TỈNH PHÚ THỌ
Tỉnh Phú Thọ có diện tích 3.520 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.400.2200 người, mật độ 375 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Dao, Sáng Chày, Mường, Hoa. Gồm có: Thành phố Việt Trì, thị xã Phú Thọ và 11 huyện: Hạ Hoà, Thanh Ba, Đoan Hùng, Lâm Thao, Yên Lập, Thanh Sơn, Tam Nông, Yên Thủy, Phù Ninh, Cẩm Khê, Tân Sơn. Tỉnh lỵ ở thành phố Việt Trì. Phú Thọ bắc giáp tỉnh Tuyên Quang, Yên Bái. Tây giáp Sơn La, phía đông giáp Vĩnh Phúc, đông nam giáp Hà Nội, nam giáp Hoà Bình. Nhiệt độ trung bình 23,5 độ C.
Lịch sử tỉnh Phú Thọ: Vùng đất Phú thọ ngày nay, thời vua Hùng thuộc bộ Văn Lang, là nơi trung tâm của nước Văn Lang. Thời Bắc thuộc, thuộc huyện Mê Linh. Thời nhà Trần, thuộc lộ Tam Giang. Sau khi Pháp chiếm Bắc Kỳ, Toàn quyền Đông Dương đã điều chỉnh một số huyện của tỉnh Sơn Tây, cộng với một số huyện khác thành lập tỉnh Hưng Hoá. Ngày 5-5-1903, lại cho thành lập thị xã Phú Thọ và đổi tên tỉnh Hưng Hoá thành tỉnh Phú Thọ. Ngày 26-1-1968, hợp nhất hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc thành tỉnh Vĩnh Phú. Ngày 26-11-1996, tỉnh Vĩnh Phú tách ra lại thành tỉnh Phú Thọ và tỉnh Vĩnh Phúc.
Sông chính của Phú Thọ là: Sông Hồng, Sông Lô, Sông Đà, nhờ phù sa các sông, nên Phú Thọ đất đai màu mỡ. Kỹ nghệ tiến triển, mua bán tấp nập; đường sá và trường trại khang trang.
Văn hoá lễ hội ở Phú Thọ, nổi bật là lễ hội đền Hùng vào ngày 10 tháng 3 âm lịch. Từ ngày 8 đến 11 tháng 3, cờ phướn phất phới, chiêng trống vang trời, hành lễ tưởng nhớ 18 thế hiệu Hùng Vương dựng nước và giữ nước. Đền Hùng ở núi Đền (còn gọi: Nghĩa Cương, Nghĩa Lĩnh, Hùng Sơn, Hy Cương) thuộc xã Hy Cương, huyện Lâm Thao.
Nơi đền Hạ có gác chuông, chùa Thiên Quang, phía chân núi đông nam có giếng Ngọc, đền Trung là nơi các Lạc hầu, Lạc tướng bàn bạc việc nước, đền thượng là nơi nhà vua lập đàn để tế trời đất, và cũng là nơi Thục Phán dựng cột đá thề giữ nước.
Đền Âu Cơ ở xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, tương truyền Đức Mẹ Âu Cơ, sinh một bọc 100 trứng, nở 100 người con.
Chùa Phúc Thánh, thuộc huyện Tam Nông, ở núi Ngọc Phúc. Chùa do một bà Quí phi của Lý Thần Tông là bà Lê Thị Lan Xuân, dựng năm 1145, bà tu và mất ở đây vào năm 1171.
Đầm Ao Châu ở huyện Hà Hoà, đầm có diện tích 2 km vuông, trên đầm có 100 đảo chơi vơi và 99 cửa khe suối, phát xuất từ nơi những đồi có cây lá hoa quả sum sê, nước chảy ra đầm như đầu các giao long ngấp ngó. Ban đêm, nơi đây trông thơ mộng. Rừng Xuân Sơn, thuộc huyện Thanh Sơn, có nhiều hang động, các nhũ đá tạo muôn hình lạ lẫm, Động Tiên, có ngõ thông lên đỉnh núi, không khí luôn dịu mát.
Đền Hùng trên núi Nghĩa Cương
Nhớ ơn Quốc tổ, quê hương giữ gìn
Cảm tác: Non nước Phú Thọ
Bờ nam Phú Thọ giáp Hoà Bình
Đền miếu nước non, cảnh hữu tình
Vĩnh Phúc phía đông, cây cỏ tốt
Tuyên Quang hướng bắc, phố phường xinh
Học đường Phú Thọ, khá khang trang
Kỹ nghệ mở mang, tiến vững vàng
Màu mỡ đất đai, trông bát ngát
Phẳng phiu đường sá, ngó thênh thang
Đền Hùng lễ hội rỡ ràng thay!
Đông đảo đồng bào khắp đó đây
Chiêng trống thùng thùng vang đất nước
Phướn cờ phất phới, rợp trời mây
Phong Châu ấn tích đất Hùng Vương
Quốc Tổ lo lường dựng thổ cương
Nghĩa Lĩnh, ba đền luôn cổ kính
Đồng bào, một bọc mãi thân thương
Hoá công nắn nót đầm Ao Châu
Dáng dấp giao long, ngấp ngó đầu
Cây cỏ sởn sơ, nơi nước cạn
Trăng sao lấp lánh, chỗ ao sâu
Rừng Xuân Sơn, đẹp đẽ vô cùng!
