Nguyễn Lộc Yên
(Lời tâm tình: Bài viết về “Sử Việt” chỉ khái quát, không đi sâu từng chi tiết của đề tài. Cuối mỗi bài viết, phần “Thiết nghĩ” nếu có chỉ là góp ý của tác giả, không ngoài mục đích làm sáng tỏ thêm về nội dung đã biên soạn. Trang Sử Việt luôn mong mỏi nhúm nhen tình tự dân tộc, niềm yêu thương quê hương và giữ gìn Việt ngữ cùng văn hóa Việt.
NGUYỄN THỊ LỘ
(1400-1442)
Nguyễn Thị Lộ, quê làng Hải Triều, còn gọi là làng Hới (làng nghề dệt chiếu nổi tiếng), huyện Ngự Thiên (nay Thái Bình). Bà sinh trưởng trong một gia đình nhà nông và dệt chiếu, cha là ông Nguyễn Mỗ, bị giặc Minh bắt đi phu dịch khổ sở.
Ngoài nghề dệt chiếu, ông Nguyễn Mỗ còn có thêm nghề bốc thuốc, ông muốn truyền dạy nghề thuốc cho con, nên Nguyễn Thị Lộ học các sách kinh thư, y dược... Nhờ đó bà biết bốc thuốc, làm thơ. Sau khi cha chết, bà phải cùng mẹ tảo tần nuôi dạy các em, nên bà phải đem chiếu đi bán dạo. Tương truyền, một hôm Nguyễn Trãi gặp Nguyễn Thị Lộ đang đem chiếu đi bán trên đường. Thấy cô gái bán chiếu xinh đẹp, Nguyễn Trãi cao hứng ngâm mấy câu thơ ghẹo:
Ả ở nơi nào, bán chiếu gon?
Chẳng hay chiếu ấy hết hay còn?
Xuân xanh nay độ bao nhiêu tuổi?
Đã có chồng chưa, được mấy con?
Không ngờ cô bán chiếu liền họa và ngâm đáp lại:
Thiếp ở Tây Hồ bán chiếu gon,
Cớ chi ông hỏi hết hay còn?
Xuân xanh vừa độ trăng tròn lẻ
Chồng còn chưa có, có chi con!
Nguyễn Trãi yêu sắc mến tài, cho người hỏi thăm rồi cưới bà làm thiếp. Bà theo chồng vào Lam Sơn, bà là trợ thủ đắc lực của Nguyễn Trãi. Lúc ở Lam Sơn, bà đã làm thầy dạy con em các thủ lĩnh và nghĩa quân. Khi Lê Thái Tông làm vua, phong bà là Lễ nghi học sĩ, Bà đã đề nghị chấn chỉnh nhiều phong tục, từ trong triều đến ngoài dân, xin chỉ dụ vua mở mang học vấn cho dân, khuyến khích phụ nữ học chữ. Nguyễn Thị Lộ là một nhà thơ lưu loát, văn thơ của bà đã thất truyền, chỉ còn mấy vần thơ xướng hoạ khi gặp Nguyễn Trãi, nhưng tên tuổi của Bà đã gắn liền vào văn học sử nước nhà từ đấy.
Bà Nguyễn Thị Lộ là người duyên dáng, giỏi văn thơ, vua Lê Thái Tông yêu thích, khi bà làm Lễ nghi học sĩ thì ngày đêm hầu bên vua. Khi vua đi tuần ở Hải Dương, ghé nghỉ ở Lệ Chi Viên (Vườn Vải) của Nguyễn Trãi, tài liệu ghi rằng: “Ngày mồng 4 tháng 8 Nhâm Tuất (1442), ngự đạo về đến huyện Gia Định (nay Bắc Ninh), gặp trời tối phải nghỉ lại Lệ Chi viên... Đêm hôm ấy nhành hoa thược dược, được thắm nhuần cơn thuỵ vũ...”(*). Vua Lê Thái Tông thức suốt đêm với Thị Lộ rồi băng, các quan bí mật đưa thi thể vua về triều. Ngày mồng 6 về tới kinh, nửa đêm đem vào cung rồi phát tang. Tung tin rằng Nguyễn Thị Lộ giết vua. Dòng họ Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc ngày 16 tháng 8 âm lịch (1442), trong đấy có Thị Lộ. Nguyên nhân Vua băng tới nay còn là một nghi vấn?! Có tài liệu ghi: Tuyên từ Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Anh, mẹ Lê Nhân Tông hạ độc vì tranh ngôi cho con.
