Báo Xuân Ngày Tết
Đinh Yên Thảo
Những ngày Tết, có tất bật đến đâu thì với nhiều người, cầm và đọc tờ báo Xuân mang lại lắm điều thú vị. Ở đó là thi, văn, hội họa, ẩm thực... rộn ràng nét Xuân. Cũng có khi gợi cho ta chút man mác, bồi hồi, khi gặp đâu đó trong tờ báo Xuân là bài tản văn nhắc lại một kỷ niệm xa xưa của tác giả, nhưng thật gần gũi với chính ta.
Báo chí phương Tây xem ra rạch ròi và thực dụng, khi báo nào ra báo đó. Nếu không chuyên về kinh tế tài chính thì chỉ nói toàn chính trị. Hoặc không là thời trang thì chỉ nói về du lịch hay thể thao. Có báo là các vấn đề y tế sức khoẻ hay chuyên về việc làm. Nói chung, hiếm hoi để kiếm tờ báo Mỹ nào lại như tờ báo Việt, có đủ mục cho bà con đọc. Và đọc không mất tiền. Có đa dạng lắm thì cũng như tờ Reader's Digest, một loại tạp chí phổ thông có thể coi là khá gần với báo chí Việt ngữ, khi cũng có chính trị, tài chính, hội họa cho đến mẹo vặt, truyện cười, hí họa..., nhưng phần thơ văn, truyện ngắn thì chắc còn thua xa báo Việt, một kiểu báo... "buffet, all you can ...read" cho mọi người tùy nghi chọn lựa. Và khi đến báo Xuân thì báo Mỹ chắc phải chào thua, vì báo Mỹ vẫn thường ra những số báo đặc biệt hay chuyên đề về con người hay vấn đề nào đó, chứ không đủ thời gian nhẩn nha... "vui Xuân" như ta. Ra một cuốn báo Xuân, đọc nguyên cả cái Tết, chỗ nào cũng thấy... Xuân.
Chẳng biết ai đặt ra cái lệ làm báo Xuân này. Theo các sưu khảo thì tờ báo quốc ngữ đầu tiên là tờ Gia Định Báo ra đời tại Sài Gòn từ năm 1865, nhưng không ghi rõ tờ báo này có ra báo Xuân hay không. Các nhà biên khảo hay nghiên cứu cũng không đủ tài liệu đưa ra tờ báo quốc ngữ nào là tờ báo đầu tiên làm báo Tết, khi có nhà nghiên cứu cho rằng nhóm Tự Lực Văn Đoàn, trong khi có người khác lại cho rằng Phụ Nữ Tân Văn của thập niên 30. Nhưng theo cuốn sách "Báo chí Việt Nam" phát hành trong nước thì tác giả dựa theo tài liệu của nhà văn hóa Vương Hồng Sển, cho rằng Nam Phong Tạp chí, một tạp chí tiên phong có giá trị về tư tưởng, học thuật và ảnh hưởng sâu rộng do học giả Phạm Quỳnh làm chủ bút ra đời năm 1917 tại Hà Nội, là tờ báo cho ra báo Xuân sớm và có nguồn trích dẫn (qua ảnh chụp báo Xuân phát hành năm 1918). Theo thủ bút này thì, trong lời phi lộ của chủ bút Phạm Quỳnh trong số báo Xuân này viết rằng ""Bản báo đối với bạn đọc báo ngày thường vẫn giữ thái độ quá nghiêm, tự hồ như lạnh nhạt, chỉ chuyên trọng đường tư tưởng học vấn, không hề chú ý đến lối văn chương tiêu khiển, như câu hát lẳng lơ, lời thơ bay bướm... Bản báo muốn khúc đàn riêng của mình không đến nỗi sai nhịp với khúc đàn chung của xã hội trong buổi đầu năm xuân mới, trời ấm khí hòa lòng người hớn hở, nên tòa soạn in riêng một tập ngày Tết để cùng quốc dân góp phần vào cuộc vui chung cũng như để tặng bạn đọc một món quà hợp với cảnh năm mới." Một số các sưu khảo khác lại nhắc đến những tờ báo quốc ngữ có thể ra báo Xuân sớm như Đông Pháp Thời Báo, Thần Chung, Công Luận... Nhưng đó là việc của những nhà biên khảo. Còn ở đây, nếu quả thật những lời trên là nguyên văn lời viết của cụ Phạm Quỳnh và không đọc sử sách rằng Nam Phong Tạp Chí là một trong những tạp chí tiên phong, cách mạng, thiên về tư tưởng, dấy động phong trào, thì giới hậu sinh làm báo có không ít người... bất mãn. Vì ý cụ xem ra coi nhẹ tờ báo Xuân.
