, đoàn phim đến đón mà bài hát chưa quay xong. Thanh Lan đang nước mắt lã chã rơi, đứng hát trước máy quay hình mà đã nhìn thấy bà chủ hãng phim lấp ló bồn chồn. Cố gắng lắm, mới diễn cho xong bài hát để chạy đến căn biệt thự mà đoàn phim đang chờ. Nhưng lâu lâu mới gặp hôm bận bịu như vậy chứ thật ra thì mười bữa, nửa tháng , mới thâu TV một lần. Thanh Lan cũng không hát phòng trà ban đêm, chỉ hát ở Ritz với anh Jo Marcel có vài tháng vì ba của Thanh Lan lỡ nhận lời khi Thanh Lan còn đang đi hát tại Âu Châu vắng nhà. Thanh Lan thật sự hát độc quyền tại phòng trà Tự Do năm 1974.
Thanh Lan học về văn chương , chủ yếu là đọc sách nhiều, nhớ đến những ngày gần như thuộc lòng hai cuốn Moby Dick và The scarlet letter, rồi Hamlet... Dĩ nhiên đọc sách nhiều cũng giúp cho nội tâm mình phong phú hơn. Và những vở kịch mình đã học qua cũng giúp ích cho mình khi phân tích những nhân vật hoặc bài hát mình sắp thể hiện.
TTT: Ngoài tài năng ca hát, chị cũng rất xuất sắc trong lãnh vực thoại kịch. Từ thời thơ ấu, trước 1975, T đã từng thấy chị trong khung hình TV đen trắng của đài Truyền Hình VN số 9 trong ban kịch Vũ Đức Duy với vở Những người không chịu chết của kịch tác gia Vũ Khắc Khoan(giám đốc Kịch nghệ tại trường Quốc Gia Âm Nhạc ở Sài-gòn). Kịch của ông thường có nét kịch Tây phương và tính triết lý cao. T nhớ một phân cảnh trong một cửa tiệm của thương xá có bày những pho tượng ma-ni-canh(manequinne) vào ban đêm. Chị thủ vai một cô gái bị bệnh tâm thần đứng thủ thỉ nói chuyện với các pho ma-ni-canh. Lời thoại đôi khi khó hiểu. Xin chị cho biết, chị có gặp khó khăn hay trở ngại trong việc diễn xuất, khi được giao đóng một vai chính khó như vậy không? Từ sân khấu âm nhạc qua kịch nghệ chị học hỏi từ đâu và có phải qua một trường lớp nào trong việc huấn luyện không ?
TL: Như khi nãy TL vừa thổ lộ, từ thuở trung học Marie Curie TL đã học phân tích nhiều vở kịch của Molière, Corneille, Racine. Rồi khi lên đại học thì có diễn vở "A streetcar named desire" do ông Duane Hauch giáo sư người Mỹ đạo diễn và diễn tại hội Việt Mỹ Saigon(TL diễn vai Stella). Bản tiếng Việt do anh Lê Tuấn dịch. Ngoài ra, từ mấy năm trước TL đã thủ vai chính cho nhiều vở bi kịch trên màn ảnh nhỏ trong các ban kịch Linh Sơn, Vũ Đức Duy, Mặc Can.
Năm 1971, Ban kịch Thanh Lan được thành lập và ra mắt khán thính giả lần đầu trong vở "Những người không chịu chết " của giáo sư Vũ Khắc Khoan trên đài truyền hình Saigon. (Trước khi quay hình có đến tận nhà giáo sư xin phép đàng hoàng. Giáo sư tin tưởng nên mới cho phép). Mục đích của ban kịch là gửi đến khán giả những tác phẩm văn học Việt Nam và các nước. Các thành phần diễn viên đều có trình độ đại học, gồm có:
Thanh Lan, Nguyễn Lập Chí trong hai vai nữ và nam chính, Special guests: Vũ Đức Duy, Lê Cung Bắc , Hoàng Oanh, Phạm thái Dũng, và một số kịch sĩ sinh viên. Đặc biệt nhạc nền Thanh Lan đã nhờ nhạc sĩ Lê Uyên Phương viết. Và thêm phần soprano vocal với các giọng nữ Mai Hương, Quỳnh Giao và Thanh Lan. Vở kịch này cũng đã được diễn tại rạp Norodom Saigon và trường đại học Dalat.
Thanh Lan dự định năm 74 sẽ trình làng vở "Ngộ nhận" (Le malentendu của Albert Camus). Nhưng bận bịu quá, rồi qua 75 thì coi như hết làm gì được rồi
Pic 2. Thanh Lan trong vai Stella của vở kịch “A streetcar named desire”, năm 1971.
TTT: Là một nghệ sĩ đa tài, chị bước vào điện ảnh và thành công lên tiếp. Trong các phim chị đóng qua trước 75, chị thích vai trò của mình trong cuốn phim nào nhất? Tại sao?
TL: Cũng nhờ diễn kịch trên TV nên TL đã được sự tin tưởng của các đạo diễn từ những ngày mới đến với điện ảnh. Trước 75, vai chính đầu tiên là "Tiếng hát học trò", đạo diễn Thái thúc Nha, TL cùng diễn với Huy Cường, Thu Hương. Vai chính cuối cùng trước 1975, là "Number ten blues". Phim này do hãng Amino ở Tokyo sản xuất, TL cùng diễn với các tài tử Nhật Yusuke Kawazu, Kenji Isomura và tài tử VIệt Nam Đoàn Châu Mậu. Khi ra mắt tại các đại hội điện ảnh quốc tế năm 2013( Canada, Pháp, Mỹ, Hoà Lan, Nhật) thì đạo diễn Norio Osada đã thêm vào tên phim "Good bye Saigon". Lý do vì sao 38 năm sau mới ra mắt thì đạo diễn nói đây là một phép lạ vì tưởng cuốn phim thất lạc rồi.
