Trang Sử Việt: Bùi Công Hành

(? - ?)

Bùi Công Hành, quê phường Thường Tín, tỉnh Hà Đông (nay Hà Nội); không rõ năm sinh năm mất. Bùi Công Hành sinh ra và lớn lên từ thời nhà Trần, thông thạo văn võ, chuẩn bị đi thi thì quân Minh sang xâm lăng nước ta.

Bùi Công Hành vào rừng ở ẩn, sau theo phò Bình Định vương Lê Lợi, được Lê Lợi trọng dụng. Đến đời Lê Thái Tông (1433-1442), vua cử ông đi sứ nhà Minh.

Tại Yên Kinh (kinh đô nhà Minh của nước Tàu), các quan Tàu muốn chơi khăm và thử thách ông. Chúng mời ông cùng lên một nhà lầu cao, nói là cùng nghiên cứu kinh Phật và ngâm thơ. Nhưng chúng lại âm thầm lén xuống lầu, còn rút cả thang, trên lầu còn lại chỉ một mình Bùi Công Hành. Ông bình tĩnh quan sát, thấy trên lầu có hai cây lọng, đến lấy một cây lọng giương ra, cầm chặt lọng lao mình nhẹ nhàng xuống đất. Vua quan Tàu thấy ông trong lúc nguy nan mà ứng biến tài tình nhanh nhẹn nên rất khâm phục, ký quốc thư và ân cần đưa ông cùng đoàn sứ giả Đại Việt về nước.

Ông tỏ ra không buồn phiền mà xin cây lọng đem về nước làm kỷ niệm. Khi đoàn sứ giả về đến nước nhà, được vua khen thưởng và cho noi theo kiểu cây lọng ấy mà chế ra một số cây lọng khác theo kiểu của người Tàu. Từ đấy các làng: Đô Quan, Tam Xá, Quất Động... bắt đầu làm lọng theo kiểu của Tàu và tôn ông là thuỷ tổ nghề lọng. Lê Thái Tông phong ông chức Thị lang Bộ công, tước Thanh lương hầu.

Sau khi ông mất, triều đình truy tặng chức Thượng thư và nhân dân lập đền thờ ông tại xã Phong Biểu, huyện Phong Doanh, thuộc tỉnh Nam Định.