*- Thiết nghĩ: Bà Nguyễn Thị Lộ, có gây ra cái chết Lê Thái Tông hay không là một bí ẩn. Có tài liệu ghi rằng, do bà Nguyễn Thị Anh tranh giành ngôi báu cho con mà hạ độc. Than ôi! Cái chết vua đã gây cho 3 đời của Nguyễn Trãi bị chết oan. Thời phong kiến, vua lại có quyền chiếm lấy bất cứ thứ gì (cả vợ người khác) khi vua thích, là một việc làm xấu xa và bất công, ngày nay không thể chấp nhận được?!.
Cảm niệm: Nguyễn Thị Lộ(**)
Gia cảnh nghèo nàn, bán chiếu gon
Văn thơ lưu loát, tiếng tăm đồn
Lệ Chi, vụ án nhiều oan trái?!
Đột ngột vua băng, tai tiếng còn!
________________________
(*)- Tham khảo theo Việt Sử toàn thư, trang 389.
(**)- Có truyền thuyết kể rằng: Nguyễn Phi Khanh, cho học trò phát cỏ trong vườn. Đến đêm nằm mơ thấy một người đàn bà với bầy con dại tới xin ông cho thư thả ít hôm để dọn nhà vì con mọn. Sáng ra, ông lại được tin học trò phát cỏ đã giết chết một bầy rắn con, lúc đó ông mới hiểu ra ý nghĩa giấc mơ. Ông than thở, rồi cho chôn bầy rắn con vừa chết và cho học trò biết là loài rắn hay thù dai, thế nào cũng trả thù ông. Đêm sau, lúc ông đọc sách thì có con rắn bò trên xà nhà nhỏ một giọt máu vào chữ “tộc” (họ) thấm qua ba lớp giấy, ứng với việc gia tộc ông bị hại đến ba họ. Sau này, con rắn mẹ hóa ra bà Nguyễn Thị Lộ kết duyên cùng Nguyễn Trãi, hại ba đời nhà ông và biến thành rắn bò đi khi bà Nguyễn Thị Lộ bị dìm xuống sông. Tuy nhiên, đây chỉ là truyền thuyết của dân gian.
Nguyễn Lộc Yên
(Lời tâm tình: Bài viết về “Sử Việt” chỉ khái quát, không đi sâu từng chi tiết của đề tài. Cuối mỗi bài viết, phần “Thiết nghĩ” nếu có chỉ là góp ý của tác giả, không ngoài mục đích làm sáng tỏ thêm về nội dung đã biên soạn. Trang Sử Việt luôn mong mỏi nhúm nhen tình tự dân tộc, niềm yêu thương quê hương và giữ gìn Việt ngữ cùng văn hóa Việt.
________________
NGUYỄN THỊ LỘ
(1400-1442)
Nguyễn Thị Lộ, quê làng Hải Triều, còn gọi là làng Hới (làng nghề dệt chiếu nổi tiếng), huyện Ngự Thiên (nay Thái Bình). Bà sinh trưởng trong một gia đình nhà nông và dệt chiếu, cha là ông Nguyễn Mỗ, bị giặc Minh bắt đi phu dịch khổ sở.
Ngoài nghề dệt chiếu, ông Nguyễn Mỗ còn có thêm nghề bốc thuốc, ông muốn truyền dạy nghề thuốc cho con, nên Nguyễn Thị Lộ học các sách kinh thư, y dược... Nhờ đó bà biết bốc thuốc, làm thơ. Sau khi cha chết, bà phải cùng mẹ tảo tần nuôi dạy các em, nên bà phải đem chiếu đi bán dạo. Tương truyền, một hôm Nguyễn Trãi gặp Nguyễn Thị Lộ đang đem chiếu đi bán trên đường. Thấy cô gái bán chiếu xinh đẹp, Nguyễn Trãi cao hứng ngâm mấy câu thơ ghẹo:
Ả ở nơi nào, bán chiếu gon?
Chẳng hay chiếu ấy hết hay còn?
Xuân xanh nay độ bao nhiêu tuổi?
Đã có chồng chưa, được mấy con?
Không ngờ cô bán chiếu liền họa và ngâm đáp lại:
Thiếp ở Tây Hồ bán chiếu gon,
Cớ chi ông hỏi hết hay còn?
Xuân xanh vừa độ trăng tròn lẻ
Chồng còn chưa có, có chi con!