Trong khi mỗi tờ báo Xuân là dày công sức lực của cả tờ báo, thức đêm hôm nhiều tháng trời. Bất luận hay dở thế nào. Mà thật vậy, cứ nhìn số lượng phát hành báo Xuân chỉ đếm trên đầu ngón tay tại hải ngoại mỗi năm, trong khi tại mỗi thành phố có đông người Việt sinh sống luôn có nhiều báo chí Việt ngữ, thì thấy việc thực hiện một tờ báo Xuân luôn là sự e dè của giới làm báo. Ra mỗi tờ báo ngày, báo tuần hay bán nguyệt san..., đã vắt giò lên chạy. Thêm tờ báo Xuân, đồng nghĩa với việc phải nhân đôi hay ba công việc cho toà soạn, cũng vẫn ngần ấy người. Trong khi chi phí thực hiện, in ấn, vận chuyển lại khá cao, mà quảng cáo hay bảo trợ thì giới hạn, giá thành cao gấp năm ba lần báo thường. Có 12 con giáp, tác giả viết sao cho khỏi... trùng năm trước, con giáp trước, người đi trước. Họa sĩ trình bày vẽ, nhưng phải đọc mờ con mắt, để sao bài viết và minh hoạ chẳng như mặt trời với mặt trăng. Biên tập gò lưng đọc, chỉnh sửa. Người thiết kế làm sao mẫu quảng cáo cho phảng phất nét Xuân... Có vui, nhưng mệt. Mệt quá, hết vui. Nhưng không vui thì cũng làm tiếp để rồi mệt-vui đan lộn. Tuần tự. Liên tục. Đan chéo.
Trong nước, báo Xuân là dịp hốt bạc, "thắng đậm" khi bán ra cho vài chục triệu độc giả. Đọc tin, nghe bảo hội chợ báo Xuân trưng bày đến 400 ấn phẩm được thực hiện khắp VN. Còn tại hải ngoại, làm báo Xuân chỉ là sự can đảm pha chút đam mê, hay ý thức gìn giữ chút nét Xuân, xem ra đã có phần nhợt nhạt nơi xứ người và trong lòng người. Ắt có người cắc cớ sẽ hỏi ngược, nếu vậy, thì tại sao phải ra báo Xuân?
Hãy nghe cụ Phạm Quỳnh viết tiếp, cũng trong cùng tài liệu trích dẫn: "Cả năm có ngày Tết là vui. Vui ấy là vui chung cả mọi người, vui suốt trong xã hội, vui khắp một quốc dân; trong thế giới dễ không đâu có một cuộc vui hoàn toàn như vậy. Dẫu người buồn đến Tết cũng phải vui: vui ngày Tết là cái vui dễ "truyền nhiễm" vậy... Trong sáu tháng nay, các bạn đọc báo đã cùng với bản báo vẫy vùng trong bể học vấn, rong ruổi trên trường nghị luận, những món chắc bổ để nuôi tinh thần trí thức cũng đã nếm qua ít nhiều mà biết cái dã vị thực thà. Vậy nay xin hiến các bạn một mâm đồ ngọt, gọi là cái quà ăn chơi trong vài ngày Tết: mứt bách quả, bánh ngũ sắc, mỗi thứ một ít, kể cả thứ bánh ngoài Bắc ta tục gọi là bánh "xã trưởng", ngoài quả cà, trong quả táo, nhưng toàn là những thức ngon miệng vậy...".
À, ra vậy ý cụ ngày xuân chan hoà, nét xuân thắm tươi, muốn mời nhau cái bánh, miếng mứt ngày Tết cho khác vị ngày thường. Đối với nhau trên xứ người như vậy, càng thấm thía, thấm tình. Để cùng giữ cho nhau cái tập tục, văn hoá ngàn đời của tổ tiên về ngày ta, ngày Tết. Để mở lòng Xuân đối đãi ân tình. Nếu còn vụng tay, miếng mứt hàng nhà cầm như chưa được vừa miệng, thì xin xem như mời nhau bằng chút tình vậy. Gọi là hương hoa ngày Xuân, ngày Tết.
