Hiệp Ước Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương

Mục sư Tiến sĩ Christian Phan Phước Lành – Phan1010@gmail.com

.

Sau nhiều năm đàm phán, cuối cùng hôm nay, thứ Năm ngày 4 tháng 2 năm 2016, Hiệp Ước TPP đã được ký tại New Zealand bởi 12 nước hội viên, mở ra một vùng trao đổi kinh tế rộng lớn có trị giá $1.5 trillion (1.5 Ức USD), tương đương 40% tổng sản lượng (GDP) toàn cầu.  Đây là một hiệp ước kinh tế lớn nhất thế giới lúc này.
.

.
Ngày 5 tháng 10, 2015, Ngoại Trưởng Kerry tuyên bố: "With today's successful conclusion of the Trans-Pacific Partnership negotiations, the United States and 11 other nations have taken a critical step forward in strengthening our economic ties and deepening our strategic relationships in the Asia-Pacific region."  Tạm dịch, "Với kết thúc thành công ngày hôm nay của các cuộc đàm phán Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương, Hoa Kỳ và 11 quốc gia khác đã thực hiện một bước tiến quan trọng trong việc tăng cường quan hệ kinh tế của chúng ta và làm sâu đậm hơn mối quan hệ chiến lược của chúng ta trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương."

Sự Hình Thành

Năm 2005 các quốc gia: Brunei, Chile, Singapore và New Zealand đã cùng ký Hiệp Ước Kinh Tế Chiến Lược Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương - Transpacifc Strategic Economic Partnership Agreement (TPSEP).  Đến năm 2006, hiệp ước đã được áp dụng.  Theo Bảng Tóm Lượt TPSEP (Summary of the Trans-Pacific Partnership Agreement), các thỏa thuận ban đầu có chứa một điều khoản khẳng định "Sự cam kết của các thành viên là để khuyến khích trao đổi hàng hóa, luật về xuất xứ, trao đổi dược phẩm, các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch thực vật, các rào cản kỹ thuật đối với thương mại, thương mại dịch vụ, sở hữu trí tuệ, chính phủ thu vào và chính sách cạnh tranh.”  Song song đó, hiệp ước này cũng kêu gọi giảm 90 phần trăm của tất cả các thuế quan giữa các nước thành viên kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2006, và giảm tất cả mọi thuế quan thương mại xuống đến zero vào năm 2015.

Mặc dù các bên đàm phán ban đầu là thành viên của Tổ chức Hợp Tác Kinh Tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC), nhưng Hiệp Ước TPSEP không phải là một sáng kiến của APEC. 

Đối với Hiệp Ước TPP được coi là một hướng dẫn đển thành hình Khu Vực Tự Do Thương Mại của Á Châu Thánh Bình Dương – Free Trade Area of the Asia Pacific (FTAAP), đây lại là một sáng kiến của APEC.

Những Thương Lượng Của Hiệp Ước TPP

Theo bài viết “Forget NAFTA, the TPP is the new ‘gold standard’ of global trade” của Gordon Isfeld trên tờ Financial Report, trang Kinh Tế, phát hành tại Toronto vào ngày 12/10/2015 cho biết: Vào tháng Giêng năm 2008, Hoa Kỳ đã đồng ý tham gia vào các cuộc đàm phán với Thái Bình Dương 4 (viết tắt là P4 gồm có Brunei, Chile, Singapore và New Zealand).  Đây là các thành viên liên quan đến tự do hóa thương mại trong dịch vụ tài chính. Điều này dẫn đến 19 vòng đàm phán chính thức, sau đó là một loạt các cuộc họp khác, chẳng hạn như Hội nghị Các Trưởng Đoàn Đàm Phán và Hội Nghị Các Bộ Trưởng, dẫn đến những thỏa thuận đã được công bố vào ngày 05 tháng 10 năm 2015. 

Hiệp Ước TPP là một thỏa thuận thương mại giữa mười hai nước thuộc Vành Đai Thái Bình Dương liên quan đến một loạt các vấn đề của chính sách kinh tế, mà đã đạt được ngày 05 tháng 10 năm 2015 sau 7 năm đàm phán.  Theo tài liệu của Hiệp Ước TPP, sự đồng thuận đã đặt ra mục tiêu là "thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; hỗ trợ việc tạo ra và duy trì công ăn việc làm; tăng cường đổi mới, năng suất và khả năng cạnh tranh; nâng cao mức sống; giảm nghèo ở các nước hội viên; thúc đẩy tính minh bạch, quản trị tốt, nâng cao năng suất lao động và bảo vệ môi trường ."  Song song đó Hiệp Ước TPP cũng có các biện pháp để giảm thiểu rào cản thương mại như thuế quan và thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư.  Các chính phủ Hoa Kỳ đã coi Hiệp Ước TPP là thỏa thuận đồng hành với Hiệp Ước Đối Tác Thương Mại và Đầu Tư Xuyên Đại Tây Dương – Trans-Atlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), đây là một hiệp ước tương tự giữa Hoa Kỳ và Liên Minh Châu Âu.