Rực rỡ bông hoa, khắp một vùng
Óng ánh động hang, muôn thạch nhũ
Nhớ nhung Phú Thọ, nhớ đền Hùng
Nguyễn Lộc Yên
Tỉnh Phú Thọ có diện tích 3.520 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.400.2200 người, mật độ 375 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Dao, Sáng Chày, Mường, Hoa. Gồm có: Thành phố Việt Trì, thị xã Phú Thọ và 11 huyện: Hạ Hoà, Thanh Ba, Đoan Hùng, Lâm Thao, Yên Lập, Thanh Sơn, Tam Nông, Yên Thủy, Phù Ninh, Cẩm Khê, Tân Sơn. Tỉnh lỵ ở thành phố Việt Trì. Phú Thọ bắc giáp tỉnh Tuyên Quang, Yên Bái. Tây giáp Sơn La, phía đông giáp Vĩnh Phúc, đông nam giáp Hà Nội, nam giáp Hoà Bình. Nhiệt độ trung bình 23,5 độ C.
Lịch sử tỉnh Phú Thọ: Vùng đất Phú thọ ngày nay, thời vua Hùng thuộc bộ Văn Lang, là nơi trung tâm của nước Văn Lang. Thời Bắc thuộc, thuộc huyện Mê Linh. Thời nhà Trần, thuộc lộ Tam Giang. Sau khi Pháp chiếm Bắc Kỳ, Toàn quyền Đông Dương đã điều chỉnh một số huyện của tỉnh Sơn Tây, cộng với một số huyện khác thành lập tỉnh Hưng Hoá. Ngày 5-5-1903, lại cho thành lập thị xã Phú Thọ và đổi tên tỉnh Hưng Hoá thành tỉnh Phú Thọ. Ngày 26-1-1968, hợp nhất hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc thành tỉnh Vĩnh Phú. Ngày 26-11-1996, tỉnh Vĩnh Phú tách ra lại thành tỉnh Phú Thọ và tỉnh Vĩnh Phúc.
Sông chính của Phú Thọ là: Sông Hồng, Sông Lô, Sông Đà, nhờ phù sa các sông, nên Phú Thọ đất đai màu mỡ. Kỹ nghệ tiến triển, mua bán tấp nập; đường sá và trường trại khang trang.
Văn hoá lễ hội ở Phú Thọ, nổi bật là lễ hội đền Hùng vào ngày 10 tháng 3 âm lịch. Từ ngày 8 đến 11 tháng 3, cờ phướn phất phới, chiêng trống vang trời, hành lễ tưởng nhớ 18 thế hiệu Hùng Vương dựng nước và giữ nước. Đền Hùng ở núi Đền (còn gọi: Nghĩa Cương, Nghĩa Lĩnh, Hùng Sơn, Hy Cương) thuộc xã Hy Cương, huyện Lâm Thao.
Nơi đền Hạ có gác chuông, chùa Thiên Quang, phía chân núi đông nam có giếng Ngọc, đền Trung là nơi các Lạc hầu, Lạc tướng bàn bạc việc nước, đền thượng là nơi nhà vua lập đàn để tế trời đất, và cũng là nơi Thục Phán dựng cột đá thề giữ nước.
Đền Âu Cơ ở xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, tương truyền Đức Mẹ Âu Cơ, sinh một bọc 100 trứng, nở 100 người con.
Chùa Phúc Thánh, thuộc huyện Tam Nông, ở núi Ngọc Phúc. Chùa do một bà Quí phi của Lý Thần Tông là bà Lê Thị Lan Xuân, dựng năm 1145, bà tu và mất ở đây vào năm 1171.
Đầm Ao Châu ở huyện Hà Hoà, đầm có diện tích 2 km vuông, trên đầm có 100 đảo chơi vơi và 99 cửa khe suối, phát xuất từ nơi những đồi có cây lá hoa quả sum sê, nước chảy ra đầm như đầu các giao long ngấp ngó. Ban đêm, nơi đây trông thơ mộng. Rừng Xuân Sơn, thuộc huyện Thanh Sơn, có nhiều hang động, các nhũ đá tạo muôn hình lạ lẫm, Động Tiên, có ngõ thông lên đỉnh núi, không khí luôn dịu mát.
Đền Hùng trên núi Nghĩa Cương
Nhớ ơn Quốc tổ, quê hương giữ gìn
Cảm tác: Non nước Phú Thọ
Bờ nam Phú Thọ giáp Hoà Bình
Đền miếu nước non, cảnh hữu tình
Vĩnh Phúc phía đông, cây cỏ tốt
Tuyên Quang hướng bắc, phố phường xinh
Học đường Phú Thọ, khá khang trang
Kỹ nghệ mở mang, tiến vững vàng
Màu mỡ đất đai, trông bát ngát
Phẳng phiu đường sá, ngó thênh thang
Đền Hùng lễ hội rỡ ràng thay!
Đông đảo đồng bào khắp đó đây
Chiêng trống thùng thùng vang đất nước
Phướn cờ phất phới, rợp trời mây
Phong Châu ấn tích đất Hùng Vương
Quốc Tổ lo lường dựng thổ cương
Nghĩa Lĩnh, ba đền luôn cổ kính
Đồng bào, một bọc mãi thân thương
Hoá công nắn nót đầm Ao Châu
Dáng dấp giao long, ngấp ngó đầu
Cây cỏ sởn sơ, nơi nước cạn
Trăng sao lấp lánh, chỗ ao sâu
Rừng Xuân Sơn, đẹp đẽ vô cùng!
Rực rỡ bông hoa, khắp một vùng
Óng ánh động hang, muôn thạch nhũ
Nhớ nhung Phú Thọ, nhớ đền Hùng
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
