Hoa Kỳ Trước Vành Móng Ngựa
Nguyễn Xuân Nghĩa
Khi xử án khủng bố, Mỹ tự truy tố. Hố nặng....
Khi Chính quyền loan báo một quyết định gì vào ngày Thứ Sáu cuối tuần, chúng ta nên tự chuẩn bị cho một tin cực xấu.
Thứ Sáu cuối tuần là ngày mà thiên hạ chuẩn bị nghỉ ngơi, các chính khách cũng vậy - đôi khi vì trở về địa phương tiếp xúc với cử tri - và vì vậy truyền thông cũng ít theo dõi để loan tin nóng. Những trường hợp đó xảy ra khá thường xuyên với Chính quyền Barack Obama - nhưng đấy không là chuyện chính của bài này. Chuyện chính của bày này là quyết định hôm Thứ Sáu 13 - ngày xui cho nhiều người mê tín - về việc xử án nghi can khủng bố.
Do đề nghị của Tổng trưởng Tư pháp Eric Holder, Chính quyền Obama quyết định đưa tay trùm khủng bố Khalid Sheikh Mohammed và bốn tòng phạm trong mạng lưới al-Qaeda ra xử trước một toà Đại hình ở New York. Quyết định ấy gây tranh luận trong dư luận, nhưng ly kỳ nhất là vụ xử án sẽ khiến... Hoa Kỳ bị truy tố. Trong khi quân khủng bố lại có một nguồn thông tin cực kỳ hữu ích cho tương lai.
Lịch sử sẽ xét xử Obama về một quyết định xuất phát từ đặc tính pháp lý phi lý... mà rất Mỹ với nhiều ảnh hưởng quốc tế...
Hãy nói về chuyện vặt trước, chuyện chính sau.
***
Chuyện vặt là chính trị, khi đề nghị của Tổng trưởng Holder bị phe bảo thủ công kích vì nhiều lý do. Holder là nhân vật thân cận trong ban tham mưu của Obama và Tổng trưởng Tư pháp da đen đầu tiên. Nhưng, người ta nhớ đến Holder khi ông làm Thứ trưởng Tư pháp thời Tổng thống Bill Clinton và có liên hệ đến hai vụ tai tiếng.
Vụ thứ nhất là vận động cho Clinton ân xá năm 2001, vào giờ cuối trước khi mãn nhiệm, một can phạm bị án tù và đang đào thoát tại ngoại quốc là Marc Rich. Tai tiếng vì ông Rich này chi tiền rất bộn cho Clinton. Vụ thứ hai là vụ Holder đề nghị Clinton giảm án cho 16 tay khủng bố của tổ chức Bopicua Popular Army năm 1999, ngược với quan điểm của FBI, công tố viên liên bang và các nạn nhân. Đó là chuyện xưa.
Chuyện nay là Tổng trưởng Holder cũng đề nghị điều tra để có thể truy tố các nhân viên an ninh việc thẩm tra các nghi can khủng bố là dùng biện pháp tra tấn. Sau khi vòng vo trấn an CIA là sẽ không truy tố ai khi họ chỉ thi hành nhiệm vụ do thượng cấp trao phó, Obama đồng ý với đề nghị của Holder và quyết định này gây tranh luận dữ dội khiến Giám đốc CIA Leon Panetta đòi từ chức. Phe bảo thủ kết luận là Obama đem chính trị vào an ninh vì muốn thoả mãn phe phản chiến đã đưa ông lên cầm quyền.
Bây giờ đến chuyện chính là việc đưa khủng bố ra một toà án dân sự liên bang tại New York, rất gần địa điểm đã xảy ra vụ tán sát 9-11 năm 2001 là tòa tháp đôi của World Trade Center (WTC).
Đây là một chuyện phi lý vì nhiều khía cạnh.
