TỈNH NINH THUẬN
Tỉnh Ninh Thuận, diện tích là 3.363 km vuông. Dân số năm 2011 là: 569.000 người, Mật độ 169 người/km vuông. Sắc dân: Kinh (Việt: 77% dân số toàn tỉnh), Chăm (12% dân số toàn tỉnh), Ra Glai (10% dân số toàn tỉnh), còn số ít người Hoa và Cơ Ho.
Tỉnh Ninh Thuận gồm có: Thành phố Phan Rang-Tháp Chàm và 6 huyện: Ninh Hải, Ninh Phước, Ninh Sơn, Thuận Bắc, Thuận Nam, Bác Ái. Tỉnh lỵ ở thành phố Phan Rang-Tháp Chàm.
Tỉnh Ninh Thuận, bắc giáp Khánh Hoà, tây giáp Lâm Đồng, nam giáp Bình Thuận, đông giáp biển Đông (105 km). Nhiệt độ trung bình 27 độ C. Vùng đồng bằng của tỉnh hằng năm ít mưa, nên được mệnh danh là miền Viễn Tây của Việt Nam. Vì sao tỉnh Ninh Thuận khô nóng lại ít mưa: Vì cao độ của khu vực đồng bằng Phan Rang quá thấp vào khoảng 10m đến 20m so với mặt biển (Đà Lạt cùng vĩ độ, nhưng nhờ có độ cao trên 1500m nên khí hậu mát mẻ quanh năm). Thứ đến, khi gió mùa từ vịnh Bắc Bộ và hướng Bắc Biển Đông thổi vào gây mưa tại vùng đồng bằng Bắc Bộ và vùng duyên hải Trung Bộ mà không tới được Ninh Thuận, do các dãy núi cao tại Khánh Hoà che chắn. Cũng vậy, khi gió mùa Tây Nam mang mưa vào Đông Nam Bộ và Nam Tây nguyên, thì hệ thống núi của Tây Nguyên và của tỉnh Bình Thuận đã làm cho những cơn gió mùa này không đến được Ninh Thuận.
Tỉnh Ninh Thuận có các sông chính là sông Mê Lam, sông Sắt, sông Ông, sông Quao. Tỉnh Ninh Thuận phía Bắc và phía Nam có hai dãy núi chạy ra biển; vùng núi cao chiếm 63% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh, vùng gò đồi chiếm 15% và đồng bằng còn là 22%. Ninh Thuận là vùng đất có: Núi, biển, đồng, nên nông, lâm, thủy sản đều có đầy đủ. Giao thông có đường sắt và Quốc lộ 1A đi Bắc Nam, đường 11 đi Đà Lạt.
Tỉnh Ninh Thuận là nơi sản xuất muối nhiều nhất nước, với sản lượng 130 nghìn tấn một năm, tại các nhà máy sản xuất muối nổi tiếng: Cà Ná, Phương Cựu. Tỉnh Ninh Thuận trồng nho nhiều nhất trong nước, thu hoạch hằng năm khoảng 22.500 tấn. Rượu nho tại Ninh Thuận đã sản xuất, tuy nhiên sản xuất còn nhỏ lẻ và phân tán, sản lượng chưa được dồi dào. Các địa phương trồng nhiều nho là huyện Ninh Phước và huyện Thuận Nam. Ninh Thuận còn trồng nhiều hành, tỏi tại thành phố Phan Rang-Tháp Chàm và huyện Ninh Hải.
Lịch sử tỉnh Ninh Thuận: Năn 1901, Toàn quyền Đông Dương thành lập tỉnh Phan Rang. Năm 1913, tỉnh Phan Rang bị xóa tên, phần phía bắc nhập vào tỉnh Khánh Hoà, còn phần phía nam nhập vào tỉnh Bình Thuận. Năm 1922, tỉnh Phan Rang được tái lập, còn gọi là tỉnh Ninh Thuận, Sau năm 1975, tỉnh Ninh Thuận sáp nhập với Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng thành tỉnh Thuận Lâm. Năm 1976, ba tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Ngày 26-12-1991, Thuận Hải được tách thành hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận.