Đinh Yên Thảo
Đinh Yên Thảo
Những ngày Tết, có tất bật đến đâu thì với nhiều người, cầm và đọc tờ báo Xuân mang lại lắm điều thú vị. Ở đó là thi, văn, hội họa, ẩm thực... rộn ràng nét Xuân. Cũng có khi gợi cho ta chút man mác, bồi hồi, khi gặp đâu đó trong tờ báo Xuân là bài tản văn nhắc lại một kỷ niệm xa xưa của tác giả, nhưng thật gần gũi với chính ta.
Báo chí phương Tây xem ra rạch ròi và thực dụng, khi báo nào ra báo đó. Nếu không chuyên về kinh tế tài chính thì chỉ nói toàn chính trị. Hoặc không là thời trang thì chỉ nói về du lịch hay thể thao. Có báo là các vấn đề y tế sức khoẻ hay chuyên về việc làm. Nói chung, hiếm hoi để kiếm tờ báo Mỹ nào lại như tờ báo Việt, có đủ mục cho bà con đọc. Và đọc không mất tiền. Có đa dạng lắm thì cũng như tờ Reader's Digest, một loại tạp chí phổ thông có thể coi là khá gần với báo chí Việt ngữ, khi cũng có chính trị, tài chính, hội họa cho đến mẹo vặt, truyện cười, hí họa..., nhưng phần thơ văn, truyện ngắn thì chắc còn thua xa báo Việt, một kiểu báo... "buffet, all you can ...read" cho mọi người tùy nghi chọn lựa. Và khi đến báo Xuân thì báo Mỹ chắc phải chào thua, vì báo Mỹ vẫn thường ra những số báo đặc biệt hay chuyên đề về con người hay vấn đề nào đó, chứ không đủ thời gian nhẩn nha... "vui Xuân" như ta. Ra một cuốn báo Xuân, đọc nguyên cả cái Tết, chỗ nào cũng thấy... Xuân.
Chẳng biết ai đặt ra cái lệ làm báo Xuân này. Theo các sưu khảo thì tờ báo quốc ngữ đầu tiên là tờ Gia Định Báo ra đời tại Sài Gòn từ năm 1865, nhưng không ghi rõ tờ báo này có ra báo Xuân hay không. Các nhà biên khảo hay nghiên cứu cũng không đủ tài liệu đưa ra tờ báo quốc ngữ nào là tờ báo đầu tiên làm báo Tết, khi có nhà nghiên cứu cho rằng nhóm Tự Lực Văn Đoàn, trong khi có người khác lại cho rằng Phụ Nữ Tân Văn của thập niên 30. Nhưng theo cuốn sách "Báo chí Việt Nam" phát hành trong nước thì tác giả dựa theo tài liệu của nhà văn hóa Vương Hồng Sển, cho rằng Nam Phong Tạp chí, một tạp chí tiên phong có giá trị về tư tưởng, học thuật và ảnh hưởng sâu rộng do học giả Phạm Quỳnh làm chủ bút ra đời năm 1917 tại Hà Nội, là tờ báo cho ra báo Xuân sớm và có nguồn trích dẫn (qua ảnh chụp báo Xuân phát hành năm 1918). Theo thủ bút này thì, trong lời phi lộ của chủ bút Phạm Quỳnh trong số báo Xuân này viết rằng ""Bản báo đối với bạn đọc báo ngày thường vẫn giữ thái độ quá nghiêm, tự hồ như lạnh nhạt, chỉ chuyên trọng đường tư tưởng học vấn, không hề chú ý đến lối văn chương tiêu khiển, như câu hát lẳng lơ, lời thơ bay bướm... Bản báo muốn khúc đàn riêng của mình không đến nỗi sai nhịp với khúc đàn chung của xã hội trong buổi đầu năm xuân mới, trời ấm khí hòa lòng người hớn hở, nên tòa soạn in riêng một tập ngày Tết để cùng quốc dân góp phần vào cuộc vui chung cũng như để tặng bạn đọc một món quà hợp với cảnh năm mới." Một số các sưu khảo khác lại nhắc đến những tờ báo quốc ngữ có thể ra báo Xuân sớm như Đông Pháp Thời Báo, Thần Chung, Công Luận... Nhưng đó là việc của những nhà biên khảo. Còn ở đây, nếu quả thật những lời trên là nguyên văn lời viết của cụ Phạm Quỳnh và không đọc sử sách rằng Nam Phong Tạp Chí là một trong những tạp chí tiên phong, cách mạng, thiên về tư tưởng, dấy động phong trào, thì giới hậu sinh làm báo có không ít người... bất mãn. Vì ý cụ xem ra coi nhẹ tờ báo Xuân.
