Hôm nay,  

Trang Sử Việt: Nguyễn Đăng Đạo

16/07/201508:21:00(Xem: 4239)
Trang Sử Việt: Nguyễn Đăng Đạo

.
NGUYỄN ĐĂNG ĐẠO
 (1651 - 1719)
Nguyễn Đăng Đạo, quê làng Bịu thuộc tỉnh Bắc Ninh. Ông là con trai Tiến sĩ Nguyễn Đăng Tuân, cháu nội Thám hoa Nguyễn Đăng Cảo. Năm 1683, đậu Trạng nguyên, làm quan dưới đời Lê Hy Tông, người ta gọi ông là Trạng Bịu.
 
Ông đi sứ qua Tàu 2 lần, vào các năm 1687 và 1697. Một hôm, viên Hàn lâm nước Tàu đến mời sứ thần Nguyễn Đăng Đạo của Đại Việt đi ngắm cảnh trong vườn thượng uyển để thưởng trăng, ngắm hoa cùng sứ thần các nước.
Mùa xuân hoa khoe sắc, Nguyễn Đăng Đạo sánh bước cùng sứ thần các nước, đang say sưa ngắm cảnh, viên Hàn lâm cảm tác một vế câu đối: “Xuân tiêu phong nguyệt, nguyệt tân hoa sắc, phong tống hoa hương, hương sinh sắc, sắc sinh hương, hương hương sắc sắc mãn xuân tiêu, tương tư khách hứng tương tư khách”. Nghĩa là: Trăng gió đêm xuân, trăng thêm sắc cho hoa, gió đưa hương hoa, hương sinh sắc, sắc sinh hương, hương hương sắc sắc suốt đêm xuân, khách tương tư nhớ khách tương tư. Vế ra đầy ắp chất thơ, những điệu trầm bổng đầy nhạc tính, đối lại khó làm sao!
Sứ Cao Ly đối: “Tùng viện trúc mai, mai sinh long diệp, trúc hoá long chi, chi ty diệp, diệp ty chi, diệp diệp chi chi liên trùng viện, hữu tình nhân thức hữu tình nhân”. Nghĩa là: Mai trúc lầu tùng, mai trồi lá đẹp, trúc nảy cành xinh, cành liền lá, lá liền cành, lá lá sát lầu tùng, người hữu tình hiểu người hữu tình. Các quan Tàu khen: Lá cành san sát, màu xanh bát ngát đầy phòng, câu đối thật phong phú, nhưng trong thâm tâm, chưa được hài lòng lắm.
 