Tỉnh Ninh Thuận, người Chăm là dân tộc bản địa lâu đời, các nhà khảo cổ đã tìm thấy ở Nhơn Hải, các mộ cổ chôn trong đấy có đồ đá, đồ sắt thuộc nền văn hóa Sa Huỳnh cách đây khoảng 2500 năm. Ninh Thuận là nơi còn giữ được nhiều di sản quý báu của nền văn hoá Chiêm Thành, bao gồm: Chữ viết, dân ca, nghệ thuật múa, trang phục và nghề dệt thổ cẩm. cùng nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc lạ lẫm. Tỉnh Ninh Thuận, hầu như còn nguyên vẹn các tháp Chăm xây dựng những thế kỷ trước, tiêu biểu là cụm tháp Hoà Lai (Ba Tháp) xây dựng thế kỷ 9, ở huyện Ninh Hải, trước đây có 3 tháp, nay chỉ còn tháp Bắc và tháp Nam. Tháp Hòa Lai thuộc loại kiến trúc đồ sộ của người Chăm. Tháp Po Klong Garai xây thế kỷ 13, cách thành phố Phan Rang 9 km, tháp thờ vua Po klong Garai (1151-1205), tháp chính cao 20m. Cụm tháp Po Rome xây thế kỷ 17, thuộc huyện Ninh Phước, tháp có 4 tầng cao 8m.
Lễ hội người Chăm ở Ninh Thuận: Lễ Katê tổ chức ngày 1 tháng 7 (Chàm lịch, khoảng tháng 10 DL), để tưởng nhớ tổ tiên, anh hùng dân tộc. Lễ Cha Bun tổ chức tại tháp Poklong hay đền Ponagar, tưởng nhớ đấng mẹ Ponagar, cùng thần Đất. Dân tộc Raglai nghĩ rằng khi cha mẹ đã mất, khó mà đền đáp hết công ơn sanh thành dưỡng dục. Nên khi cha mẹ già yếu họ tổ chức lễ đền ơn, nghi lễ gồm có: Lễ cúng Thần Giàng, tổ tiên, những người đã khuất, rồi họ dâng những món ăn ngon nhất lên cha mẹ.
Phong cảnh du lịch tỉnh Ninh Thuận: Bãi Cà Ná cách thành phố Phan Rang 32 km về phía nam, cát trắng mịn màng. Đầm Ninh Chữ, cách thành phố Phan Rang 5 km về phía đông, xung quanh đầm rừng dương bát ngát. Vịnh Vĩnh Hy cách thành phố Phan Rang 40 km về phía đông bắc, trông thơ mộng.
Núi đá trắng ở huyện Ninh Phước, nơi đây toàn là đá trắng. Truyền thuyết kể rằng, khi Chiêm Thành thất thủ, vua Chiêm chôn giấu ngọc vàng nơi này, đã yểm một cặp rắn làm thần giữ của, trước đây phát xít Nhật, mon men khai thác đều bị chết.
Nước non Ninh Thuận tốt tươi
Tháp đền, đầm vịnh, sông ngòi nên thơ
.
Cảm tác: Non nước Ninh Thuận
Phía tây Ninh Thuận, tỉnh Lâm Đồng
Oi ả vào hè, khắp núi sông
Giáp giới Khánh Hoà, nơi phía bắc
Dạt dào sóng biển, chốn trời đông
.
Tháp đền Ninh Thuận, khắp miền quê
Kinh tế bán buôn, khá bộn bề
Tiêu tỏi, nho xanh, trông mướt mượt
Cá tôm, thuỷ sản, được tràn trề
.
Raglai chữ hiếu, họ lo toan
Dưỡng dục sinh thành, giữ phận con
Lễ vật sửa sang, lo lắng hiếu
Đồ ăn cung kính, đáp đền ơn
.
Tháp Chàm cổ kính, sắc sảo thay!
Di tích Poklong, công kỷ dày
Nhiều tháp rỡ ràng, vuông vức dựng
Lắm đền chắc chắn, vững vàng xây
.
Thênh thang, Cà Ná nước trong veo
Sóng nhẹ lăn tăn, vung vẩy chèo
Ninh Chữ bên đầm, rừng bát ngát
Vĩnh Hy sát vịnh, núi cheo leo
.
Núi non Đá Trắng, lạ lùng thay
Thần thoại, vua Chàm yểm ở đây
Kho báu ngọc ngà, truyền tụng mãi
Đất đai Ninh Thuận, vấn vương hoài.