***
Lý do phi lý đầu tiên là việc Chính quyền Obama muốn đóng trại Guantanamo và giải quyết số phận của hơn 240 người bị giam tại đó, trong đó có Khalid Sheik Mohammed, mà báo chí Mỹ hay viết tắt là KSM. Quyết định này được Tổng thống ký thành sắc lệnh hôm... Thứ Sáu 30 tháng Giêng, 10 ngày sau khi nhậm chức! Cũng lại là một ngày Thứ Sáu vắng tin...
Đóng trại tù thì phải phóng thích tù nhân vô tội hoặc đem ra xét xử sau khi điều tra là có tội chứ! Nay vì muốn đóng trại Gitmo, Obama ôm lấy của nợ KSM và trao cho một toà án dân sự!
Theo Ủy ban Điều tra Vụ 9-11 của Quốc hội, KSM là kiến trúc sư chính của vụ khủng bố năm 2001 khiến hơn 3.000 người tử nạn. Khi bị mật vụ ISI của Pakistan bắt được tại Rawalpindi ngày một Tháng Ba năm 2003, và giải giao cho Mỹ đem về nhốt tại trại Guantanamo, KSM ung dung tự khai là có góp phần vào nhiều vụ khủng bố nổi tiếng khác trong gần hai chục năm qua: Đánh bom WTC năm 1993, chủ mưu vụ 9-11, đặt bom tại Bali của Nam Dương năm 2002, tra tấn và chặt đầu nhà báo Daniel Pearl của tờ Wall Street Journal năm 2002.
Ngoài ra, y còn dự mưu - thực hiện mà không thành - nhiều vụ khác: 1) "Chiến dịch Bojinka" năm 1995 (nhằm cùng lúc tấn công hai chục phi vụ thương mại từ Á châu qua Mỹ, ám sát đức Giáo hoàng John Paul II và cho máy bay lao vào trụ sở CIA tại Mỹ), 2) vụ nổ "Thiên niên kỷ" nhằm đồng loạt tấn công bốn địa điềm tại xứ Jordan, cả phi trường Los Angeles và chiến hạm USS Sullivans vào ngày một tháng Giêng năm 2000, 3) vụ đánh bom chuyến bay 93 của American Airlines từ Paris qua Mỹ năm 2001, và 4) phá hủy cao ốc U.S. Bank Tower tại Los Angeles năm 2001. May là các vụ dự mưu ấy đã bị nhân viên an ninh Mỹ kịp thời phát giác và tránh được, nếu không thì danh trạng của KSM sẽ có thêm nhiều ngàn nạn nhân khác.
Ngày 11 tháng Hai năm 2008, KSM đã bị Toà án Quân sự Hoa Kỳ truy tố về tội ác chiến tranh và tội sát nhân nên chờ lãnh án tử hình nếu bị bồi thẩm đoàn - quân sự - đồng ý là có tội. Nhưng nay KSM lại được đem về xử án tại tòa Đại hình Liên bang của New York, trước một bồi thẩm đoàn dân sự, sự thể sẽ khác.
Khi dư luận hoài nghi về quyết định này, Chính quyền Obama còn phạm một sai lầm là muốn chứng minh hai chuyện trái ngược: 1) thể nào KSM cũng lãnh án tử hình - để trấn an dư luận - nhưng 2) tòa án Hình sự này sẽ vận hành hoàn toàn hợp pháp và mọii ngườ phải tôn trọng phán quyết của toà. Lại chuyện uống thuốc cường dương để diệt dục khi bán một phương thuốc có hai công dụng trái ngược!
Cả Tổng trưởng Tư pháp lẫn Tổng thống Mỹ đều công khai tuyên bố là KSM có tội và đáng bị tử hình. Nhưng vì lý do trấn an, lời tuyên bố ấy cũng lại là vấn đề pháp lý: tìm đâu ra 12 người vào bổi thẩm đoàn có hoàn toàn vô tư - không biết gì và/hay chưa có ý kiến gì về lời tuyên bố của Tổng thống - để khách quan theo dõi hai bên nguyên và bị tranh cãi trong một vụ xử án ly kỳ nhất thế kỷ 21, trước ống kính truyền hình quốc tế" Toà chưa xử mà Tổng thống lại nói rằng các nghi can có tội thì đấy là một sự vẩn đục về pháp lý! Vì vậy, vốn cũng là một luật gia, Obama... bèn cài số de và nói rằng mình không muốn chi phối toà án...