Như đã nói trên, Hiệp Ước TPP được bắt đầu bằng TPSEP hay P4 với bốn quốc gia ký kết là Brunei, Chile, New Zealand và Singapore trong năm 2005.  Đến năm 2008 có các nước sau cũng tham dự vào: Úc, Canda, Nhật, Malaysia, Mexico, Peru, Hoa Kỳ và Việt Nam.  Chính sự tham gia của các nước này đã nâng số các quốc gia tham dự vào hiệp ước này lên con số 12.  Có những hiệp ước đang hiện hành giữa các nước điển hình như Hiệp Ước Tự Do Thương Mại Bắc Mỹ (North American Free Trade Agreement – NAPTA) sẽ được giảm xuống đến những quy định mà không mâu thuẫn với Hiệp Ước TPP, hoặc cung ứng sự tự do hóa mậu dịch lớn hơn Hiệp Ước TPP.

Các quốc gia trong Hiệp Ước muốn hoàn tất đàm phán vào năm 2012, nhưng các vấn đề gây tranh cãi như nông nghiệp, sở hữu trí tuệ, các dịch vụ và đầu tư khiến cho đàm phán kéo dài thêm.  Cuối cùng họ đã đạt được thỏa thuận vào ngày 05 Tháng 10 năm 2015.  Thực hiện TPP đã là một trong những mục tiêu thương mại trong chương trình nghị sự của chính quyền Tổng Thống Obama ở Hoa Kỳ.  Thủ tướng Stephen Harper của Canada dự kiến ký tên trên văn bản hoàn chỉnh vào đầu năm 2016, và phê chuẩn trong vòng hai năm tới.  Ngày 5 tháng 11 năm 2015 Tổng thống Obama thông báo Quốc hội rằng ông dự định ký Hiệp Ước này.  

Những Bước Kế Tiếp

Để ký kết Hiệp Ước TPP với Việt Nam, các nhà Lập Pháp Hoa Kỳ yêu cầu kèm theo hồ sơ Nhân Quyền và tự do Tôn Giáo.  Đây là một thách thức cho cả hai phía Việt Nam và Hoa Kỳ trong thời gian tới đây.  Điều tiên quyết là phía Việt Nam phải chứng minh cho Quốc Hội và Dân Chúng Mỹ (vì dân chúng Mỹ sẽ tạo áp lực lên các nhà Lập Pháp) thấy được việc thực thi nhân quyền và tự do tôn giáo tại Việt Nam.

Đối với Mỹ, Hiệp Ước TPP sẽ tạo cho nước này nhiều cơ hội để bán hàng hóa "Made in USA" đang được các nước Á Châu ưa chuộng, chặn đứng sự bành trướng của Trung Quốc trên các nước ở Châu Á Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, và cũng là một "dấu ấn" để lại cho Tổng Thống sắp mãn nhiệm kỳ, Barack Obama.  Tổng thống phát biểu, "With TPP, China doesn't set the rules in that region, we do. You want to show our strength in this new century? Approve this agreement. Give us the tools to enforce it."  "Với TPP, Trung Quốc không thể định ra luật lệ cho vùng đó nữa, nhưng chúng ta.  Bạn muốn bày tỏ sức mạnh của mình trong thế kỷ này?  Hãy chấp thuận Hiệp Ước."  

Không phải tất cả mọi người đều ủng hộ Hiệp Ước TPP.  Một số chuyên gia toàn cầu về sức khỏe, các nhà hoạt động tự do Internet, các nhà môi trường, công đoàn, các nhóm vận động, và các quan chức dân cử đã chỉ trích và phản đối hiệp ước.  Phần lớn của những sự phản đối là vì sự bí mật của các cuộc đàm phán, phạm vi rộng lớn của thỏa thuận, và các điều khoản gây tranh cãi trong dự thảo bị rò rỉ ra công chúng.

Các nước có thời gian hai năm để thông qua và sau đó thực thi Hiệp Ước.  Đối với Hoa Kỳ, Hiệp Ước TPP còn phải đem ra thảo luận vào bỏ phiếu tại Quốc Hội, còn đối với Úc thì phải đem ra Parliament.  Chặn đường phía trước chắc chắn còn gặp nhiều khó khăn.

Summary of the Trans-Pacific Partnership Agreement: https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/press-releases/2015/october/summary-trans-pacific-partnership

What Is The Trans-Pacific Partnership: http://www.vox.com/cards/trans-pacific-partnership/what-is-the-trans-pacific-partnership

Forget NAFTA, the TPP Is The New ‘Gold Standard’ Of Global Trade: http://business.financialpost.com/news/economy/forget-nafta-the-tpp-is-the-new-gold-standard-of-global-trade

On the Wrong Side of Globalization: http://opinionator.blogs.nytimes.com/2014/03/15/on-the-wrong-side-of-globalization/

TransAtlantic Interests In Asia: http://www.state.gov/p/eap/rls/rm/2014/01/219881.htm

12 Pacific Countries Seal Huge Free Trade Deal: http://news.yahoo.com/12-pacific-countries-seal-huge-free-trade-deal-130306553.html