Nguyễn Lộc Yên
Tỉnh Ninh Thuận, diện tích là 3.363 km vuông. Dân số năm 2011 là: 569.000 người, Mật độ 169 người/km vuông. Sắc dân: Kinh (Việt: 77% dân số toàn tỉnh), Chăm (12% dân số toàn tỉnh), Ra Glai (10% dân số toàn tỉnh), còn số ít người Hoa và Cơ Ho.
Tỉnh Ninh Thuận gồm có: Thành phố Phan Rang-Tháp Chàm và 6 huyện: Ninh Hải, Ninh Phước, Ninh Sơn, Thuận Bắc, Thuận Nam, Bác Ái. Tỉnh lỵ ở thành phố Phan Rang-Tháp Chàm.
Tỉnh Ninh Thuận, bắc giáp Khánh Hoà, tây giáp Lâm Đồng, nam giáp Bình Thuận, đông giáp biển Đông (105 km). Nhiệt độ trung bình 27 độ C. Vùng đồng bằng của tỉnh hằng năm ít mưa, nên được mệnh danh là miền Viễn Tây của Việt Nam. Vì sao tỉnh Ninh Thuận khô nóng lại ít mưa: Vì cao độ của khu vực đồng bằng Phan Rang quá thấp vào khoảng 10m đến 20m so với mặt biển (Đà Lạt cùng vĩ độ, nhưng nhờ có độ cao trên 1500m nên khí hậu mát mẻ quanh năm). Thứ đến, khi gió mùa từ vịnh Bắc Bộ và hướng Bắc Biển Đông thổi vào gây mưa tại vùng đồng bằng Bắc Bộ và vùng duyên hải Trung Bộ mà không tới được Ninh Thuận, do các dãy núi cao tại Khánh Hoà che chắn. Cũng vậy, khi gió mùa Tây Nam mang mưa vào Đông Nam Bộ và Nam Tây nguyên, thì hệ thống núi của Tây Nguyên và của tỉnh Bình Thuận đã làm cho những cơn gió mùa này không đến được Ninh Thuận.
Tỉnh Ninh Thuận có các sông chính là sông Mê Lam, sông Sắt, sông Ông, sông Quao. Tỉnh Ninh Thuận phía Bắc và phía Nam có hai dãy núi chạy ra biển; vùng núi cao chiếm 63% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh, vùng gò đồi chiếm 15% và đồng bằng còn là 22%. Ninh Thuận là vùng đất có: Núi, biển, đồng, nên nông, lâm, thủy sản đều có đầy đủ. Giao thông có đường sắt và Quốc lộ 1A đi Bắc Nam, đường 11 đi Đà Lạt.
Tỉnh Ninh Thuận là nơi sản xuất muối nhiều nhất nước, với sản lượng 130 nghìn tấn một năm, tại các nhà máy sản xuất muối nổi tiếng: Cà Ná, Phương Cựu. Tỉnh Ninh Thuận trồng nho nhiều nhất trong nước, thu hoạch hằng năm khoảng 22.500 tấn. Rượu nho tại Ninh Thuận đã sản xuất, tuy nhiên sản xuất còn nhỏ lẻ và phân tán, sản lượng chưa được dồi dào. Các địa phương trồng nhiều nho là huyện Ninh Phước và huyện Thuận Nam. Ninh Thuận còn trồng nhiều hành, tỏi tại thành phố Phan Rang-Tháp Chàm và huyện Ninh Hải.
Lịch sử tỉnh Ninh Thuận: Năn 1901, Toàn quyền Đông Dương thành lập tỉnh Phan Rang. Năm 1913, tỉnh Phan Rang bị xóa tên, phần phía bắc nhập vào tỉnh Khánh Hoà, còn phần phía nam nhập vào tỉnh Bình Thuận. Năm 1922, tỉnh Phan Rang được tái lập, còn gọi là tỉnh Ninh Thuận, Sau năm 1975, tỉnh Ninh Thuận sáp nhập với Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng thành tỉnh Thuận Lâm. Năm 1976, ba tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Ngày 26-12-1991, Thuận Hải được tách thành hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận.