Tiếp đó, Nguyễn Đăng Đạo ứng khẩu đối lại rằng: “Hạ nhật cầm thi, thi ngụ ngã tính, cầm hòa ngã tính. Tính viên tình, tình viên tính, tính tính tình tình ngu hạ nhật; tri âm nhân thức tri âm nhân”. Nghĩa là: Đàn thơ ngày hạ, thơ ngụ tình ta; đàn hoà tâm tính, tính vươn tình, tình vươn tính, tính tính tình tình vui ngày hạ, người tri âm hiểu người tri âm. Mọi người đều tấm tắc khen: Đàn thơ giao hoà, chung đúc cả tạo hoá, từng câu từng chữ đối nhau chan chát; so với câu của ngài sứ Cao Ly, thì câu của ngài sứ Đại Việt có một sắc thái riêng, phong vị rất đặc biệt. Ôi! Quả là lời hay ý đẹp.
Nguyễn Đăng Đạo làm thêm một bài phú “Bái nguyệt” trong chớp mắt. Vua quan Tàu và các sứ thần thêm kính phục. Vua Khang Hy rất mến mộ tài của Trạng, nên phong tặng Nguyễn Đăng Đạo học vị Trạng nguyên Trung Hoa (như vậy ông là Lưỡng quốc Trạng nguyên(*))
Ông làm Thượng thư bộ lễ kiêm Đông các đại học sĩ, nhưng đời sống thanh bạch. Gặp lúc quốc gia loạn lạc, nơi quê ông, dân chúng bị mất mùa, đói khát. Vợ chồng ông đem hết của tiền dành dụm bấy lâu và nhắn nhủ những người hảo tâm cứu trợ, nhân dân cảm kích truyền tụng:
Lời Truyền tụng:                                      Nghĩa là:
Bất hữu Trạng nguyên tiền                      Không có tiền Trạng giúp
Ngô dân hà dĩ an                                     Đồng bào sống phập phồng
Bất hữu Trạng nguyên túc                       Không lúa Trạng nguyên cấp
Ngô dân hà dĩ dục                                    Dân dã xác xơ trông
Tướng công chi đức                                 Đức người chan chứa đức
Tướng công chi công                               Công người nhớ nhung công
Lịch vạn thế nhi bất vong                        Muôn đời luôn kính phục
Ông để lại tập thơ: Nguyễn Trạng nguyên phụng sứ tập (Trạng nguyên họ Nguyễn làm tập thơ lúc đi sứ)
Cảm phục: Nguyễn Đăng Đạo
Nguyễn Đăng Đạo, dạ lo lường dân
Tha thiết thương quê, xí xóa bần
Đi sứ gian nan, tròn trịa nghĩa
Đồng bào vĩnh viễn, nhớ nhung ân!
________________
(*) - Lưỡng quốc Trạng nguyên, là một danh hiệu xưng tặng cho một số Trạng nguyên của Việt Nam thời xưa, là Trạng nguyên của hai nước Việt Nam và Trung Hoa. Trong 49 vị Trạng nguyên của Việt Nam, có 3 người chính thức được xưng tặng là “Lưỡng quốc Trạng nguyên”, đó là: Mạc Đĩnh Chi thời Trần Anh Tông. Nguyễn Trực thời Lê Thái Tông. Nguyễn Đăng Đạo thời Lê Hy Tông. 
Nguyễn Lộc Yên

