3 Hãng Xe, 1 Ván Bài Tháu Cáy...
Nguyễn Xuân Nghĩa & RFI
...thể nào cũng có hãng phá sản dù có 14 tỷ...
(Đài RFI phỏng vấn Nguyễn Xuân Nghĩa ngày 13 tháng 12, 2008)
Đêm Thứ Năm 11 tại thủ đô Hoa Kỳ, Thượng viện Mỹ vừa bác bỏ kế hoạch cấp cứu ba tập đoàn chế ráp xe hơi Hoa Kỳ ở bang Detroit. Nguyên nhân vì sao và tương lai của ba công ty xe hơi Mỹ sẽ ra sao, ta sẽ tìm hiểu qua cuộc trao đổi cùng chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa tại Hoa Kỳ.
Hỏi 1: Thưa anh, vì sao Thượng viện Hoa Kỳ lại bác bỏ một kế hoạch cấp cứu mà Hạ viện Mỹ vừa đồng ý hôm trước với đa số phiếu là 237 phiếu, chống lại 170 phiếu"
- Ta đang thực tế chứng kiến ván bài tháu cáy, hay một cuộc chiến cân não về chính trị, bên cạnh tổ hợp xe hơi hấp hối là General Motors, vì thiếu bốn tỷ tiền mặt nếu không thì cuối tháng sẽ khai báo vỡ nợ. Ngoài GM thì còn hãng Chrysler cũng bấp bênh trong trung hạn, chứ tình hình hãng Ford không nguy ngập như hai tập đoàn kia.
Hỏi 2: Vì sao anh lại gọi đây là một ván bài tháu cáy hay chiến tranh cân não về chính trị" Chứ đó không là vấn đề kinh tế hay kinh doanh sao"
Tôi xin giải thích về cuộc cờ năm phe trước sự chứng kiến của dư luận và thị trường:
- Thứ nhất, sau khi để tổ hợp đầu tư Lehman Brothers phá sản giữa tháng Chín và gây khủng hoảng cho cả lãnh vực tài chánh, Chính quyền Bush không muốn hãng GM bị phá sản một tháng trước khi ông Bush mãn nhiệm nên đã nhượng bộ khối Dân chủ bên Quốc hội để tiến tới dự án cấp cứu trị giá 14 tỷ Mỹ kim. Tổng thống tân cử Barack Obama cũng ủng hộ giải pháp cứu vãn nhất thời đó vì biết là phải cứu các hãng xe nhưng cũng cần kế hoạch cải tổ lâu dài chứ không thể cứ châm tiền cấp cứu định kỳ như trong quá khứ. Nhờ vậy, Hạ viện ủng hộ kế hoạch cấp cứu với đề nghị là Hành pháp sẽ bổ nhiệm một viên chức có toàn quyền giám sát kế hoạch cải tổ các tập đoàn xe hơi.
- Thứ hai, đảng Dân Chủ được nghiệp đoàn công nhân xe hơi Mỹ yểm trợ rất nhiều để cấp cứu các hãng xe nên không đòi thu hẹp hoặc thu hồi những cam kết về lương bổng và phúc lợi với nghiệp đoàn, là thành quả đấu tranh nghiệp đoàn mà cũng là nguyên nhân chính khiến các hãng xe Mỹ không cạnh tranh nổi với các hãng xe ngoại quốc thiết lập tại Mỹ. Nhưng dù chiếm đa số, phe Dân Chủ chưa đủ mạnh để gạt đối lập Cộng Hoà sang một bên hầu cấp cứu các nghiệp đoàn. Họ trông chờ vào dư luận hay thị trường để gây sức ép với đối lập.
- Thứ ba, bên đảng Cộng Hoà, ba nghị sĩ ở các tiểu bang miền Nam đang có hãng xưởng xe hơi của Nhật và của Đức hoạt động khá thành công thì chống lại dự án cấp cứu do đảng Dân Chủ đưa ra. Đêm Thứ Tư, họ nêu ra bốn điều kiện trong đó có một đề nghị với nghiệp đoàn là ba hãng xe Mỹ sẽ chấp hành chánh sách lương bổng như các hãng xe hơi ở tiểu bang khác. Đề nghị ấy bị nghiệp đoàn UAW bác bỏ nên số phiếu ủng hộ kế hoạch cấp cứu chỉ có 52 thuận và 35 chống, không đủ túc số 60 phiếu để vượt qua thủ tục gọi là "câu giờ" tại Thượng viện nên chắc chắn là bị đánh bại. Vì vậy, đảng Dân Chủ phải thu hồi kế hoạch cấp cứu và tìm giải pháp khác.
