(Lời tâm tình: “Sử Việt” chỉ khái quát các Nhân vật lịch sử, không đi sâu từng chi tiết của Nhân vật. Cuối mỗi bài viết, phần “Thiết nghĩ” nếu có chỉ là góp ý của tác giả, không ngoài mục đích làm sáng tỏ thêm về nội dung của đề tài đã biên soạn. “Sử Việt” đăng vào ngày thứ Ba (Tuesday) mỗi tuần.)
LÝ NAM ĐẾ: LÝ BÔN
(503 - 548)
Năm Ất dậu (165-SCN), nhà Tấn tiêu diệt ba nước: Nguỵ, Thục và Ngô, nhưng các thân vương tranh quyền nên dần dà suy yếu. Sau đó nước Tàu chia ra: Ngụy, Tề, Chu, Tống, Trần và Lương. Nhà Lương sai Tiêu Tư làm thứ sử Giao Châu. Năm 542 (SCN) Lý Bôn, còn gọi là Lý Bí, quê ở Thái Bình, Lý Bí có tài văn võ, Thứ sử Tiêu Tư nhà Lương mời ra làm chức Giám quân ở Đức châu (huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay). Ông thấy các quan lại đô hộ tàn ác, nên bỏ quan, về quê, chiêu binh khởi nghĩa chống lại chính quyền đô hộ. Hào kiệt đông đảo về giúp: Tù trưởng ở Chu Diên (Hải Dương) là Triệu Túc và con là Triệu Quang Phục đem quân nhập với đạo quân của ông; Tinh Thiều là một người giỏi văn chương; Phạm Tu là một võ tướng đã lớn tuổi, nhưng rất dũng lược; nên thanh thế lẫy lừng. Cuối năm 541, Lý Bí chính thức khởi binh chống nhà Lương, Tiêu Tư liệu thế không chống nổi, nên chạy thoát về Quảng châu. Quân của Lý Bí đánh chiếm thành Long Biên. Tiêu Tư đã bỏ chạy, nhưng Lý Bí mới kiểm soát được vùng Bắc Bộ Việt Nam hiện nay, các châu phía nam quan quân nhà Lương còn cai trị.
Tháng 4 năm 542, Lương Vũ Đế sai Thứ sử Việt châu là Trần Hầu, thứ sử La châu là Ninh Cự, thứ sử An châu là Úy Trí, thứ sử Ái châu là Nguyễn Hán hợp binh đánh Lý Bí. Lý Bí thấy vậy cử binh đánh trước, phá tan lực lượng quân Lương ở phía Nam, làm chủ toàn bộ Giao châu. Cuối năm 542, Lương Văn đế lại sai Tôn Quýnh và Lư Tử Hùng sang đánh. Lý Bí đem quân đón đánh ở Hợp Phố. Tôn Quýnh và Lư Tử Hùng bị quân Lý Bí đánh bại, quân Lương bị thua tan tác, chết hơn nửa. Sau chiến thắng này, Lý Bí kiểm soát toàn bộ Giao châu, tức là miền Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ VN, được thêm quận Hợp Phố thuộc Quảng Đông Tàu ngày nay.
Vua Lâm Ấp thấy Lý Bí đang đánh quân Lương, liền tiến quân xâm chiếm quận Nhật Nam và Cửu Đức. Biên giới giữa Giao châu và Lâm Ấp lúc đó là dãy Hoành Sơn. Tháng 5 năm 543, Lý Nam Đế cử Phạm Tu, cầm quân đánh tan quân Lâm Ấp. Tháng hai năm 544, Lý Bôn xưng Hoàng đế, hiệu Lý Nam đế, đặt tên nước là Vạn Xuân. Đóng đô ở Ô Diên (nay xã Hạ Mỗ, Hà Nội). Dựng điện Vạn Thọ làm nơi triều hội. Thành lập triều đình với hai ban văn, võ. Triệu Túc làm thái phó, Tinh Thiều đứng đầu ban văn, Phạm Tu đứng đầu ban võ. Năm 545, nhà Lương cử Trần Bá Tiên đem đại quân qua xâm lược nước ta, Lý Nam Đế đem 3 vạn quân ra chống cự, bị thua ở Chu Diên, tướng Tinh Thiều tử trận. Ông chạy về thành Gia Ninh (Phú Thọ ngày nay). Tháng giêng năm 546, Trần Bá Tiên đánh lấy Gia Ninh, tướng Phạm Tu tử trận. Quân ta thế yếu, vừa cầm cự, vừa lui về Khuất Động (Động Khuất Liêu, còn gọi là động Khuất Lão, thuộc tỉnh Hưng Hoá). tử thủ. Vua thường đau yếu, để tiếp tục giữ gìn đất nước, vua quyết định trao quyền lại cho tướng trẻ trung dũng là Triệu Quang Phục.
