...quan niệm tình nghĩa của người Mỹ thật là khác lạ...
Tuần vừa qua, ông Scott McClellan cho xuất bản một cuốn sách có tính hồi ký tựa đề là “Chuyện Gì Đã Xẩy Ra: Bên Trong Tòa Bạch Ốc và Văn Hoá Lừa Đảo của Hoa Thịnh Đốn” (What Happened: Inside the White House and Washington’s Culture of Deception”). Hồi ký này ghi lại những chuyện hậu trường Tòa Bạch Ốc trong thời gian McClellan làm việc tại đây, dưới cái nhìn và nhận định của ông. Tóm lại ông chỉ trích TT Bush và các cộng sự viên của ông rất nặng nề.
Đây không phải chỉ là một cuốn sách viết để đả kích Bush như hàng trăm cuốn sách khác viết cùng mục đích. Điểm đặc biệt đáng ghi nhận là tác giả không phải là một “kẻ thù” cấp tiến Dân Chủ của ông Bush. Tác giả chính là một “đệ tử” ruột trung kiên đã làm việc sát cánh với Bush từ gần mười năm nay, khi ông Bush còn làm Thống Đốc Texas. Ông theo TT Bush về làm việc tại Hoa Thịnh Đốn, đến chức phát ngôn viên chính thức của Tổng Thống Bush. Sau đó, năm 2006, ông bị sa thải trong cuộc cải tổ nội bộ ban tham mưu của TT Bush.
Tuy ông McClellan có vài lời khen ông Bush dễ thương, tốt bụng, trong sạch, thông minh và rất giỏi về chính trị, và ông xác nhận ông vẫn mến phục Bush, có thể cho nó có vẻ phải đạo làm người một chút, nhưng đại để thì ông đả kích Bush và đặc biệt là các cộng sự viên của ông một cách mạnh bạo nhất, bằng một ngôn ngữ mà ngay giới báo chí cấp tiến cũng phải lấy làm ngạc nhiên. Theo nhận xét của báo chí, có lẽ từ trước đến giờ, chưa có cuốn hồi ký loại “phản thầy” nào lại nặng lời như cuốn này.
Hầu như các biến cố lớn của thời đại Bush đều được ông chiếu cố để chỉ trích. Chiến tranh Iraq, trận bão Katrina tàn phá New Orleans, vụ nhân viên CIA Valerie Plame bị khui ra báo chí, và nhất là chính sách trị quốc nói chung của Bush, là những đề tài chính.
Theo ông McClellan, chiến tranh Iraq là không cần thiết cho vấn đề an ninh của Mỹ như TT Bush vẫn xác định. Ông cho rằng Bush đã có chủ ý đánh Iraq - vì một giấc mộng không tưởng là muốn dân chủ hóa cả vùng Trung Đông - và đã tung ra một chiến dịch tuyên truyền dư luận quần chúng Mỹ để rồi cuộc chiến biến thành một chuyện không thể tránh được nữa vì vấn đề an ninh của nước Mỹ. Vẫn theo McClellan, cuộc chiến là một sai lầm chiến lược lớn lao.
Trong trận bão Katrina, McClellan nhận định Bush thật sự đã không có sự quan tâm cần thiết đối với các nạn nhân, mà chỉ có ưu tư về vấn đề hình ảnh của tổng thống, chẳng hạn như cho Bush lên phi cơ bay trên không phận khu vực bão, chụp hình phổ biến ra báo chí.
Trong vụ bà Valerie Plame bị tiết lộ là CIA chìm, ông McClellan cho biết đã có những cuộc họp trong Tòa Bách Ốc giữa các nhân viên cao cấp để tìm cách chạy tội. Chúng ta còn nhớ bà Plame là vợ một cựu đại sứ đã từng lớn tiếng chống đối chiến tranh Iraq. Bất ngờ chuyện bà Plame là nhân viên chìm của CIA bị khui lên báo. Nhiều dư luận báo chí lúc đó nghi ngờ TT Bush hay phó TT Cheney đã cố tình ra lệnh cho xì chuyện này ra để trả thù. Một công tố viện liên bang được đặc biệt bổ nhiệm để điều tra tất cả các viên chức cao cấp nhất trong Bạch Ốc. Sự thật về sau lòi ra là chuyện này do một cựu thứ trưởng ngoại giao vô tình tiết lộ cho một nhà báo trong một cuộc nói chuyện, không hề nằm trong “kế hoạch đen tối” gì của TT hay phó TT. Hơn nữa, bà Plame chỉ làm cho CIA một thời gian ngắn, cách đấy nhiều năm và đã mãn hạn "bảo mật", do đó không có chuyện tính mạng bà bị đe dọa như phe Dân Chủ tố giác.
