Có Ai Còn Nhớ Ông Đồ Trong Những Ngày Hội Tết"
Nhóm Thiện-Nguyện Chân-Quê hằng năm mang không-khí Tết Nguyên-Đán đến các nursing home tại quận Cam, California.
Chân-Quê: Diamond Bích-Ngọc (sưu-tầm & biên soạn)
Trong những ngày mừng Xuân ở Việt-Nam xưa kia, người ta thấy lúc nào cũng tưng-bừng náo nức không-khí hội hè. Nhất là ở miền Bắc:
Mùng bốn là hội Kéo-Co.
Mùng năm hội Ó chẳng cho nhau về
Mùng sáu đi hội Bồ-Đề
Mùng bảy trở về đi hội Đống-Cao
*
Mùng bảy hội Khám, mùng tám hội Dâu
Mùng chín đâu đâu cũng trở về hội Gióng…
Những ngày hội Xuân ấy được tổ-chức ở các Đình, Chùa, Đền, Miếu. Nó thể hiện tình nghĩa xóm làng, tình-yêu thiên-nhiên, yêu nghệ-thuật và người dân lành có dịp tỏ lòng sùng-bái các anh-hùng Việt-Nam.
Hình ảnh ông Đồ nghèo không thể thiếu được vào những ngày Xuân. Trong mười ngày trước Tết; họ thường thuê một góc phố, hoặc họ ngồi ở ngay các vỉa hè để bán những băng giấy đỏ. Đôi khi rắc phấn vàng hay bạc, những tấm biển trang trí hoa mà trên đó họ viết những câu đối hay vẽ những bức hoành-phi. Nói đến năm bắt đầu, đến mùa Xuân đang mở ra, nói về gia-đình hay ý-chí của người gia-chủ. Họ cũng thường viết trên những mảnh giấy của khách hàng đưa cho họ để được trả công bằng một khoản tiền nhỏ.
Nếu trong năm vừa qua; gia-đình nào có người đã mãn-phần thì người ta dùng giấy màu vàng hay màu xanh. Những hiệu-lực được thừa nhận ở các màu sắc và ngôn-ngữ từ bút mực thần-kỳ của ông Đồ già; thúc đẩy mọi hạng người chi tiền. Họ mang về treo lên cửa, lên tường những băng giấy dài và đẹp này nhằm tạo vẻ ngoạn-mục cho những ngày Tết Nguyên-Đán.
Xưa kia, ở miền Bắc giá rét, những ông Đồ nghèo khốn khổ run rẩy trong tấm áo bông dài. Ngồi xổm trên chiếu; bán những chữ Hán cuối cùng của họ. Những chữ mà đối với nhiều người đã trở nên câm lặng, không nói lên được một điều gì cả.
Vào thế-kỷ thứ mười lăm (XV) có Vua Thánh-Tôn nhà Lê, trước ngày Tết Nguyên-Đán, Ngài thân-chinh đi vào các thành-phố của kinh-đô lúc sẩm tối để đánh giá những câu đối thảo bởi bút mực của các ông Đồ dán trên cửa nhà dân. Bỗng Vua thấy cửa nhà của một bà bán nước chè (trà) nghèo khó bên đường không có câu đối. Vua hỏi ra thì được biết chồng bà làm phu khiêng kiệu cho Vua. Ngài bèn đưa tiền cho bà, bảo đi mua giấy đỏ và mượn bút lông cùng mực. Rồi Vua bắt đầu viết câu đối sau đây; mà chữ nghĩa đều lấy từ kinh-điển. Sau đó bảo bà đem dán lên cửa:
“Tam Nhân Đồng-Hành Tất Hữu Ngã
Thiên-Lý Như Lại Diệc Lợi Ngô”
Có nghĩa là:
“Ba Người Cùng Đi Tất Trong Đó Có Tôi
Những Người Từ Ngàn Dặm Tới Chắc-Chắn Điều Đó Lợi cho Tôi”
Được diễn-nghĩa như sau:
Câu thứ nhất tả người chồng với người phu cùng khiêng kiệu đang khiêng người ngồi kiệu tức là nhà Vua.
Câu thứ hai ám-chỉ người vợ bán nước chè cho khách qua đường để mưu-sinh.