Đây cũng là vai trò TL thích nhất vì có nhiều challenge cho một tài tử Việt Nam vào thời đó. Trước hết phải diễn bằng tiếng Anh, phải chạy suốt chiều dài thành nội ở Huế, phải lội dưới sông,lăn lộn giữa bùn cùng hai tài tử Nhật , và phải biết.....hát. Hihi.
Pic 3. Thanh Lan và Yusuke Kawazu trong phim “Number ten Blues, good bye Saigon”, tháng 3 tại thành nội Huế
TTT: Năm 1971 chị được trao giải "Nữ diễn viên nhiều triển vọng nhất" của Giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật thuộc phủ Tổng Thống, qua bộ phim "Tiếng hát học trò”. Chị có kỷ niệm nào đáng nhớ khi đóng bộ phim đã làm nổi danh chị trong giải thưởng này không?
TL: Theo quan niệm riêng của Thanh Lan thì sau khi đã diễn những vở kịch dài hằng mấy tiếng đồng hồ trên TV mà không được ngưng lại để nghỉ(trừ khi hết màn phải vào thay áo qua màn sau), thì đóng phim quá...khỏe, vì chỉ cần thuộc có một câu hoặc một đoạn rồi ngừng lại để ...đặt đèn lại và đổi góc máy. Nhưng diễn như vậy cũng không thoải mái vì đang khóc ngon lành đạo diễn lại bảo "cắt". Rồi nửa tiếng sau, khi các chuyên viên đã làm xong công việc của họ rồi thì mình lại vào ngồi ...khóc tiếp. Nói tóm lại việc nào cũng có cái khó của nó. Với cuốn phim đầu tiên mà Thanh Lan đã được mời vào dinh Độc Lập cùng bao nhiêu là các vị có tên tuổi của Saigon Hòn Ngọc Viễn Đông trong buổi trao giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật, có thể nói là danh vọng đến quá dễ dàng. Tuy nhiên, danh vọng không phải là điều mình tìm kiếm. Chỉ vì ở trường học kịch thơ nhiều quá nên mê kịch, mà từ thuở bé đã mê xem phim lắm. Tết có được bao nhiêu tiền lì xì đều bỏ ra xem phim hết.
Trong phim Tiếng hát học trò TL nhớ nhất là anh Huy Cường. Anh nói giọng Bắc thật trầm ấm, diễn dễ dàng như không diễn. Ngoài đời thì luôn ăn nói lịch sự. Anh thủ vai bồ của mẹ TL do nữ ca sĩ Thu Hương đóng. Và có cảnh anh đàn guitar cho TL hát bài Tiếng hát học trò. Sau này anh qua đời vì tai nạn xe cộ, nghĩ đến anh TL buồn mãi.
Pic 4. Thanh Lan trên thảm đỏ Festival of globe 2015 in San Jose, California.
TTT: Chị qua Hoa Kỳ định cư rất trễ, hẳn nhiên trong nước còn rất nhiều fan ái mộ chị. Nếu vì một lý do nào đó như có lời mời trở về VN để hoạt động trong các lãnh vực ca hát kịch nghệ, hay điện ảnh, chị có trở về không? Nếu có bị dư luận phê phán, cảm nghĩ của chị thế nào?
TL: Lần đầu tiên Thanh Lan nhận được lời mời về Saigon hát tại rạp Hoà Bình trong một chương trình hoàn toàn nhạc Pháp vào năm 2005, lần đó Thanh Lan từ chối. Mười năm nay Thanh Lan vẫn nhận được những lời mời về trình diễn tại quê nhà nhưng Thanh Lan vẫn tiếp tục .....làm ngơ.
Nghĩ đến mấy chục triệu khán giả từ 50 năm qua, Thanh Lan thổn thức muốn về để gặp lại, để bùi ngùi nhìn lại nhau giờ ai cũng đã hai màu tóc. Nhân đây xin được gửi đến tất cả khán giả của Thanh Lan tại quê nhà lời chào thân ái, quí vị đã biết Thanh Lan từ khi còn là cô bé con học trung học, đến nay mấy mươi năm qua quí vị vẫn thương Thanh Lan như xưa, theo dõi từng niềm vui nỗi buồn. Muốn bằng xương bằng thịt đứng trên sân khấu hát say sưa cho quí vị thấy và nghe như những ngày xưa ấy. Nhưng biết sao bây giờ. Từ ngày rời quê hương chưa một lần bước chân về, quí vị xem Thanh Lan qua vidéo vậy nhé.
Xin cám ơn chị Thanh Lan rất nhiều, chúc cho chị ngày càng thành công rực rỡ.
Trịnh Thanh Thủy
.
.
P.S: Có lẽ người nữ nghệ sĩ này biết được phần tiểu sử của hai đại nhạc sĩ, P. Casals và M. Rostropovich, đã Vang Bóng một thời, Vua Chúa biết tên, Tổng Thống biết tiếng, khắp năm Châu, bốn Bể cho cả hai lĩnh vực, đó là, Nghệ Thuật và Chính Trị.
những ngườii cứ to "mồm" là không làm chính trị hay không muốn nóii tới chính trị, v.v. chỉ là dối lòng, hơặc là "ngớ ngẩn" không hiểu mình nói gì, vì nếu
họ thích cs thì VN có lẽ là chỗ tốt nhất cho họ dung thân. Bảo đảm.
nhưng tại sao không quay về đó sống đi, chỉ có trời mớii biết.
Trước kia, miền Nam đã mở rộng vòng tay chào đón 200000 cán binh Cộng sản buông súng quay về với chánh nghĩa dân tộc, trong chiến dịch Chiêu Hồi .