Ông McClellan cũng tố cáo phó tổng thống Dick Cheney thật sự đã khuynh đảo mọi chính sách của tổng thống Bush trong bóng tối, một cách âm thầm nhưng chắc chắn.
Nói chung ông McClellan tố TT Bush là đã không nắm vững tình hình, thường bị các phụ tá và cố vấn cao cấp, nhất là phó tổng thống Cheney thao túng. Quan trọng hơn nữa, Bush đã coi việc điều hành chính quyền như là một cuộc tranh cử trường kỳ. Có nghĩa tất cả các hành động và lời nói của chính quyền Bush đều chỉ nhắm vào mục đích chính trị, lấy điểm và lấy phiếu của quần chúng, chứ thực sự không phải vì một niềm tin vào một chính sách hay lập trường nào.
Phản ứng của TT Bush được mô tả là “ngỡ ngàng” và “rất buồn”. Nhưng phản ứng của các cựu đồng nghiệp thì mạnh mẽ hơn nhiều.
Tất cả đều lên án hành động của ông McClellan. Họ đặt câu hỏi ông McClellan làm phụ tá phát ngôn viên từ 2001 đến 2003, rồi phát ngôn viên từ 2003 đến 2006, là thời điểm ba năm khi chiến tranh Iraq đang ở mức nóng bỏng nhất. Ngày nào tin tức Iraq cũng tràn ngập báo chí, với đầy rẫy những chỉ trích của phe phản chiến. Mà ông McClellan cũng là người mỗi ngày họp báo để bênh vực cho chính sách và hành động của chính quyền Bush. Nếu ông không đồng ý tại sao lúc đó không lên tiếng chống đối, hay từ chức, mà trái lại, lại hăng hái biện hộ mỗi ngày" Có phải là ông đã hy sinh lương tâm vì đồng lương"
Ngày nay ông McClellan tố cáo Bush hành động dối trá, lừa dân Mỹ, nhưng như vậy thì trách nhiệm của người phát ngôn, tức là người rao giảng cái dối trá của Bush cho báo chí và dân Mỹ thì như thế nào" Tinh thần tự trọng của ông để đâu" Thêm vào đó, ông đã thú nhận nói láo trong sáu năm qua, có gì bảo đảm ông không phải là đang nói láo tiếp tục, theo một chiều hướng ngược lại vì có lợi cho cá nhân hơn"
Và câu hỏi cuối cùng, tại sao lại không viết sách sớm hơn mà đợi đến giữa mùa bầu cử mới viết"
Điều mỉa mai là những câu hỏi trên chính là những câu hỏi mà chính ông McClellan đã nêu ra khi chỉ trích một đồng nghiệp khác, ông Richard Clark, một giám đốc đặc trách chống khủng bố trong hệ thống cố vấn về an ninh quốc gia cho Bush, từ chức rồi viết sách bôi bác Bush năm 2006 - cũng sát ngày bầu cử.
Mặt khác, hầu hết những chỉ trích của ông McClellan đã được phát biểu bởi các ký giả từ lâu nay và cũng đều được chính ông này phản bác trong các cuộc họp báo của ông. Bây giờ ông lập lại những chỉ trích này mà lại không nhắc đến những câu trả lời mà chính ông đã dùng.
Về điểm ông cho rằng Bush hành xử như đang tranh cử thường trực, làm gì thì cũng chỉ cốt lấy điểm lấy phiếu, thì có vẻ không vững lắm. Bằng chứng là TT Bush nổi tiếng là người ngoan cố, nhất định duy trì lập trường trong mọi tình huống, đến độ mức hậu thuẫn xuống thấp nhất lịch sử mà ông cũng chẳng thèm để ý.
Điều đáng mắc cười nhưng dễ hiểu nữa là trong khi các đồng nghiệp cũ và giới báo chí bảo thủ quay qua đánh McClellan, thì giới báo chí cấp tiến, trước đây chê bai và đánh McClellan bao nhiêu thì bây giờ quay qua ôm và nức nở ca ngợi ông bấy nhiêu.