Nguyễn Trãi yêu sắc mến tài, cho người hỏi thăm rồi cưới bà làm thiếp. Bà theo chồng vào Lam Sơn, bà là trợ thủ đắc lực của Nguyễn Trãi. Lúc ở Lam Sơn, bà đã làm thầy dạy con em các thủ lĩnh và nghĩa quân. Khi Lê Thái Tông làm vua, phong bà là Lễ nghi học sĩ, Bà đã đề nghị chấn chỉnh nhiều phong tục, từ trong triều đến ngoài dân, xin chỉ dụ vua mở mang học vấn cho dân, khuyến khích phụ nữ học chữ. Nguyễn Thị Lộ là một nhà thơ lưu loát, văn thơ của bà đã thất truyền, chỉ còn mấy vần thơ xướng hoạ khi gặp Nguyễn Trãi, nhưng tên tuổi của Bà đã gắn liền vào văn học sử nước nhà từ đấy.
Bà Nguyễn Thị Lộ là người duyên dáng, giỏi văn thơ, vua Lê Thái Tông yêu thích, khi bà làm Lễ nghi học sĩ thì ngày đêm hầu bên vua. Khi vua đi tuần ở Hải Dương, ghé nghỉ ở Lệ Chi Viên (Vườn Vải) của Nguyễn Trãi, tài liệu ghi rằng: “Ngày mồng 4 tháng 8 Nhâm Tuất (1442), ngự đạo về đến huyện Gia Định (nay Bắc Ninh), gặp trời tối phải nghỉ lại Lệ Chi viên... Đêm hôm ấy nhành hoa thược dược, được thắm nhuần cơn thuỵ vũ...”(*). Vua Lê Thái Tông thức suốt đêm với Thị Lộ rồi băng, các quan bí mật đưa thi thể vua về triều. Ngày mồng 6 về tới kinh, nửa đêm đem vào cung rồi phát tang. Tung tin rằng Nguyễn Thị Lộ giết vua. Dòng họ Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc ngày 16 tháng 8 âm lịch (1442), trong đấy có Thị Lộ. Nguyên nhân Vua băng tới nay còn là một nghi vấn?! Có tài liệu ghi: Tuyên từ Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Anh, mẹ Lê Nhân Tông hạ độc vì tranh ngôi cho con.
*- Thiết nghĩ: Bà Nguyễn Thị Lộ, có gây ra cái chết Lê Thái Tông hay không là một bí ẩn. Có tài liệu ghi rằng, do bà Nguyễn Thị Anh tranh giành ngôi báu cho con mà hạ độc. Than ôi! Cái chết vua đã gây cho 3 đời của Nguyễn Trãi bị chết oan. Thời phong kiến, vua lại có quyền chiếm lấy bất cứ thứ gì (cả vợ người khác) khi vua thích, là một việc làm xấu xa và bất công, ngày nay không thể chấp nhận được?!.
Cảm niệm: Nguyễn Thị Lộ(**)
Gia cảnh nghèo nàn, bán chiếu gon
Văn thơ lưu loát, tiếng tăm đồn
Lệ Chi, vụ án nhiều oan trái?!
Đột ngột vua băng, tai tiếng còn!
________________________
(*)- Tham khảo theo Việt Sử toàn thư, trang 389.
(**)- Có truyền thuyết kể rằng: Nguyễn Phi Khanh, cho học trò phát cỏ trong vườn. Đến đêm nằm mơ thấy một người đàn bà với bầy con dại tới xin ông cho thư thả ít hôm để dọn nhà vì con mọn. Sáng ra, ông lại được tin học trò phát cỏ đã giết chết một bầy rắn con, lúc đó ông mới hiểu ra ý nghĩa giấc mơ. Ông than thở, rồi cho chôn bầy rắn con vừa chết và cho học trò biết là loài rắn hay thù dai, thế nào cũng trả thù ông. Đêm sau, lúc ông đọc sách thì có con rắn bò trên xà nhà nhỏ một giọt máu vào chữ “tộc” (họ) thấm qua ba lớp giấy, ứng với việc gia tộc ông bị hại đến ba họ. Sau này, con rắn mẹ hóa ra bà Nguyễn Thị Lộ kết duyên cùng Nguyễn Trãi, hại ba đời nhà ông và biến thành rắn bò đi khi bà Nguyễn Thị Lộ bị dìm xuống sông. Tuy nhiên, đây chỉ là truyền thuyết của dân gian.
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