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Tôi rất thích khoa nhân chủng nhưng không có cơ may đến trường để được truyền thụ một cách bài bản về ngành học thú vị này. Hoàn cảnh sống, nói nào ngay, cũng không mấy thích hợp cho nhu cầu tự học. Suốt ngày (và suốt đời) tôi chỉ loanh quanh hàng quán nơi mà những kẻ hay lê la thường nói rất nhiều, dù sự hiểu biết của họ vốn không được bao nhiêu. Ngoài giới hạn về kiến thức, mấy ông bạn đồng ẩm còn có cái tật rất hay tranh cãi (và luôn cãi chầy cãi cối) nên mọi thông tin, từ bàn nhậu, đều không được khả xác hay khả tín gì cho lắm.
“Tham nhũng chính trị, lệch lạc tư tưởng, băng hoại đạo đức và hủ bại về lối sống. Đây là những kẻ thù rất nguy hiểm của Đảng, cần phải loại bỏ.” Tạp chí Xây Dựng Đảng (XDĐ) đã báo động như thế trong bài viết ngày 26/11/2023...
Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) nhìn nhận tình trạng “trẻ hóa” trong suy thoái “tư tưởng chính trị ” và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đang gây khó khăn cho công tác “xây dựng, chỉnh đốn đảng”...
Năm 2024 là năm bầu cử, một năm gay go thử thách, và đề tài yêu ghét dù muốn hay không muốn đã trở lại trên các trang báo, trong các buổi tranh luận trong gia đình, ngoài xã hội. Chúc bàn tiệc trong năm của quý vị rôm rả những câu chuyện, những cuộc đối thoại bổ ích hai chiều, những thay đổi tốt đẹp. Và xin cảm ơn quý thân hữu, thân chủ đã hỗ trợ, gắn bó cùng hành trình với Việt Báo trong hơn 31 năm qua. Sau cùng là lời tri ân đến các độc giả Việt Báo: chính quý vị, những người đọc khó tính là thành trì giúp Việt Báo trở thành một tờ báo uy tín, chuyên nghiệp.
Năm 2023 tiến vào những ngày cuối cùng, nó sẽ đi qua và không bao giờ trở lại. Lịch sử sẽ đi qua nhưng những việc làm của con người sẽ tồn tại với sự khôn ngoan và ngu ngốc của đa số. Cụm từ ‘con-người-đa-số’ chỉ định ý muốn chung của đa số người. Và ‘con-người-thiểu-số’ đành phải tuân theo. Trò sinh hoạt dân chủ luôn luôn là con dao hai lưỡi có hiệu quả tùy thuộc sở thích của con người đa số. Sở thích? Một thứ tạo ra tốt lành hoặc khổ nạn. Đúng ra là cả hai, nhưng có một trong hai sẽ lớn hơn, đôi khi, lớn gấp bội phần. Nếu khổ nạn quá lớn thì cuộc sống chung sẽ thay đổi, có khi lâm vào mức tồi tệ. Chẳng hạn như trường hợp nước Đức dưới thời Hitler. Ý muốn của con người đa số đam mê nồng nhiệt ý muốn của Hitler. Cho ông ta cơ hội dẫn đầu một quốc gia quyền lực, tạo ra hiệu quả cuộc chiến thế giới thứ hai. Hậu quả tàn khốc đó do ai? Hitler? Đúng một phần.
“Tự diễn biến, tự chuyển hóa” trong Lực lượng vũ trang nhân dân là mối lo hàng đầu của đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay. Bằng chứng này đã được Tổng Bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng đưa ra tại Hội nghị Đảng ủy Công an ngày 20/12/2023 tại Hà Nội, và trong nội dung các bài viết trên báo chí chính thống của nhà nước liên quan đến Quân đội...
Người ta nên áp dụng đạo đức vào tài chính trị của Henry Kissinger như thế nào? Làm thế nào để người ta quân bình những thành tựu với những hành vi sai trái của Kissinger? Tôi đã vật lộn với những vấn đề đó từ khi Kissinger là giáo sư của tôi, và sau này là đồng nghiệp tại Đại học Harvard. Vào tháng Tư năm 2012, tôi đã giúp phỏng vấn ông trước một số lượng lớn cử toạ tại Harvard và hỏi liệu ông có làm điều gì khác đi trong thời gian làm ngoại trưởng cho các Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon và Gerald Ford không. Lúc đầu, ông nói không. Suy nghĩ lại, ông nói rằng ước mình là đã hoạt động tích cực hơn ở Trung Đông. Nhưng ông không đề cập đến Campuchia, Chile, Pakistan hay Việt Nam. Một người phản đối ở phía sau hội trường hét lên: "Tội phạm chiến tranh!"
Việt Nam có còn “độc lập” với Trung Quốc hay không sau chuyến thăm Hà Nội của Tổng Bí thư, Chủ tịch nhà nước Tập Cận Bình là thắc mắc của người dân Việt Nam. Ông Tập có mặt ở Việt Nam từ 12 đến 13 tháng 12 năm 2023 và đạt được cam kết của Tổng Bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng về “xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc”.
Ngày nay, Chiến lược Phòng thủ Quốc gia của Hoa Kỳ – giống như chiến lược Chiến tranh Lạnh tạo chuẩn mực cho tư duy chiến lược trong những năm từ thập kỷ ‘50 đến ’80 – bị chi phối bởi một tác nhân đe dọa chính, đó là Trung Quốc. Điều này vừa cung cấp thông tin vừa tạo điều kiện cho tất cả các mối đe dọa lớn khác có thể xảy ra: Nga, Iran và Bắc Triều Tiên. Giống như thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ hiện đang lâm vào một cuộc cạnh tranh với đối thủ duy nhất của mình, một cuộc cạnh tranh có khả năng bỏ rơi các thành tựu chính trị, kinh tế và công nghệ. Hoa Kỳ cũng đang ở trong một cuộc chạy đua vũ trang hiện đại, và trong một số trường hợp, chơi trò đuổi bắt và tranh đua để giành tình hữu nghị, gây ảnh hưởng lên các quốc gia khác trên thế giới.
Rồi vào ngày 12/12/2023, tức chỉ sau ba tháng, Việt Nam lại long trọng tiếp đón Chủ Tịch Tập Cận Bình và nói rằng hợp tác và hữu nghị với Trung Quốc là lựa chọn chiến lược của Việt Nam...
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.