Ông McClellan đã biện hộ hành động mình như cần thiết vì quyền lợi của đất nước, một cái gì lớn hơn quan hệ cá nhân giữa ông và Bush. Ông cho rằng TT Bush đến Hoa Thịnh Đốn thực sự với ý định “thay đổi văn hóa lừa lọc” của thủ đô Mỹ, nhưng lại bị lôi cuốn vào trong cái văn hóa đó. Một bài học cần thiết cho các chính quyền tương lai, nhất là cho các ứng viên tổng thống muốn hô hào “thay đổi” như ông Obama đang làm. Dĩ nhiên, chứ chẳng lẽ ông lại nói huỵch tẹt ra là ông cần tiền và cần bán được sách"
Nhiều người cũng đã đặt câu hỏi ngoài nhu cầu tiền bạc ra, McClellan có còn ý đồ chính trị nào khác hay không. Câu hỏi này được đặt ra vì những liên hệ của nhà xuất bản cuốn hồi ký, Public Affairs của nhà báo thiên tả Peter Osnos. Nhà xuất bản này có công ty mẹ là Perseus Books, một công ty có liên hệ mật thiết với ông Richard Holbrooke, cựu thứ trưởng ngoại giao của TT Clinton. Ông Holbrooke n ày m ới l à nhà "ngoại giao "lão thành", một chuẩn ứng cử viên Ngoại trưởng cho bất cứ một Tổng thống nào thuộc đảng Dân Chủ và hiện là cố vấn ngoại giao cho Obama, sau khi đã cố vấn cho Hillary!
Công ty Perseus Book còn có vốn tài trợ của ông George Soros, nhà tỷ phú đang yểm trợ Obama.
Có thể cuốn sách của McClellan sẽ gây khó khăn cho ông McCain khi ông phải giải thích sự cần thiết của cuộc chiến Iraq. Chính ông McClellan cũng phân trần rằng bản thảo nguyên thủy của ông nói về Bush nhẹ nhàng hơn (đã được một website phanh phui và đăng tải nguyên văn cho độc giả tham khảo) nhưng ông được của nhà xuất bản thuyết phục là phải nói nặng hơn thì sách mới bán chạy!
Thật ra, tất cả những lời cáo buộc của ông McClellan chẳng có gì mới lạ. Đó là những lập luận mà phe Dân Chủ và giới truyền thông cấp tiến đã nhai đi nhai lại để đánh Bush từ nhiều năm qua. Nhưng cái độc hại là đây là những lời tố của một người rất thân cận với Bush từ lâu nay. Ông McClellan chỉ xác nhận những lời tố của phe Dân Chủ và cấp tiến là đúng thôi.
Nói “độc hại”, nhưng thật sự cũng không độc hại gì lắm. Những người chống Bush vẫn sẽ tiếp tục chống, trong khi những người ủng hộ Bush vẫn sẽ tiếp tục ủng hộ thôi. Những người đả kích cuộc chiến Iraq vẫn đả kích, và những người hoan hô vẫn hoan hô.
Nói cách khác, cuốn sách chẳng đưa ra chuyện gì mới lạ và cũng chẳng có tác dụng gì nhiều trên thực tế. Cũng chẳng có hại gì nhiều cho ông Bush vì đằng nào ông cũng chỉ còn ngồi chờ ngày về hưu. Tỷ lệ hậu thuẫn của ông đang ở mức thấp nhất trong lịch sử cận đại Mỹ, khó có thể xuống thấp hơn.
Một hậu quả riêng cho cá nhân tác giả là có khi Scott McClellan sẽ được phe Dân chủ trong Quốc hội yêu cầu ra điều trần để dùng từng trang sách làm chứng cớ buộc tội Chính quyền Bush hoặc một số cộng sự viên của tổng thống, với hậu quả pháp lý là số không, nhưng cũng giúp truyên thông báo chí loan thêm tin tức tiêu cực về một chính quyền sắp mãn nhiệm để... tấn công ứng cử viên McCain!
Nghĩa là cuốn "hồi ký" chỉ giúp cho giới truyền thông cấp tiến có thêm đề tài bôi bác Bush thôi. Ở cái xứ tự do dân chủ này, đánh tổng thống, không cần biết tổng thống Cộng Hòa hay Dân Chủ, là môn thể thao mà tất cả mọi người đều muốn tham gia hay theo dõi, mà chẳng ai bị thưa kiện phải bồi thường bạc triệu hay bạc ngàn gì hết.