Tỉnh Ninh Thuận, người Chăm là dân tộc bản địa lâu đời, các nhà khảo cổ đã tìm thấy ở Nhơn Hải, các mộ cổ chôn trong đấy có đồ đá, đồ sắt thuộc nền văn hóa Sa Huỳnh cách đây khoảng 2500 năm. Ninh Thuận là nơi còn giữ được nhiều di sản quý báu của nền văn hoá Chiêm Thành, bao gồm: Chữ viết, dân ca, nghệ thuật múa, trang phục và nghề dệt thổ cẩm. cùng nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc lạ lẫm. Tỉnh Ninh Thuận, hầu như còn nguyên vẹn các tháp Chăm xây dựng những thế kỷ trước, tiêu biểu là cụm tháp Hoà Lai (Ba Tháp) xây dựng thế kỷ 9, ở huyện Ninh Hải, trước đây có 3 tháp, nay chỉ còn tháp Bắc và tháp Nam. Tháp Hòa Lai thuộc loại kiến trúc đồ sộ của người Chăm. Tháp Po Klong Garai xây thế kỷ 13, cách thành phố Phan Rang 9 km, tháp thờ vua Po klong Garai (1151-1205), tháp chính cao 20m. Cụm tháp Po Rome xây thế kỷ 17, thuộc huyện Ninh Phước, tháp có 4 tầng cao 8m.
Lễ hội người Chăm ở Ninh Thuận: Lễ Katê tổ chức ngày 1 tháng 7 (Chàm lịch, khoảng tháng 10 DL), để tưởng nhớ tổ tiên, anh hùng dân tộc. Lễ Cha Bun tổ chức tại tháp Poklong hay đền Ponagar, tưởng nhớ đấng mẹ Ponagar, cùng thần Đất. Dân tộc Raglai nghĩ rằng khi cha mẹ đã mất, khó mà đền đáp hết công ơn sanh thành dưỡng dục. Nên khi cha mẹ già yếu họ tổ chức lễ đền ơn, nghi lễ gồm có: Lễ cúng Thần Giàng, tổ tiên, những người đã khuất, rồi họ dâng những món ăn ngon nhất lên cha mẹ.
Phong cảnh du lịch tỉnh Ninh Thuận: Bãi Cà Ná cách thành phố Phan Rang 32 km về phía nam, cát trắng mịn màng. Đầm Ninh Chữ, cách thành phố Phan Rang 5 km về phía đông, xung quanh đầm rừng dương bát ngát. Vịnh Vĩnh Hy cách thành phố Phan Rang 40 km về phía đông bắc, trông thơ mộng.
Núi đá trắng ở huyện Ninh Phước, nơi đây toàn là đá trắng. Truyền thuyết kể rằng, khi Chiêm Thành thất thủ, vua Chiêm chôn giấu ngọc vàng nơi này, đã yểm một cặp rắn làm thần giữ của, trước đây phát xít Nhật, mon men khai thác đều bị chết.
Nước non Ninh Thuận tốt tươi
Tháp đền, đầm vịnh, sông ngòi nên thơ
.
Cảm tác: Non nước Ninh Thuận
Phía tây Ninh Thuận, tỉnh Lâm Đồng
Oi ả vào hè, khắp núi sông
Giáp giới Khánh Hoà, nơi phía bắc
Dạt dào sóng biển, chốn trời đông
.
Tháp đền Ninh Thuận, khắp miền quê
Kinh tế bán buôn, khá bộn bề
Tiêu tỏi, nho xanh, trông mướt mượt
Cá tôm, thuỷ sản, được tràn trề
.
Raglai chữ hiếu, họ lo toan
Dưỡng dục sinh thành, giữ phận con
Lễ vật sửa sang, lo lắng hiếu
Đồ ăn cung kính, đáp đền ơn
.
Tháp Chàm cổ kính, sắc sảo thay!
Di tích Poklong, công kỷ dày
Nhiều tháp rỡ ràng, vuông vức dựng
Lắm đền chắc chắn, vững vàng xây
.
Thênh thang, Cà Ná nước trong veo
Sóng nhẹ lăn tăn, vung vẩy chèo
Ninh Chữ bên đầm, rừng bát ngát
Vĩnh Hy sát vịnh, núi cheo leo
.
Núi non Đá Trắng, lạ lùng thay
Thần thoại, vua Chàm yểm ở đây
Kho báu ngọc ngà, truyền tụng mãi
Đất đai Ninh Thuận, vấn vương hoài.
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
