NGUYỄN THIỆN THUẬT
(1841 - 1926)
.
Nguyễn Thiện Thuật tự là Mạnh Hiếu, quê Hưng Yên. Cha ông là tú tài Nguyễn Tuy, các em trai ông là Nguyễn Thiện Dương và Nguyễn Thiện Kế đều sắt son yêu nước.
Năm 1871, ông thi đậu Cử nhân, làm Tri phủ Từ Sơn (Bắc Ninh) nơi đây ông trừ được giặc cướp Tàu Ô cướp phá.
.
.
Năm 1881, ông làm Chánh sứ sơn phòng tỉnh Hưng Hóa kiêm chức Tán tương quân vụ tỉnh Sơn Tây nên gọi là Tán Thuật. Đầu năm 1883, ông cùng Đinh Gia Quế (quê Khoái Châu) lập căn cứ ở Bãi Sậy để chống Pháp. Cuối năm 1883, sau khi ký hòa ước Harmand, vua Tự Đức ra lệnh bãi binh ở Bắc Kỳ, ông kháng chỉ và lên Hưng Hóa, Tuyên Quang cùng Nguyễn Quang Bích chống Pháp. Năm 1884, thành Hưng Hóa thất thủ, ông đưa nghĩa quân đến Lạng Sơn tiếp tục kháng chiến với Lã Xuân Oai, năm 1885 thành này thất thủ, ông trốn sang Long Châu (Tàu). Năm 1885, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương; Tán Thuật trở về căn cứ Bãi Sậy.
.
Căn cứ Bãi Sậy ở giữa các huyện Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ và Mỹ Hào. Khi thủ lĩnh Đinh Gia Quế qua đời, ông tiếp tục làm thủ lĩnh tại căn cứ. Vua Hàm Nghi phong ông làm Bắc Kỳ hiệp thống quân vụ đại thần, gia trấn Trung tướng quân, nên còn gọi ông là quan Hiệp Thống. Tán Thuật lãnh đạo kiệt xuất, Nghĩa quân Bãi Sậy lan ra đánh Pháp khắp tỉnh Hưng Yên và 2 tỉnh lân cận: Hải Dương, Thái Bình.
.
Tháng 6-1889, Thống sứ Bắc Kỳ phong Hoàng Cao Khải chức Khâm sai Bắc Kỳ làm Tư lệnh trưởng đạo quân Tuần cảnh, Muselier làm Cảnh sát sứ. Quân Bãi Sậy giao chiến với quân Tuần cảnh suốt 8 tháng: Trận Đông Nhu, quân Bãi Sậy giết viên quản khố xanh Leglée, ngày 24-7-1890 giết chết viên quản khố xanh Escot. Ngày 11-4-1891, quân của Hai Kế và Đề Vinh bị vây ở Mậu Duyệt, nhưng giết được viên quản Desmot, giám binh Lambeet bị thương. Pháp bị thua điên đảo, chúng gọi Tán Thuật là “Vua Bãi Sậy”.
Hoàng Cao Khải nhận lệnh vua Đồng Khánh chiêu dụ Tán Thuật, nếu ra hàng sẽ được thăng thưởng. Tán Thuật lại viết vào tờ sớ dụ 4 chữ “Bất khẳng thụ chỉ” (Không chịu nhận chỉ). Sau đấy, Pháp cử Hoàng Cao Khải đem lực lượng đông đảo tấn công. Ông nghĩ cần viện binh mới giữ được căn cứ. Nên trao quyền chỉ huy cho em trai là Nguyễn Thiện Kế và Đốc Tít (Nguyễn Đức Mậu), rồi sang Tàu tìm gặp Tôn Thất Thuyết tìm cách tăng viện, nhưng việc không thành.
.
Ngày 25-5-1926, ông mất vì bệnh, được an táng trên quả đồi ở hương Quan Kiều, ngoại vi thành phố Nam Ninh, tỉnh Quảng Tây. Bia mộ ông khắc chữ “Việt Nam cách mạng. Cố tướng quân Nguyễn Công Thiện Thuật chi mộ”. Các con của ông là Nguyễn Thiện Tuyển và Nguyễn Thiện Tường, đều noi gương tiết nghĩa của cha, sắt son chống chọi ngoại xâm để bảo vệ quốc gia dân tộc. Đồng bào khắp nơi lúc bấy giờ đều ngưỡng mộ gia đình trung nghĩa của Tán Thuật.
.
*- Thiết nghĩ: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tại Bãi Sậy, trong 10 năm ròng rã có thể chia ra làm 3 giai đoạn: Giai đoạn thứ nhất là 2 năm (1883-1885) do thủ lĩnh Đinh Gia Quế lãnh đạo. Giai đoạn thứ hai là 5 năm (1885-1890) do thủ lĩnh Nguyễn Thiện Thuật lãnh đạo và giai đoạn thứ ba là 3 năm (1890-1892) do thủ lĩnh Nguyễn Thiện Kế lãnh đạo. Dù người Thủ lĩnh có thay đổi, nhưng Nghĩa quân ở căn cứ Bãi Sậy vẫn hoạt động giống nhau: Tự sản xuất lương thực để nuôi quân, ban đêm đi tập kích các đồn địch.
Nhờ Đồng bào cộng tác thám sát, phát hiện các cuộc càn quét của giặc, báo cho Nghĩa quân kịp thời, để Nghĩa quân phục kích giặc. Tuy nhiên, trong giai đoạn 5 năm do thủ lĩnh Tán Thuật lãnh đạo tại Bãi Sậy thì gặt hái được thành tựu hơn hết vì đã đem về nhiều chiến thắng vẻ vang.
.
Cảm mộ: Nguyễn Thiện Thuật
.
Nguyễn Thiện Thuật, lo toan núi sông!
Miệt mài kháng chiến, nấu nung lòng!
Nghĩa quân, tìm giặc kiên cường đánh
Bãi sậy, chống Tây cương quyết công
Nghiền ngẫm yêu quê, mong mỏi giữ
Nhúm nhen cứu nước, vẫy vùng mong
Băn khoăn đất khách, nhiều trăn trở
Nhung nhớ cố hương, tha thiết trông!
.
Nguyễn Lộc Yên
.
.
Gửi ý kiến của bạn
