TỈNH HÀ NAM
Tỉnh Hà Nam có diện tích 860 km vuông. Dân số năm 2011 là 825.000 người, mật độ 914 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Tày, Mường, Hoa... Gồm có: Thành phố Phủ Lý, và 5 huyện: Duy Tiên, Kim Bảng, Lý Nhân, Thanh Liêm, Bình Lục. Tỉnh lỵ ở thành phố Phủ Lý. Tỉnh Hà Nam phía bắc giáp Hà Nội, đông giáp Thái Bình, nam và đông nam giáp Nam Định và Ninh Bình, tây giáp Hoà Bình. Nhiệt độ trung bình hằng năm là 23 độ C.
Lịch sử tỉnh Hà Nam: Thời vua Hùng, vùng đất Hà Nam ngày nay thuộc bộ Giao Chỉ; thời nhà Trần đổi là châu Lỵ Nhân, thuộc lộ Đông Đô. Năm 1832, vua Minh Mạng đổi Lỵ Nhân thành phủ Lý Nhân. Năm 1890, thời vua Thành Thái, thành lập tỉnh Hà Nam từ các huyện của Hà Nội và Nam Định. Tên tỉnh Hà Nam lấy từ chữ Hà (Hà Nội) và Nam (Nam Định) ghép lại. Tháng 4-1965, Hà Nam sáp nhập với Nam Định thành tỉnh Nam Hà. Tháng 12-1975, Nam Hà sáp nhập với Ninh Bình thành Hà Nam Ninh. Năm 1992, Nam Hà và Ninh Bình tách ra lại. Tháng 11-1996, tái lập tỉnh Hà Nam.
Hà Nam ở phía nam châu thổ sông Hồng, nhờ có phù sa 2 sông lớn là sông Đáy và Châu Giang, nên đất đai màu mỡ. Hà Nam nông nghiệp phát triển, lưu thông tiện lợi, kinh tế phát đạt. Hà Nam là quê hương các danh nhân: Vua Lê Đại Hành, thi hào Nguyễn Khuyến, anh hùng Đinh Công Tráng...
Hà Nam có nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc, nổi bậc: Lễ hội vật võ Liễu Đôi, ở huyện Thanh Liêm, kỷ niệm người con trai họ Đoàn có sức mạnh phi thường và giỏi võ, đã có công đánh giặc cứu nước. Nghi lễ gồm: Lễ trao gươm, lễ múa cờ... Chùa Long Đọi, thuộc huyện Duy Tiên, chùa được xây dựng vào đời nhà Lý, trong chùa còn giữ được nhiều vật quí giá như: Tượng Phật Di Lặc, 6 pho tượng Kim Cương.
Chùa Bà Đanh bên núi Ngọc, cách thành phố Phủ Lý 10 km, ở hữu ngạn sông Đáy, trong chùa còn lưu giữ nhiều di vật đời Lý, Trần. Vườn chùa cây quả sum sê, có cây si đã ngàn tuổi.
Khu thắng cảnh Đền Trúc Ngũ Đại Sơn, thuộc huyện Kim Bảng, núi rừng trùng điệp, rừng trúc bao la. Đền Trúc là nơi thờ ông Lý Thường Kiệt, tưởng nhớ người sau khi thắng trận ở phương nam, lúc trở về cho nghỉ dưỡng quân nơi đây.
Tỉnh Hà Nam có Hang Luồn, Ao Dong, hang có chiều dài khoảng 500m, rộng 30m, giữa hang động có một cái ao rộng 0,7 ha, gọi là Ao Dong nước trong trẻo, cảnh thơ mộng!
Làng trống Đọi Tam, cụ tổ Nguyễn Đức Năng đã làm trống từ thế kỷ thứ 10, rất nổi tiếng, tiếng trống đã hiệu lệnh ở nơi chiến trận thời xa xưa và dùng trong các lễ hội hay các miếu đình để thêm phần long trọng hay rộn rã.
Hà Nam, non nước tốt tươi
Anh hùng danh tiếng, giống nòi thiết tha
.
Cảm tác: Non nước Hà Nam
Hà Nam tây giáp tỉnh Hoà Bình
Đền miếu, núi non cảnh hữu tình
Châu thổ sông Hồng cây cối tốt
Phù sa sông Đáy lúa ngô xinh
.
Địa linh nhân kiệt, đất uy linh
Nguyễn Khuyến, Lê Hoàn chốn sản sinh
Lưu luyến nhà thơ, tha thiết nghĩa
Vấn vương hoàng đế, bậc anh minh
.
Đền Trúc tiếng tăm Ngũ Động Sơn
Líu lo chim chóc, hót đầu non
Động hang thạch nhũ, long lanh sáng
Núi cấm gió khe, réo rắt đờn
.
Khéo thay tạo hoá, tạo Hang Luồn
Hun hút hang sâu, vi vút luôn
Nắng chiếu lờ mờ, vàng vọt chiếu
Nước tuôn róc rách, nhẹ nhàng tuôn
.
Đọi Tam làng trống tiếng xa gần
Khéo léo tay nghề, rền rĩ ngân
Tiếng trống đùng đùng, hăm hở lính
Âm kèn lanh lảnh, rộn ràng quân
.
Bên bờ sông Đáy, chùa Bà Đanh
Cây cối, lá hoa, chen chúc cành
Cổ thụ ngàn năm, lồ lộ gốc
Hà Nam nhân kiệt, lẫy lừng danh.