Vua băng hà ngày 20-3 Mậu thìn (13-4-548). Nhân dân tưởng nhớ đến Lý Nam Đế, người đã dựng nền độc lập tự chủ cho tổ quốc, nên nhiều nơi lập đền thờ ông theo nghi lễ Đế vương, chỉ riêng ở miền Bắc đã có trên 200 đền thờ Lý Nam đế.
*- Thiết nghĩ: Lý Nam Đế một lòng son sắt lo cho độc lập nước nhà, đã gian nan đánh đuổi quân Lương xâm lược, lập ra nhà Tiền Lý. Lúc sắp lâm chung, ông không giao binh quyền cho người thân, lại giao cho Triệu Quang Phục là tướng trẻ trung dũng, mong tiếp tục chống quân xâm lược gìn giữ độc lập cho quê hương. Người đời thường ca ngợi Đế Nghiêu (2337-2258 TCN), nhường ngôi cho con rể là Đế Thuấn (2258-2205TCN) không nhường cho con trai, việc nhường ngôi của Đế Nghiêu, so với Lý Nam Đế nhường ngôi vì nghĩa còn thua xa một bực.
Cảm mộ: Lý Nam Đế
Ngậm ngùi nước loạn, dân đau thương
Đánh đuổi xâm lăng, há nhịn nhường
Quật khởi, lo lường trừ giặc Bắc
Kiên cường đánh đuổi, diệt quân Lương
Dựng xây đế nghiệp, yên non nước
Tô điểm giang sơn, giữ thổ cương
Thế yếu đem quân về Khuất Động
Trao quyền Quang Phục giữ quê hương.
Nguyễn Lộc Yên
LÝ NAM ĐẾ: LÝ BÔN
(503 - 548)
Năm Ất dậu (165-SCN), nhà Tấn tiêu diệt ba nước: Nguỵ, Thục và Ngô, nhưng các thân vương tranh quyền nên dần dà suy yếu. Sau đó nước Tàu chia ra: Ngụy, Tề, Chu, Tống, Trần và Lương. Nhà Lương sai Tiêu Tư làm thứ sử Giao Châu. Năm 542 (SCN) Lý Bôn, còn gọi là Lý Bí, quê ở Thái Bình, Lý Bí có tài văn võ, Thứ sử Tiêu Tư nhà Lương mời ra làm chức Giám quân ở Đức châu (huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay). Ông thấy các quan lại đô hộ tàn ác, nên bỏ quan, về quê, chiêu binh khởi nghĩa chống lại chính quyền đô hộ. Hào kiệt đông đảo về giúp: Tù trưởng ở Chu Diên (Hải Dương) là Triệu Túc và con là Triệu Quang Phục đem quân nhập với đạo quân của ông; Tinh Thiều là một người giỏi văn chương; Phạm Tu là một võ tướng đã lớn tuổi, nhưng rất dũng lược; nên thanh thế lẫy lừng. Cuối năm 541, Lý Bí chính thức khởi binh chống nhà Lương, Tiêu Tư liệu thế không chống nổi, nên chạy thoát về Quảng châu. Quân của Lý Bí đánh chiếm thành Long Biên. Tiêu Tư đã bỏ chạy, nhưng Lý Bí mới kiểm soát được vùng Bắc Bộ Việt Nam hiện nay, các châu phía nam quan quân nhà Lương còn cai trị.
