Hôm nay,  

Lời Khuyên Dậy Của Cha Ông Ta

24/07/201400:00:00(Xem: 3348)

Đoàn Thanh Liêm
(The Teachings of Our Fathers)

* * *

Dân tộc Việt Nam chúng ta đã tạo dựng được một nền văn hiến kéo dài đến trên 4,000 năm, trải qua biết bao nhiêu thế hệ con người. Và mỗi thế hệ đều tích lũy thêm được nhiều kinh nghiệm và sự khôn ngoan quý báu, rồi đem truyền lại cho lớp con cháu tiếp nối cái kho tàng truyền thống tốt đẹp đó - để mà làm vốn liếng hầu phát triển cho thêm phần sung mãn hơn nữa. Cái quá trình tích lũy này (the cumulative process) cứ tiếp tục vận hành từ đời này qua đời kia – khiến cho đất nước chúng ta mỗi ngày một thêm văn minh tiến bộ hơn – cả về mặt kinh tế vật chất cũng như về mặt văn hóa tinh thần.

Từ thuở xa xưa, khi chữ viết chưa được phổ biến, thì sự trao đổi truyền đạt kiến thức giữa con người thường diễn ra qua hình thức “truyền khẩu” – tức là bằng lời nói (oral transmission). Vì thế, mà trong dân gian vẫn sử dụng những câu ca dao, tục ngữ để diễn đạt cái suy nghĩ và tình cảm của người này với người khác. Đó chính là cái quy ước trong lối giao tiếp thường ngày mà hiện vẫn còn được áp dụng tại nhiều nơi nhất là tại các vùng nông thôn trong xã hội chúng ta ngày nay vậy.

Trong bài ghi này, tôi xin đơn cử một số lời khuyên dạy được gói ghém trong những câu thật ngắn gọn đơn giản – mà ai cũng có thể hiểu và nhớ được. Và tiếp theo xin được đưa ra một Đề nghị nho nhỏ đến với quý vị Thức giả hằng có sự quan tâm đến tương lai của Dân tộc.

I – Mấy Lời Khuyên Bảo điển hình

1 – “Con hơn Cha, Nhà có Phúc”

Lời khuyên này có tác dụng khuyến khích cho lớp con lớp cháu phải cố gắng học tập miệt mài và hành động chuyên cần thế nào hầu đạt được những thành tích vẻ vang, thắng lợi hơn cả thế hệ của các bậc cha bác sinh thành ra mình. Về phương diện khách quan, thì điều này thật dễ hiểu – bởi lý do là thế hệ đi sau thường được thụ hưởng sự tiến bộ về khoa học kỹ thuật – cũng như về sự phát triển kinh tế mỗi ngày một nâng cao hơn – so với thế hệ đi trước. Nhưng về phương diện chủ quan, thì lời khuyên nhủ này vẫn có tác dụng khích lệ cho lớp con cháu phải cố gắng hết mình hầu làm rạng danh cho dòng tộc, cho đại gia đình của bản thân.

Cũng tương tự như vậy, cha ông ta vẫn thường nói: “Hậu sinh khả úy” tức là những người lớn tuổi có ý đề cao, tôn trọng cái trình độ hiểu biết và cái khả năng tiến bộ của lớp người trẻ và thường là phấn khởi và tự hào về thành tích của kẻ hậu sinh thuộc lứa tuổi như con cháu của mình. Và có người còn khuyên con cháu là phải cố gắng hơn nữa để đạt cho bằng được cái danh hiệu “Hậu sinh khả ái”, thì mới thật là điều viên mãn tuyệt vời.

2 - “Dĩ Thân Nhi Giáo”

Câu này có ý nghĩa là “Lấy chính bản thân của mình ra để làm cái gương mà hướng dẫn cho con cháu, cho môn sinh.” Trong tiếng Anh, người ta cũng hay dùng thành ngữ “Living Example”, “Exemplary Life” để diễn đạt cái chủ trương là “ Đem chính cái lối sống của bản thân mình ra để mà thuyết phục lôi cuốn môn sinh hay con cái noi theo mình.” Điều này có tác dụng vững chắc hơn là chỉ dùng “lời nói suông” để kêu gọi con cháu phải làm thế này, thế nọ. Người ta còn hay nói đến cái phương thức “Dĩ Tâm Truyền Tâm”, tức là truyền đạt bằng cả tấm lòng, bằng sự thông cảm – chứ không phải chỉ bằng trí tuệ. Trong tiếng Anh, thì cũng có thành ngữ tương đương là: “From Heart To Heart”.

Tìm hiểu kinh nghiệm của các gia đình được gọi là thuận hòa với nền nếp “gia phong, gia đạo”, ta sẽ thấy được các bậc cha mẹ, ông bà đều là những con người cần mẫn, lương thiện - nhờ vậy mà họ mới chuyển giao lại được cho lớp con lớp cháu cái truyền thống đạo hạnh nghiêm túc.