Nguyễn Lộc Yên
Tỉnh Hà Nam có diện tích 860 km vuông. Dân số năm 2011 là 825.000 người, mật độ 914 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Tày, Mường, Hoa... Gồm có: Thành phố Phủ Lý, và 5 huyện: Duy Tiên, Kim Bảng, Lý Nhân, Thanh Liêm, Bình Lục. Tỉnh lỵ ở thành phố Phủ Lý. Tỉnh Hà Nam phía bắc giáp Hà Nội, đông giáp Thái Bình, nam và đông nam giáp Nam Định và Ninh Bình, tây giáp Hoà Bình. Nhiệt độ trung bình hằng năm là 23 độ C.
Lịch sử tỉnh Hà Nam: Thời vua Hùng, vùng đất Hà Nam ngày nay thuộc bộ Giao Chỉ; thời nhà Trần đổi là châu Lỵ Nhân, thuộc lộ Đông Đô. Năm 1832, vua Minh Mạng đổi Lỵ Nhân thành phủ Lý Nhân. Năm 1890, thời vua Thành Thái, thành lập tỉnh Hà Nam từ các huyện của Hà Nội và Nam Định. Tên tỉnh Hà Nam lấy từ chữ Hà (Hà Nội) và Nam (Nam Định) ghép lại. Tháng 4-1965, Hà Nam sáp nhập với Nam Định thành tỉnh Nam Hà. Tháng 12-1975, Nam Hà sáp nhập với Ninh Bình thành Hà Nam Ninh. Năm 1992, Nam Hà và Ninh Bình tách ra lại. Tháng 11-1996, tái lập tỉnh Hà Nam.
Hà Nam ở phía nam châu thổ sông Hồng, nhờ có phù sa 2 sông lớn là sông Đáy và Châu Giang, nên đất đai màu mỡ. Hà Nam nông nghiệp phát triển, lưu thông tiện lợi, kinh tế phát đạt. Hà Nam là quê hương các danh nhân: Vua Lê Đại Hành, thi hào Nguyễn Khuyến, anh hùng Đinh Công Tráng...
Hà Nam có nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc, nổi bậc: Lễ hội vật võ Liễu Đôi, ở huyện Thanh Liêm, kỷ niệm người con trai họ Đoàn có sức mạnh phi thường và giỏi võ, đã có công đánh giặc cứu nước. Nghi lễ gồm: Lễ trao gươm, lễ múa cờ... Chùa Long Đọi, thuộc huyện Duy Tiên, chùa được xây dựng vào đời nhà Lý, trong chùa còn giữ được nhiều vật quí giá như: Tượng Phật Di Lặc, 6 pho tượng Kim Cương.
Chùa Bà Đanh bên núi Ngọc, cách thành phố Phủ Lý 10 km, ở hữu ngạn sông Đáy, trong chùa còn lưu giữ nhiều di vật đời Lý, Trần. Vườn chùa cây quả sum sê, có cây si đã ngàn tuổi.
Khu thắng cảnh Đền Trúc Ngũ Đại Sơn, thuộc huyện Kim Bảng, núi rừng trùng điệp, rừng trúc bao la. Đền Trúc là nơi thờ ông Lý Thường Kiệt, tưởng nhớ người sau khi thắng trận ở phương nam, lúc trở về cho nghỉ dưỡng quân nơi đây.
Tỉnh Hà Nam có Hang Luồn, Ao Dong, hang có chiều dài khoảng 500m, rộng 30m, giữa hang động có một cái ao rộng 0,7 ha, gọi là Ao Dong nước trong trẻo, cảnh thơ mộng!
Làng trống Đọi Tam, cụ tổ Nguyễn Đức Năng đã làm trống từ thế kỷ thứ 10, rất nổi tiếng, tiếng trống đã hiệu lệnh ở nơi chiến trận thời xa xưa và dùng trong các lễ hội hay các miếu đình để thêm phần long trọng hay rộn rã.
Hà Nam, non nước tốt tươi
Anh hùng danh tiếng, giống nòi thiết tha
.
Cảm tác: Non nước Hà Nam
Hà Nam tây giáp tỉnh Hoà Bình
Đền miếu, núi non cảnh hữu tình
Châu thổ sông Hồng cây cối tốt
Phù sa sông Đáy lúa ngô xinh
.
Địa linh nhân kiệt, đất uy linh
Nguyễn Khuyến, Lê Hoàn chốn sản sinh
Lưu luyến nhà thơ, tha thiết nghĩa
Vấn vương hoàng đế, bậc anh minh
.
Đền Trúc tiếng tăm Ngũ Động Sơn
Líu lo chim chóc, hót đầu non
Động hang thạch nhũ, long lanh sáng
Núi cấm gió khe, réo rắt đờn
.
Khéo thay tạo hoá, tạo Hang Luồn
Hun hút hang sâu, vi vút luôn
Nắng chiếu lờ mờ, vàng vọt chiếu
Nước tuôn róc rách, nhẹ nhàng tuôn
.
Đọi Tam làng trống tiếng xa gần
Khéo léo tay nghề, rền rĩ ngân
Tiếng trống đùng đùng, hăm hở lính
Âm kèn lanh lảnh, rộn ràng quân
.
Bên bờ sông Đáy, chùa Bà Đanh
Cây cối, lá hoa, chen chúc cành
Cổ thụ ngàn năm, lồ lộ gốc
Hà Nam nhân kiệt, lẫy lừng danh.
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