Hỏi 3: Đó là ba phe trong cuộc, bên Hành Pháp và hai đảng trong Quốc hội, còn hai phe kia là những ai"
- Thứ tư là doanh giới điều khiển các hãng xe. Họ đã ra Quốc hội xin tiền hôm 19-20 tháng trước bằng máy bay riêng và bị đuổi về nghiên cứu lại. Mùng bốn mùng năm vừa rồi, họ trở lại Quốc hội với hứa hẹn cải sửa nên dự án được cứu xét. Lần này, có lẽ họ muốn mượn sức chính giới nhằm đẩy lui áp lực quá nặng của nghiệp đoàn nên chấp nhận mọi yêu cầu cải tổ để các chính khách đấu trí với nghiệp đoàn. Thực tế thì hôm Thứ Sáu, GM công khai đe dọa tự sát với quyết định tạm đóng cửa 20 xưởng ráp xe trên toàn quốc và giảm 30% sản lượng trong quý tới, nhưng đã kín đáo tiến hành thủ tục khai báo vỡ nợ. Theo thủ tục này, công ty bị vỡ nợ cũng sẽ được giải phóng khỏi những cam kết đã có với nghiệp đoàn.
- Phe thứ năm, các nghiệp đoàn thì già đòn tính lối khác. Họ không nhượng bộ vì nghĩ là nếu GM phá sản, thị trường sẽ hốt hoảng và dư luận quy tội cho Hành pháp nên Chính quyền Bush cuối cùng sẽ sợ mà châm tiền cho các hãng xe tồn tại cho đến năm tới. Mùng ba tới, Quốc hội khoá 111 sẽ khai mạc với một đa số Dân Chủ lớn hơn và có hy vọng phê chuẩn một dự luật cho phép nhân viên nghiệp đoàn bỏ phiếu kín nên còn tăng cường vai trò của nghiệp đoàn không chỉ ở Detroit mà ở mọi tiểu bang khác. Trong cuộc bầu cử Quốc hội vừa qua, các nghiệp đoàn đã chi hai triệu đô la cho phe Dân Chủ, chỉ có 12.500 đồng cho phe Cộng Hoà nên tin là mình nắm dao đằng chuôi.
- Kết cuộc là năm phe rút phé bên một bệnh nhân hấp hối trong phòng cấp cứu, nhưng hồi sinh rồi thì hoạt động ra sao là vấn đề của năm sau, của Chính quyền mới và Quốc hội mới.
Hỏi 4: Anh trình bày nội vụ như một trận đấu cờ giữa năm phe với lối tính toán rất lạ! Nhưng, những bước kế tiếp của trận đấu này sẽ là gì"
- Bước kế tiếp sẽ là trì hoãn chiến, ai mà lạnh cẳng thì thua. Sáng sớm Thứ Sáu 12, Hành pháp Bush loan tin sẽ lấy 14 trong số 15 tỷ còn lại của 350 tỷ được phép xài trong kế hoạch 700 tỷ để cấp cứu doanh nghiệp tài chánh. Quyết định ấy đảo ngược chủ trương trước đó là chỉ cho các hãng xe vay tiền cải tiến kỹ thuật sản xuất cho bớt ô nhiễm. Thực tế thì phe Cộng Hoà sẽ đòi thêm nhiều điều kiện trước khi sử dụng ngân khoản cấp cứu cơ sở tài chánh cho kỹ nghệ xe hơi nên tranh luận có thể kéo dài đến cuối tuần này, có khi tới lúc các Dân biểu Nghị sĩ mãn khoá họp để về nghỉ cuối năm.
Hỏi 5: Câu hỏi cuối, thưa anh, ít nhất là một trong ba tập đoàn xe hơi của Mỹ sẽ bị phá sản. Hậu quả kinh tế sẽ nặng đến đâu"
- Tôi thiển nghĩ thể nào cũng có hãng phá sản dù có 14 tỷ. Thứ nhất, xe Mỹ vốn đã ế so với xe Mỹ do Nhật hay Đức ráp chế tại Mỹ với thợ thuyền Mỹ, nay còn ai muốn mua xe của một hãng sẽ vỡ nợ nên rủi ro phá sản càng cao. Thứ hai, 14 tỷ là cái phao quá nhỏ cho một vật quá lớn phải chìm vì thật ra ba hãng xe cần tới 34 tỷ tiền mặt để tồn tại và quãng trăm tỷ mới tái sinh với sức cạnh tranh cao hơn. Thứ ba, đa số tới 53% dân Mỹ không đồng ý với dự án cấp cứu và cho là sau khi khai báo phá sản, như nhiều hãng hàng không nổi tiếng khác trong quá khứ, các hãng xe sẽ chấn chỉnh lại tài chánh và tổ chức, và nhường chỗ cho nhiều cơ sở khác xuất hiện để lại thu dụng nhân công xe hơi nhưng với khả năng cạnh tranh cao hơn.
- Hậu quả trước mắt là tình hình có thể u ám hơn nhưng là cơ hội cho kỹ nghệ xe hơi Mỹ lột xác. Đây cũng là cơ hội cho các hãng xe Nhật Bản, Hàn Quốc hay Nissan là liên doanh Pháp-Nhật, hoặc Volswagen của Đức, trám vào cái hố sâu do kỹ nghệ xe hơi của Mỹ tự gây ra từ cả chục năm nay vì sự bắt chẹt của các nghiệp đoàn.