Rồi trong lãnh vực giáo dục học đường cũng vậy, từ xa xưa trong xã hội nước ta, người ta vẫn đề cao vai trò của các “bậc Sư phụ” đã ra công sức đào tạo, hướng dẫn cho các môn sinh của mình trở thành những con người có trí tuệ sáng suốt và nhân cách cao quý, có đày đủ khả năng để tham gia việc cứu dân, cứu nước. Các vị Thày giáo này được tôn vinh với danh hiệu là “Lương Sư Hưng Quốc” – tức là bậc Sư phụ lương hảo thì có công góp phần quan trọng vào sự Hưng thịnh của Quốc gia.

3 – “Quân Tử Hòa Nhi Bất Đồng”

Từ xa xưa, cha ông ta vẫn đề cao cái đức tính của người “Chính Nhân Quân Tử” – đối nghịch với thái độ thấp kém của “Kẻ Tiểu Nhân Đê Tiện”. Câu nói này nhằm kêu gọi con người tuy có sự bất đồng ý kiến, khác biệt về lập trường với nhau – nhưng nhất quyết là không vì sự “bất đồng” như thế mà lại đâm ra “bất hòa, thù hận” đối với nhau. Một anh bạn Mỹ đã dịch câu này ra tiếng Anh như sau: “Civility even in Disagreement”. Và tôi luôn nhớ lời phát biểu của một vị giáo sư người Mỹ khác đã nói với nhóm sinh viên quốc tế về tính đa dạng về Tôn giáo ở Mỹ rằng: “We Agree to Disagree”. Thày Nguyễn Ngọc Cư trong lớp dạy về môn Triết học, thì trưng dẫn câu nói trong tiếng Pháp là: “L’Unité Dans La Diversité = Thống Nhất Trong Sự Dị Biệt”.


Cha ông ta cũng còn nói: “Lượng Cả Bao Dung” - tức là có ý kêu gọi tính cách rộng lượng bao dung của người trượng phu quân tử. Ngày nay, trên thế giới người ta luôn kêu gọi phải có sự “Bao Dung, Thông Cảm” trong cách đối xử giữa con người với nhau – mà trên báo chí sách vở ta vẫn thường gặp những từ ngữ: “Tolerance, Compassion”. Rõ ràng là ngày nay, tính cách “Đa nguyên về Văn hóa, Sắc tộc” (Multi-cultural, Multi-ethnic) càng được đề cao phổ biến trong thế giới mỗi ngày càng phát triển theo chiều hướng tòan cầu hóa, đại chúng hóa.

4 – “Quan Nhất Thời – Dân Vạn Đại”

Ngay từ cái thời quân chủ phong kiến xa xưa, trong dân gian vẫn truyền tụng câu nói thật ngắn gọn và súc tích này. Chỉ với vẻn vẹn có 6 chữ, mà ý nghĩa thật đanh thép rõ ràng: Cái chuyện giữ vai trò chỉ huy lãnh đạo trong guồng máy công quyền (ngày xưa gọi là làm quan) – thì cũng chỉ có thể kéo dài trong một thời gian nhất định nào đó mà thôi. Trái lại, thì Quần chúng Nhân dân mới là một thực thể tồn tại lâu dài, vĩnh viễn. Lời phát biểu này có ý nhắc nhở cho các viên chức chính quyền phải biết cái giới hạn, cái vị thế tương đối của mình – để mà liệu cách hành xử làm sao cho thích đáng hầu giữ được sự tin tưởng quý trọng của quần chúng đối với mình.

Cũng trong ý hướng kêu gọi sự “biết điều, tính phải chăng” của giới quan quyền, mà dân gian còn hay nhắc nhở qua câu nói rõ ràng mà thẳng thắn bộc trực như sau:

“Trăm năm bia đá thì mòn
Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ”.

II – Một Đề Nghị Nho Nhỏ với các bậc Thức Giả

Trên đây, tôi chỉ mới trưng dẫn có 4 câu ngắn ngủi như là một minh họa cho cả một kho tàng chứa đựng kinh nghiệm khôn ngoan, sự minh triết do cha ông chúng ta đã tích lũy được và chuyển giao truyền đạt lại cho bao nhiêu thế hệ con cháu kế tiếp – qua những câu văn ngắn gọn dễ nhớ dễ thuộc đối với đại chúng. Có thể kê ra đến hàng ngàn những câu nói phổ biến qua những ca dao tục ngữ đại lọai như thế.