Tháng 4 năm 542, Lương Vũ Đế sai Thứ sử Việt châu là Trần Hầu, thứ sử La châu là Ninh Cự, thứ sử An châu là Úy Trí, thứ sử Ái châu là Nguyễn Hán hợp binh đánh Lý Bí. Lý Bí thấy vậy cử binh đánh trước, phá tan lực lượng quân Lương ở phía Nam, làm chủ toàn bộ Giao châu. Cuối năm 542, Lương Văn đế lại sai Tôn Quýnh và Lư Tử Hùng sang đánh. Lý Bí đem quân đón đánh ở Hợp Phố. Tôn Quýnh và Lư Tử Hùng bị quân Lý Bí đánh bại, quân Lương bị thua tan tác, chết hơn nửa. Sau chiến thắng này, Lý Bí kiểm soát toàn bộ Giao châu, tức là miền Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ VN, được thêm quận Hợp Phố thuộc Quảng Đông Tàu ngày nay.
Vua Lâm Ấp thấy Lý Bí đang đánh quân Lương, liền tiến quân xâm chiếm quận Nhật Nam và Cửu Đức. Biên giới giữa Giao châu và Lâm Ấp lúc đó là dãy Hoành Sơn. Tháng 5 năm 543, Lý Nam Đế cử Phạm Tu, cầm quân đánh tan quân Lâm Ấp. Tháng hai năm 544, Lý Bôn xưng Hoàng đế, hiệu Lý Nam đế, đặt tên nước là Vạn Xuân. Đóng đô ở Ô Diên (nay xã Hạ Mỗ, Hà Nội). Dựng điện Vạn Thọ làm nơi triều hội. Thành lập triều đình với hai ban văn, võ. Triệu Túc làm thái phó, Tinh Thiều đứng đầu ban văn, Phạm Tu đứng đầu ban võ. Năm 545, nhà Lương cử Trần Bá Tiên đem đại quân qua xâm lược nước ta, Lý Nam Đế đem 3 vạn quân ra chống cự, bị thua ở Chu Diên, tướng Tinh Thiều tử trận. Ông chạy về thành Gia Ninh (Phú Thọ ngày nay). Tháng giêng năm 546, Trần Bá Tiên đánh lấy Gia Ninh, tướng Phạm Tu tử trận. Quân ta thế yếu, vừa cầm cự, vừa lui về Khuất Động (Động Khuất Liêu, còn gọi là động Khuất Lão, thuộc tỉnh Hưng Hoá). tử thủ. Vua thường đau yếu, để tiếp tục giữ gìn đất nước, vua quyết định trao quyền lại cho tướng trẻ trung dũng là Triệu Quang Phục.
Vua băng hà ngày 20-3 Mậu thìn (13-4-548). Nhân dân tưởng nhớ đến Lý Nam Đế, người đã dựng nền độc lập tự chủ cho tổ quốc, nên nhiều nơi lập đền thờ ông theo nghi lễ Đế vương, chỉ riêng ở miền Bắc đã có trên 200 đền thờ Lý Nam đế.
*- Thiết nghĩ: Lý Nam Đế một lòng son sắt lo cho độc lập nước nhà, đã gian nan đánh đuổi quân Lương xâm lược, lập ra nhà Tiền Lý. Lúc sắp lâm chung, ông không giao binh quyền cho người thân, lại giao cho Triệu Quang Phục là tướng trẻ trung dũng, mong tiếp tục chống quân xâm lược gìn giữ độc lập cho quê hương. Người đời thường ca ngợi Đế Nghiêu (2337-2258 TCN), nhường ngôi cho con rể là Đế Thuấn (2258-2205TCN) không nhường cho con trai, việc nhường ngôi của Đế Nghiêu, so với Lý Nam Đế nhường ngôi vì nghĩa còn thua xa một bực.
Cảm mộ: Lý Nam Đế
Ngậm ngùi nước loạn, dân đau thương
Đánh đuổi xâm lăng, há nhịn nhường
Quật khởi, lo lường trừ giặc Bắc
Kiên cường đánh đuổi, diệt quân Lương
Dựng xây đế nghiệp, yên non nước
Tô điểm giang sơn, giữ thổ cương
Thế yếu đem quân về Khuất Động
Trao quyền Quang Phục giữ quê hương.
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