Nhưng đó mới chỉ là phi lý nhỏ. Phi lý lớn là sự hồ đồ từ nguyên thủy - của Chính quyền Bush -sau khi bị khủng bố tấn công năm 2001.
***
Sau vụ khủng bố, Tổng thống Bush đề ra hai mục tiêu rất được lòng dân - mà mâu thuẫn.
Đó là khai chiến với quân khủng bố và bắt đầu lãnh al-Qaeda là Osama bin Laden ra trước công lý. Khi ấy, toàn dân đều vỗ tay hoan nghênh mà không thấy ra chuyện phi lý. Một quốc gia chỉ có thể khai chiến với một quốc gia khác, sau khi quyết định này được Quốc hội phê chuẩn, chứ không thể khai chiến với một lực lượng xuyên quốc - chạy từ xứ này qua xứ khác - và dùng khủng bố như một phương pháp. Và làm sao đưa ra toà một tên khủng bố không có quân phục, không là công dân hay thường trú nhân Mỹ, và nhiều phần là bị bắt tại nơi khác, ngoài nước Mỹ"
Định nghĩa cuộc chiến là "war on terror" là một sự ngớ ngẩn rất Mỹ và giải thích nhiều khó khăn tại Iraq và Afghanistan. Tám năm sau, Chính quyền Obama vứt luôn chữ "trận chiến chống khủng bố" của Bush và thay thế bằng một chữ còn khôi hài hơn: "chống hành vi bạo lực quốc tế".
Nếu Mỹ chính thức khai chiến với al-Qaeda, như với Nhật Bản hay Đức quốc xã hồi Thế chiến II, thì trên nguyên tắc các tay súng của al-Qaeda bị bắt phải được bảo vệ bởi quy định của luật lệ quốc tế (Hiến ước Genève về Tù binh - Geneva Conventions - năm 1949), bởi Hiến pháp và Quân pháp về quy chế đối xử với binh lính mặc quân phục. Nhưng, đặc công khủng bố không là lính chiến có đồng phục hoặc mang một dấu hiệu - quân hàm, dải đỏ, v.v... - có ý nghĩa là binh sĩ, khác với thường dân. Cho nên nếu họ bị bắt thì không thể được coi là tù binh. Hiến ước GC không hàm ý bảo vệ các tay súng mang thường phục - dù gọi là khủng bố, đặc công hay dân quân (militia) - lẩn trong dân để hoạt động. Những án lệ loại này có thể kể ra rất nhiều.
Ngoài ra, việc bắt giam và xét xử các tay súng trong thời chiến, của một quốc gia lâm chiến, có mục tiêu vị lai - chưa tới - là ngăn ngừa hành vi bạo động sẽ có thể xảy ra trong tương lai, hơn là trừng phạt một việc có thể đã xảy ra trong quá khứ ("có thể" thôi - vì không phải tù binh nào của đối phương cũng bị bắt quả tang là đang có hành vi bạo động!)
