VŨ PHẠM KHẢI
(1807 - 1872)
.
Vũ Phạm Khải tự Đông Dương, hiệu Nam Minh, Ngu Sơn, quê huyện Yên Mô, Ninh Bình. Năm 1831, ông đỗ Cử nhân thời vua Minh Mệnh, bổ làm Tri phủ huyện Quỳnh Lưu. Năm 1841, vua Thiệu Trị thăng ông làm Lang trung Bộ hình.
.
Từ năm 1841-1844, giữ chức Toản tu, ông biên soạn hoàn tất bộ “Đại Nam thực lục tiền biên” (về 7 đời chúa Nguyễn) gồm 12 quyển. Năm 1848, ông bị cách chức vì tính nói thẳng. Năm 1856 (50 tuổi), triều Nguyễn lại triệu ông về kinh, bổ nhiệm chức Biên tu Sử quán.
.
Năm 1858, liên quân Pháp-Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng. Triều đình thảo luận hoà hay chiến, phe chủ hòa có cường thần Trương Đăng Quế, thế mà ông không ngần ngại đứng về phe chủ chiến, ông viết bài “Hòa Nhung luận” đã thẳng thắn, bình luận về việc hòa với rợ Nhung giống như hoà với giặc Pháp là sai lầm.
.
Khi Pháp đòi lấy cả 3 tỉnh miền Tây, triều đình nghị luận, ông nói: “Lòng tham của giặc không chán, ta đã trót lầm một lần, há để lầm lỡ lần hai, nhất định không thể cho chúng nó nữa?”. Các quan phần đông bàn nên hoà, ông không bình tĩnh được, lớn tiếng: “Người đời xưa không nói hoà, người đời nay chỉ biết xin hoà, Quan võ đời xưa không sợ chết, Quan võ đời nay sao khác hẳn đời xưa như thế?”
.
Năm 1870, ông làm Bố chính sứ Thái Nguyên, vài tháng sau thì loạn đảng Đặng Chí Hùng tiến đánh, ông tử thủ và cấp báo về kinh. Vua cử Tham tán Lê Bá Thận đem quân đánh dẹp. Ông bị giặc bắt, khi được giải cứu trên đường về thì bị bệnh mất.
Ông là nhà thơ, nhà văn nhưng mỗi khi có giặc, tự xin đi đánh giặc.
.
Ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị: Ngu Sơn toàn tập, Phượng Trì văn tập, Ý ngữ tùng lục, Tiến lãm văn thảo, Lịch đại chính hình thông khảo...
.
Cảm bội: Vũ Phạm Khải
.
Vũ Phạm Khải, mài miệt kiếm cung
Văn thơ thông thạo, vẹn kiên trung!
Giữa triều, khẳng khái lời tâm huyết
Lo lắng nước nhà, trọn thuỷ chung!
.
Nguyễn Lộc Yên
.
.
Gửi ý kiến của bạn