Rồi nhà Vua từ-giã ra đi mà không bảo mình là ai. Đi thêm vài bước, Vua thấy một ngôi nhà khác có vẻ nghèo khổ và xem ra chẳng chuẩn bị gì cho ngày Tết. Bước vào trong nhà, Vua thấy một người làm phu hốt rác, chẳng có gì để trang-trí cửa nhà, Thánh-Tôn đặt một thoi bạc vào tay người đàn ông khốn-khổ. Một lát sau người này mang giấy mực về trao cho Vua, Ngài viết đôi câu đối trở thành nổi tiếng như sau:
“Đội Nhất Xung Y Đởm Thế-Gian Tri Nan Sự
Tri Tam Xích Kiếm Thu Thiên-Hạ Tri Nhân Tâm”
Có nghĩa là:
“Khoác Chiến-Bào, Ta Lo Toan Những Việc Khó Trên Đời
Cầm Ba Thước Gươm Ta Thu Vào Tay Tấm Lòng Của Mọi Người Trong Thiên-Hạ”
Câu đối này ám-chỉ người hốt rác làm cái nghề thấp-kém nhất trên đời nhưng lại tạo sự vui lòng cho mọi người bằng cách đi thu-dọn tất cả rác-rưởi bẩn thỉu trên đường phố.
Đã biểu hiện ở tác-giả tình-cảm thầm-kín của một người lãnh thiên-mệnh, chịu trách-nhiệm về cuộc sống của muôn dân trong một chế-độ quân-chủ lập-hiến.
Sáng hôm sau, có một vị đại-thần trong triều đi qua đọc được đôi câu đối này liền vào cung tâu Vua trị tội kẻ khi-quân. Vua Thánh-Tôn đã mỉm cười nhận tội về mình.
Ngoài những câu đối đỏ này, người ta còn dán lên cửa chính nhiều mảnh giấy điều đơn-giản hình chữ nhật hoặc hình vẽ các ông Thần có bộ mặt dữ dằn nhằm xua đuổi lũ ma quỷ tai-ác hại người. Hình ảnh những vị Thần có khuôn mặt hiền-từ cầm hoa quả; tượng trưng cho sự giầu có và vinh-hiển. Ngoài ra họ còn treo những bức tranh có con gà mẹ cùng vô số lũ gà con chung quanh; nói lên điềm lành báo trước một sự phồn-thịnh hiếm có và đông con cháu trong ngày Tết Nguyên-Đán.
Nói đến thơ Xuân trong thi-ca Việt-Nam, ngày nay chúng ta không thể quên được một thi-sĩ thời tiền-chiến qua bài “Ông Đồ” đó là tác-giả Vũ-Đình-Liên. Một bài thơ trầm buồn sâu sắc với khung cảnh thay-đổi của thời-gian, như một lớp sơn vàng trên toà cổ-miếu lần lượt rã rời:
“Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông Đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
*
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay
*
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu"
Giấy đỏ buồn không thấm
Mực đọng trong nghiên sầu.
*
Ông Đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài đường mưa bụi bay
*
Năm nay đào lại nở
Không thấy ông Đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ"
Hình ảnh ông Đồ nghèo cùng những xôn xao, nao nức mừng Xuân đón Tết Nguyên-Đán nơi quê nhà yêu dấu cũ; tưởng rằng đã chìm khuất, tưởng rằng đã đi vào quên lãng nơi xứ người của thân-phận tỵ-nạn tha-phương. Nhất là đối với các bệnh-nhân đang trị liệu tại những trung-tâm điều dưỡng (Nursing-Home) thuộc quận Cam, Hoa-Kỳ.
Nhưng không! Tất cả được nhắc nhở lại khi nhóm thiện-nguyện Chân-Quê hơn mười năm qua đã mang không khí Tết đến thắp sáng rạng ngời; trong màu sắc rực rỡ của khăn đống, áo dài truyền thống Việt-Nam. Có cả pháo Tết nổ vang trời, xen lẫn tiếng nhạc, lời ca Xuân rộn rã, như truyền sức sống kỳ-diệu đến muôn người.
Xin cầu mong Chúa Xuân rọi tình nhân-ái khắp chốn nhân-gian. Cho cuộc sống hôm nay đẹp như bài thơ “Xuân” của thi-sĩ tài-hoa Huy-Cận:
“Luống đất thơm hương mùa mới dậy
Bên đường chân rộn bước trai tơ
Cây xanh cành đẹp xui tay với
Sông mát tràn Xuân nước đậm bờ
*
Ồ những người ta đi hóng Xuân
Cho tôi theo với! Kéo tôi gần
Rộn ràng bước nhịp hương vương gót,
Nhựa mạnh tuôn trào tưởng dính chân
*
Bắt gặp mùa tươi lên rún rẩy
Trong cành hoa trẻ, cổ chim non.
-Có ai gửi ý trong Xuân cũ,
Đất nở muôn Xuân vẫn chẳng mòn.”