Trong khi mỗi tờ báo Xuân là dày công sức lực của cả tờ báo, thức đêm hôm nhiều tháng trời. Bất luận hay dở thế nào. Mà thật vậy, cứ nhìn số lượng phát hành báo Xuân chỉ đếm trên đầu ngón tay tại hải ngoại mỗi năm, trong khi tại mỗi thành phố có đông người Việt sinh sống luôn có nhiều báo chí Việt ngữ, thì thấy việc thực hiện một tờ báo Xuân luôn là sự e dè của giới làm báo. Ra mỗi tờ báo ngày, báo tuần hay bán nguyệt san..., đã vắt giò lên chạy. Thêm tờ báo Xuân, đồng nghĩa với việc phải nhân đôi hay ba công việc cho toà soạn, cũng vẫn ngần ấy người. Trong khi chi phí thực hiện, in ấn, vận chuyển lại khá cao, mà quảng cáo hay bảo trợ thì giới hạn, giá thành cao gấp năm ba lần báo thường. Có 12 con giáp, tác giả viết sao cho khỏi... trùng năm trước, con giáp trước, người đi trước. Họa sĩ trình bày vẽ, nhưng phải đọc mờ con mắt, để sao bài viết và minh hoạ chẳng như mặt trời với mặt trăng. Biên tập gò lưng đọc, chỉnh sửa. Người thiết kế làm sao mẫu quảng cáo cho phảng phất nét Xuân... Có vui, nhưng mệt. Mệt quá, hết vui. Nhưng không vui thì cũng làm tiếp để rồi mệt-vui đan lộn. Tuần tự. Liên tục. Đan chéo.
Trong nước, báo Xuân là dịp hốt bạc, "thắng đậm" khi bán ra cho vài chục triệu độc giả. Đọc tin, nghe bảo hội chợ báo Xuân trưng bày đến 400 ấn phẩm được thực hiện khắp VN. Còn tại hải ngoại, làm báo Xuân chỉ là sự can đảm pha chút đam mê, hay ý thức gìn giữ chút nét Xuân, xem ra đã có phần nhợt nhạt nơi xứ người và trong lòng người. Ắt có người cắc cớ sẽ hỏi ngược, nếu vậy, thì tại sao phải ra báo Xuân?
Hãy nghe cụ Phạm Quỳnh viết tiếp, cũng trong cùng tài liệu trích dẫn: "Cả năm có ngày Tết là vui. Vui ấy là vui chung cả mọi người, vui suốt trong xã hội, vui khắp một quốc dân; trong thế giới dễ không đâu có một cuộc vui hoàn toàn như vậy. Dẫu người buồn đến Tết cũng phải vui: vui ngày Tết là cái vui dễ "truyền nhiễm" vậy... Trong sáu tháng nay, các bạn đọc báo đã cùng với bản báo vẫy vùng trong bể học vấn, rong ruổi trên trường nghị luận, những món chắc bổ để nuôi tinh thần trí thức cũng đã nếm qua ít nhiều mà biết cái dã vị thực thà. Vậy nay xin hiến các bạn một mâm đồ ngọt, gọi là cái quà ăn chơi trong vài ngày Tết: mứt bách quả, bánh ngũ sắc, mỗi thứ một ít, kể cả thứ bánh ngoài Bắc ta tục gọi là bánh "xã trưởng", ngoài quả cà, trong quả táo, nhưng toàn là những thức ngon miệng vậy...".
À, ra vậy ý cụ ngày xuân chan hoà, nét xuân thắm tươi, muốn mời nhau cái bánh, miếng mứt ngày Tết cho khác vị ngày thường. Đối với nhau trên xứ người như vậy, càng thấm thía, thấm tình. Để cùng giữ cho nhau cái tập tục, văn hoá ngàn đời của tổ tiên về ngày ta, ngày Tết. Để mở lòng Xuân đối đãi ân tình. Nếu còn vụng tay, miếng mứt hàng nhà cầm như chưa được vừa miệng, thì xin xem như mời nhau bằng chút tình vậy. Gọi là hương hoa ngày Xuân, ngày Tết.
Đinh Yên Thảo
Gửi ý kiến của bạn