Ngày nay trong sinh họat của dân tộc chúng ta đã có sự biến đổi về nhiều phương diện chính trị, văn hóa cũng như xã hội, cho nên công việc truyền đạt chuyển giao lại những kinh nghiệm quý báu đó cho các thế hệ trẻ cũng phải sử dụng những phương cách thích hợp – để dễ bề “thẩm thấu, nhập thể” vào trong trí óc và cả tâm hồn của lớp thanh thiếu niên – mà đặc biệt là các con em của hàng triệu gia đình sinh sống tại nước ngòai rải rác khắp năm châu.

Tại nhiều nước, đã có những cố gắng mở những lớp dạy tiếng Việt và văn hóa lịch sử Việt nam cho các em nhỏ. Đó là điều thật đáng hoan nghênh, khích lệ vì có tác dụng bảo tồn và phát triển văn hóa Việt nam nơi các cộng đồng người Việt tại nước ngòai. Vì lý do các thế hệ thứ hai, thứ ba sinh trưởng ở hải ngọai, thì họ cần phải “hội nhập sâu sắc” vào nền văn hóa của quốc gia sở tại hầu có được chỗ đứng vững chãi trong xã hội đó. Do vậy, mà các cháu lại đâm ra ít hiểu biết, ít gắn bó với ngôn ngữ và truyền thống văn hóa của cha ông mình. Các lớp học Việt ngữ cũng như các hình thức đa dạng về sinh họat văn hóa giáo dục khác đều góp phần tích cực bổ túc cho sự thiếu sót này của lớp em, cháu chúng ta.

* * Qua nhận định sơ khởi như trên, người viết có một đề nghị nho nhỏ xin được gửi đến các vị thức giả vốn có sự quan tâm sâu sắc đối với việc phát huy và phổ biến văn hóa Việt nam nơi những thế hệ trẻ thuộc các cộng đồng người Việt tại hải ngọai. Đại cương như sau:

Quý vị có thể hợp lại với nhau để cùng thảo luận về việc sọan thảo một tài liệu diễn giảng những Lời Giáo Huấn Khuyên Nhủ đã từng được truyền đạt qua những Ca dao Tục ngữ từ nhiều thế hệ xưa nay. Vì tài liệu này chủ yếu nhằm vào các đối tượng là lớp thanh thiếu niên sinh trưởng ở nước ngòai, nên cần được biên sọan với lối văn đơn giản, sáng sủa – kèm theo những thành ngữ bằng Anh văn, Pháp văn chẳng hạn mà có nội dung tương tự như mỗi câu Ca dao Tục ngữ thông dụng trong ngôn ngữ Việt nam chúng ta. Nhờ vậy, các em cháu mới có thể lãnh hội tiếp thu trọn vẹn cái nội dung của “Sứ Điệp” mà ta muốn gửi đến cho họ. Tài liệu này cũng nên được dịch ra mấy sinh ngữ thông dụng như tiếng Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, v.v… để dễ phổ biến cho thế hệ trẻ người Việt – mà cũng để giới thiệu văn hóa Việt nam đến với người bản xứ tại các quốc gia và lãnh thổ có đông người Việt cư ngụ sinh sống.

Người viết xin mạo muội đưa ra cái ý kiến sơ khởi như trên với ước mong nhận được sự đáp ứng phản hồi của đông đảo các vị thức giả - để lần hồi chúng ta có thể tiến tới việc thực hiện một Dự án có ích lợi thiết thực trong việc chuyển giao truyền đạt lại cái nền nếp truyền thống tốt đẹp của Dân tộc chúng ta cho các thế hệ nối tiếp trong thế kỷ XXI ngày nay vậy./.