(http://www.diamondbichngoc.com)
Nhóm Thiện-Nguyện Chân-Quê hằng năm mang không-khí Tết Nguyên-Đán đến các nursing home tại quận Cam, California.Chân-Quê: Diamond Bích-Ngọc (sưu-tầm & biên soạn)
Trong những ngày mừng Xuân ở Việt-Nam xưa kia, người ta thấy lúc nào cũng tưng-bừng náo nức không-khí hội hè. Nhất là ở miền Bắc:
Mùng bốn là hội Kéo-Co.
Mùng năm hội Ó chẳng cho nhau về
Mùng sáu đi hội Bồ-Đề
Mùng bảy trở về đi hội Đống-Cao
*
Mùng bảy hội Khám, mùng tám hội Dâu
Mùng chín đâu đâu cũng trở về hội Gióng…
Những ngày hội Xuân ấy được tổ-chức ở các Đình, Chùa, Đền, Miếu. Nó thể hiện tình nghĩa xóm làng, tình-yêu thiên-nhiên, yêu nghệ-thuật và người dân lành có dịp tỏ lòng sùng-bái các anh-hùng Việt-Nam.
Hình ảnh ông Đồ nghèo không thể thiếu được vào những ngày Xuân. Trong mười ngày trước Tết; họ thường thuê một góc phố, hoặc họ ngồi ở ngay các vỉa hè để bán những băng giấy đỏ. Đôi khi rắc phấn vàng hay bạc, những tấm biển trang trí hoa mà trên đó họ viết những câu đối hay vẽ những bức hoành-phi. Nói đến năm bắt đầu, đến mùa Xuân đang mở ra, nói về gia-đình hay ý-chí của người gia-chủ. Họ cũng thường viết trên những mảnh giấy của khách hàng đưa cho họ để được trả công bằng một khoản tiền nhỏ.
Nếu trong năm vừa qua; gia-đình nào có người đã mãn-phần thì người ta dùng giấy màu vàng hay màu xanh. Những hiệu-lực được thừa nhận ở các màu sắc và ngôn-ngữ từ bút mực thần-kỳ của ông Đồ già; thúc đẩy mọi hạng người chi tiền. Họ mang về treo lên cửa, lên tường những băng giấy dài và đẹp này nhằm tạo vẻ ngoạn-mục cho những ngày Tết Nguyên-Đán.
Xưa kia, ở miền Bắc giá rét, những ông Đồ nghèo khốn khổ run rẩy trong tấm áo bông dài. Ngồi xổm trên chiếu; bán những chữ Hán cuối cùng của họ. Những chữ mà đối với nhiều người đã trở nên câm lặng, không nói lên được một điều gì cả.
Vào thế-kỷ thứ mười lăm (XV) có Vua Thánh-Tôn nhà Lê, trước ngày Tết Nguyên-Đán, Ngài thân-chinh đi vào các thành-phố của kinh-đô lúc sẩm tối để đánh giá những câu đối thảo bởi bút mực của các ông Đồ dán trên cửa nhà dân. Bỗng Vua thấy cửa nhà của một bà bán nước chè (trà) nghèo khó bên đường không có câu đối. Vua hỏi ra thì được biết chồng bà làm phu khiêng kiệu cho Vua. Ngài bèn đưa tiền cho bà, bảo đi mua giấy đỏ và mượn bút lông cùng mực. Rồi Vua bắt đầu viết câu đối sau đây; mà chữ nghĩa đều lấy từ kinh-điển. Sau đó bảo bà đem dán lên cửa:
“Tam Nhân Đồng-Hành Tất Hữu Ngã
Thiên-Lý Như Lại Diệc Lợi Ngô”
Có nghĩa là:
“Ba Người Cùng Đi Tất Trong Đó Có Tôi
Những Người Từ Ngàn Dặm Tới Chắc-Chắn Điều Đó Lợi cho Tôi”
Được diễn-nghĩa như sau:
Câu thứ nhất tả người chồng với người phu cùng khiêng kiệu đang khiêng người ngồi kiệu tức là nhà Vua.
Câu thứ hai ám-chỉ người vợ bán nước chè cho khách qua đường để mưu-sinh.