Nếu cuốn sách này có được một tác dụng nào đó, thì đó chỉ là vạch ra cho thiên hạ xem quan niệm về “tình nghĩa” của người Mỹ.
Trong quan niệm nhân sinh Á Đông ta, chữ “nghĩa” là cái gì thiêng liêng, có khi còn quý hơn sinh mạng mình nữa. Câu nói “hết tình nhưng vẫn còn nghĩa” là câu nói ta nghe thấy rất thường xuyên, nhất là trong quan hệ vợ chồng. Trong các truyện Tàu như Tam Quốc Chí hay Thủy Hử, “nghĩa” là đức tính được đưa lên hàng đầu, tiêu biểu cho các anh hùng đáng được thờ phụng như các vị thần hay thánh, như Quan Công chẳng hạn.
Trong văn hoá dân gian Việt Nam, tình nghĩa “thầy trò” là cái gì mà ai cũng tôn trọng. Ngay cả trong quân đội, vị sĩ quan chỉ huy vẫn thường được gọi là “ông thầy” một cách thân mật nhưng trịnh trọng, và đầy ý nghĩa.
Nhìn vào cuốn sách này thì thấy quan niệm tình nghĩa của người Mỹ thất là khác lạ.
Khi ông McClellan ra đi thì đích thân Bush họp báo cùng với ông để có dịp ca ngợi ông như là “biểu tượng cho những cái gì tốt quý nhất của gia đình ông, của tiểu bang (Texas) và của quốc gia (Mỹ)“. Ông Bush còn nói sẽ mong đợi ngày nào đó, sau khi cả hai về hưu, sẽ có dịp ngồi ghế lắc lư, nhẩm xà hàn huyên nhắc lại những ngày bận rộn tại Tòa Bạch Ốc (có nhiều hy vọng sau khi đọc cuốn sách này, ông Bush sẽ đổi ý, không nghĩ đến chuyện hàn huyên với ông McClellan nữa).
Nếu ông McClellan là biểu tượng cho những cái gì tốt đẹp nhất của Mỹ thì chắc chúng ta nên nghĩ đến chuyện di cư qua nước khác tỵ nạn là vừa !
Cho đến nay, chẳng ai biết ông này đã được trả bao nhiêu tiền để viết cuốn sách này. Một số nguồn tin cho biết ông chỉ lãnh có 75 ngàn bạc, chia cho số trang sách thì rất bèo! Ai cũng hiểu là muốn sách được trả nhiều tiền hay bán chạy, thì phải có cái gì đặc biệt, giựt gân. Đó là lý do ông McClellan phải mạnh mẽ chỉ trích Bush, chứ viết sách nói chuyện tàm phào hay ca ngợi Bush trong thời điểm này thì bảo đảm sách sẽ bị “on sale”, mua một tặng một trong tuần tới.
Cái lý đó thì cũng dễ hiểu.
Cũng như người ta có thể hiểu được ý muốn trả thù vì bị sa thải, hay ý muốn lấy điểm với Obama để biết đâu kiếm được job mới (ông McClellan đã lên tiếng ca tụng Obama và nói có thể sẽ bỏ Cộng Hòa để bỏ phiếu cho Obama). Nhưng từ đó đi đến chỗ mạt sát một người đã từng đỡ đầu cho cả cuộc đời và sự nghiệp chính trị của mình, đồng thời nhục mạ các đồng nghiệp cũ của mình thì hình như đi hơi quá xa. Cái câu “ăn cháo đá bát” có lẽ vẫn còn hơi nhẹ.
Đây không phải lần đầu có người viết sách bôi bác “ông thầy”. Dưới thời Bush, trước đây đã có ít ra là một tá cộng sự viên cao cấp đã viết sách rồi, trong đó có các cuốn hồi ký của cựu bộ trưởng tài chánh O’Neil, cựu giám đốc an ninh Clarke, và gần đây là tướng Ricardo Sanchez, cựu tư lệnh chiến trường Iraq, là chỉ trích Bush khá nặng nề. Và ngay cả các tổng thống khác như Clinton, Reagan, Carter, Nixon, … cũng đều đã gặp hoàn cảnh tương tự. Và hồi ký này chắc chắn cũng không phải là cuốn sách cuối cùng viết bởi một cộng sự viên của Bush để đả kích Bush.
Đây chính là một thứ truyền thống trong chính trị Mỹ. Một khía cạnh của tính tự do dân chủ mà không biết chúng ta có nên học hay không.
Gửi ý kiến của bạn