Tysons Corner Virginia, Tháng Ba 2013

Đoàn Thanh Liêm

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ít lâu nay, vấn đề “bảo vệ an ninh quốc gia” được nói nhiều ở Việt Nam, nhưng có phải vì tổ quốc lâm nguy, hay đảng muốn được bảo vệ để tồn tại?
Xuất hiện gần đây trong chiến dịch tranh cử tổng thống, Donald Trump, ứng cử viên đảng Cộng hòa, đã lên tiếng đe dọa là sẽ không bảo vệ cho các đồng minh thuộc khối NATO trong trường hợp bị Nga tấn công. Ý kiến này đã dấy lên một cuộc tranh luận sôi nổi tại châu Âu, vì có liên quan đến việc răn đe Nga và ba kịch bản chính được đề cập đến khi Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2025 là liệu Liên Âu có nên trang bị vũ khí hạt nhân chăng, Pháp có thể tích cực tham gia không và Đức nên có tác động nào.
Tôi không biết chính xác là Văn Trí đã đặt chân đến Đà Lạt tự lúc nào nhưng cứ theo như ca từ trong nhạc phẩm Hoài Thu của ông thì Cao Nguyên Lâm Viên ngày ấy vẫn hoang vu lắm. Ngoài “núi rừng thâm xuyên”, với “lá vàng rơi đầy miên man”, cùng “bầy nai ngơ ngác” (bên “hồ thu xanh biếc”) thì dường như không còn chi khác nữa! Từ Sài Gòn, khi tôi được bố mẹ “bế” lên thành phố vắng vẻ và mù sương này (vào khoảng giữa thập niên 1950) thì Đà Lạt đã bị đô thị hóa ít nhiều. Nơi đây không còn những “bầy nai ngơ ngác” nữa. Voi, cọp, heo rừng, beo, báo, gấu, khỉ, vượn, nhím, mển, gà rừng, công, trĩ, hươu, nai, trăn, rắn, sóc, cáo, chồn… cũng đều đã biệt tăm. Người Thượng cũng ở cách xa, nơi miền sơn cước.
Vi hiến có nghĩa là “vi phạm” hay đi ngược lại những gì Hiến Pháp (HP) quy định. HP không có gì là cao siêu hay quá bí ẩn. Hiến Pháp trong bản chất chỉ là một bộ luật. Sự khác biệt chỉ là: HP là một bộ luật nền tảng hay nôm na là “luật mẹ”. Không những không cá nhân hay hữu thể pháp lý nào trong xã hội, kể cả hành pháp (tức chính phủ) được quyền vi phạm HP, mà không một luật pháp nào của lập pháp (tức quốc hội) được quyền vi phạm HP cả...
Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ tiếp tục đi theo đường mòn Chủ nghĩa đã lu mờ trong thưc tế và thất bại trong hành động tại Đại hội đảng kỳ 14 vào tháng 1 năm 2026. Khẳng định này của ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư đảng là bằng chứng cho tính chai lỳ, chậm tiến và lạc hậu, không phải của riêng ông mà toàn đảng...
Thứ Bảy 24/2/2024 đánh dấu hai năm kể từ khi Nga phát động cuộc chiến tranh xâm lược toàn diện nước Ukraine. Cuộc xung đột đang lâm vào tình trạng bế tắc và ngày càng tàn khốc. Nhân dịp này ông Nick Schifrin, một phát thanh viên của kênh truyền hình PBS, đã tổ chức một buổi thảo luận bàn tròn về hiện tình của cuộc chiến, nó có thể đi đến đâu và chính sách của Hoa Kỳ đối với Ukraine sẽ ra sao. Hiện diện trong buổi thảo luận có các ông Michael Kofman, John Mearsheimer và bà Rebeccah Heinrichs...
Đôi lời từ tác giả: “Sẽ có nhiều người không thích bài viết này. Họ sẽ cảm thấy bị công kích và rằng thật bất công. Phản ứng càng mạnh mẽ càng cho thấy nỗi sợ hãi về chủng tộc đã cắm rễ sâu vào nền chính trị Hoa Kỳ, và sẽ tồn tại mãi.” Tầm quan trọng của vấn đề chủng tộc trong nền chính trị của chúng ta được thể hiện rõ ràng qua chiến dịch tranh cử tổng thống hiện tại. Khẩu hiệu (slogan) đình đám nhất là từ chiến dịch tranh cử của Donald Trump: “MAGA” – Make America Great Again (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại). Ý của slogan này là Hoa Kỳ đã từng rất vĩ đại, nhưng đã và đang đánh mất hào quang của mình.
Sau 11 năm chống Tham nhũng (2013-2024) nhưng Tham nhũng cứ trơ ra cười vào mũi Đảng là tại sao?
Thời gian gần đây, những người thương vay khóc mướn ở Việt Nam thường đem vấn đề Chủ nghĩa Xã hội và đảng có quyền một mình lãnh đạo ra hù họa dư luận. Tuy nhiên, càng vênh váo và cù nhầy bao nhiêu lại càng lâm vào thế bí. Những bài viết không trả lời được câu hỏi: Ai đã trao quyền lãnh đạo cho Đảng, và tại sao Đảng sợ Dân chủ đến thế?
Cận Tết năm Thìn, Marianne Brown (Guardian Weekly) có bài “Vietnam’s parents want a dragon son.” Trời! Tưởng gì, chớ cả Tầu lẫn Ta ai mà không muốn có con trai tuổi Rồng. Nhâm Thìn, tất nhiên, lại càng bảnh dữ nữa. Nam nhâm nữ quí thì sang mà lị. Theo tuviso.com: “Tuổi Nhâm Thìn có nhiều hy vọng tốt đẹp về vấn đề tình duyên và tương lai về cuộc sống, có phần tốt đẹp về tình cảm và tài lộc, vào trung vận và hậu vận thì được nhiều tốt đẹp về hạnh phúc, công danh có phần lên cao.”
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.