Rồi nhà Vua từ-giã ra đi mà không bảo mình là ai. Đi thêm vài bước, Vua thấy một ngôi nhà khác có vẻ nghèo khổ và xem ra chẳng chuẩn bị gì cho ngày Tết. Bước vào trong nhà, Vua thấy một người làm phu hốt rác, chẳng có gì để trang-trí cửa nhà, Thánh-Tôn đặt một thoi bạc vào tay người đàn ông khốn-khổ. Một lát sau người này mang giấy mực về trao cho Vua, Ngài viết đôi câu đối trở thành nổi tiếng như sau:
“Đội Nhất Xung Y Đởm Thế-Gian Tri Nan Sự
Tri Tam Xích Kiếm Thu Thiên-Hạ Tri Nhân Tâm”
Có nghĩa là:
“Khoác Chiến-Bào, Ta Lo Toan Những Việc Khó Trên Đời
Cầm Ba Thước Gươm Ta Thu Vào Tay Tấm Lòng Của Mọi Người Trong Thiên-Hạ”
Câu đối này ám-chỉ người hốt rác làm cái nghề thấp-kém nhất trên đời nhưng lại tạo sự vui lòng cho mọi người bằng cách đi thu-dọn tất cả rác-rưởi bẩn thỉu trên đường phố.
Đã biểu hiện ở tác-giả tình-cảm thầm-kín của một người lãnh thiên-mệnh, chịu trách-nhiệm về cuộc sống của muôn dân trong một chế-độ quân-chủ lập-hiến.
Sáng hôm sau, có một vị đại-thần trong triều đi qua đọc được đôi câu đối này liền vào cung tâu Vua trị tội kẻ khi-quân. Vua Thánh-Tôn đã mỉm cười nhận tội về mình.
Ngoài những câu đối đỏ này, người ta còn dán lên cửa chính nhiều mảnh giấy điều đơn-giản hình chữ nhật hoặc hình vẽ các ông Thần có bộ mặt dữ dằn nhằm xua đuổi lũ ma quỷ tai-ác hại người. Hình ảnh những vị Thần có khuôn mặt hiền-từ cầm hoa quả; tượng trưng cho sự giầu có và vinh-hiển. Ngoài ra họ còn treo những bức tranh có con gà mẹ cùng vô số lũ gà con chung quanh; nói lên điềm lành báo trước một sự phồn-thịnh hiếm có và đông con cháu trong ngày Tết Nguyên-Đán.
Nói đến thơ Xuân trong thi-ca Việt-Nam, ngày nay chúng ta không thể quên được một thi-sĩ thời tiền-chiến qua bài “Ông Đồ” đó là tác-giả Vũ-Đình-Liên. Một bài thơ trầm buồn sâu sắc với khung cảnh thay-đổi của thời-gian, như một lớp sơn vàng trên toà cổ-miếu lần lượt rã rời:
“Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông Đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
*
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay
*
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu"
Giấy đỏ buồn không thấm
Mực đọng trong nghiên sầu.
*
Ông Đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài đường mưa bụi bay
*
Năm nay đào lại nở
Không thấy ông Đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ"
Hình ảnh ông Đồ nghèo cùng những xôn xao, nao nức mừng Xuân đón Tết Nguyên-Đán nơi quê nhà yêu dấu cũ; tưởng rằng đã chìm khuất, tưởng rằng đã đi vào quên lãng nơi xứ người của thân-phận tỵ-nạn tha-phương. Nhất là đối với các bệnh-nhân đang trị liệu tại những trung-tâm điều dưỡng (Nursing-Home) thuộc quận Cam, Hoa-Kỳ.
Nhưng không! Tất cả được nhắc nhở lại khi nhóm thiện-nguyện Chân-Quê hơn mười năm qua đã mang không khí Tết đến thắp sáng rạng ngời; trong màu sắc rực rỡ của khăn đống, áo dài truyền thống Việt-Nam. Có cả pháo Tết nổ vang trời, xen lẫn tiếng nhạc, lời ca Xuân rộn rã, như truyền sức sống kỳ-diệu đến muôn người.
Xin cầu mong Chúa Xuân rọi tình nhân-ái khắp chốn nhân-gian. Cho cuộc sống hôm nay đẹp như bài thơ “Xuân” của thi-sĩ tài-hoa Huy-Cận:
“Luống đất thơm hương mùa mới dậy
Bên đường chân rộn bước trai tơ
Cây xanh cành đẹp xui tay với
Sông mát tràn Xuân nước đậm bờ
*
Ồ những người ta đi hóng Xuân
Cho tôi theo với! Kéo tôi gần
Rộn ràng bước nhịp hương vương gót,
Nhựa mạnh tuôn trào tưởng dính chân
*
Bắt gặp mùa tươi lên rún rẩy
Trong cành hoa trẻ, cổ chim non.
-Có ai gửi ý trong Xuân cũ,
Đất nở muôn Xuân vẫn chẳng mòn.”
(http://www.diamondbichngoc.com)
Gửi ý kiến của bạn