Ngược lại, cũng theo quyết định của Bush, nếu bắt được Osama bin Laden - hay các tay trùm khủng bố của al-Qaeda - thì sẽ đưa họ ra trước công lý Hoa Kỳ! Hệ thống công lý nào" Toà án quân sự hay dân sự" Tại đâu" Tại New York là nơi có trung tâm WTC hay tiểu bang Virginia là nơi có Ngũ giác đài, hay Philadelphia là nơi một phi cơ thương mại bị đâm xuống đất trong vụ 9-11"
Sau khi Nhật tấn công Trân châu cảng năm 1941, tù binh Nhật không thể bị đưa ra toà án Mỹ vì họ chỉ là người thừa hành chỉ thỉ của Chính quyền - hay Hoàng đế - Nhật Bản. Mà nếu có đưa ra tòa thì còn kẹt nữa. Thủ tục điều tra, lấy cung và truy tố rồi tranh cãi sẽ tiến hành ra sao" Trường hợp các tay khủng bố bị bắt tại Afghanistan (hay Pakistan, v.v... ) còn ly kỳ hơn. Họ bị bắt ngoài lãnh thổ Mỹ, được giam trong một trại - gọi là "trại tù" cũng có khi sai về pháp lý! - nằm ngoài lãnh thổ, và được quân đội lấy khẩu cung theo thủ tục đặc biệt. Nếu đưa ra một toà án dân sự xét xử theo thủ tục hình sự của Mỹ thì sẽ gặp rất nhiều vấn đề.
Chính là những vấn đề ấy mới khiến Chính quyền Bush nhức đầu suy tính mãi và quyết định mở ra trại Guantanamo, một giải pháp không hoàn toàn nhưng ít tệ nhất. Quyết định ấy đã được cả hai viện Quốc hội nồng nhiệt ủng hộ, trước khi các chính khách đổi ý!
Khi Chính quyền Obama quyết định đóng cửa trại Gitmo này, họ mở ra một mớ bòng bong pháp lý không cách gỡ vì chẳng biết sẽ đưa các tù nhân - không phải tù binh - đi đâu. Khi đưa KSM về Mỹ để ra tòa cũng vậy. Quyết định này có nghĩa 1) KSM không là một tù binh để ra trước một Toà án Quân sự, 2) KSM là nghi can phạm tội hình sự của Mỹ.
***
Mục tiêu của toà hình sự không hẳn là vị lai, để ngăn ngừa chuyện sẽ xảy ra, mà là phán xét và trừng phạt chuyện đã xảy ra sau khi điều tra tường tận, giam giữ nghi can theo đúng thủ tục pháp lý, và lập hồ sơ truy tố hợp pháp, với cáo trạng có thể thuyết phục được bồi thẩm đoàn, v.v... Mà dù bị bắt ngay tại "chiến trường"... Pakistan - không là "hiện trường" của vụ 9-11 tại Mỹ - KSM không là nghi can như một tên ăn cướp. Cho nên phải được xem là... vô tội cho đến khi có phán quyết của Toà Đại hình Liên bang của Hạt II tại New York!
Mà hồ sơ truy tố hay lý án sẽ khó được công bố trước tòa vì liên hệ đến cả tiến trình an ninh và tình báo để theo dõi từ nhiều năm, lẫn việc cộng tác - mật - giữa CIA với mật vụ ISI của xứ Pakistan... Chưa nói đến thủ tục lấy cung, là có "trấn nước" - nghĩa là tra tấn và phạm luật Mỹ.
Vì vậy, dù đã chính thức thú nhận mọi tội - để sẵn sàng làm kẻ tuẫn đạo - KSM vẫn có thể phản cung khi thấy ra khuôn khổ pháp lý mới. Các luật sư của y sẽ khuyên chuyện này, và nhiều trò khác nữa! Do ngần ấy yếu tố bất toàn về thủ tục bắt, giam, lấy cung và truy tố và rút kinh nghiệm từ vụ O. J. Simpson ngày xưa, KSM có hy vọng được tòa Đại hình từ chối thụ lý. Hoặc tuyên bố tha bổng! Chúng ta không nên ngạc nhiên nếu có kết quả ấy.
Lý do ư"
Bồi thẩm đoàn Mỹ là 12 người được chọn lựa vì không có ý kiến gì trước khi vào tòa - lạ chưa! - hoặc có ý chí bảo vệ hệ thống hình pháp Mỹ tới cùng. Nên họ có thể khó chịu về việc KSM bị tra tấn - tâm lý lẫn vật chất - bị trấn nước ba lần tổng cộng 15 phút trong sáu bảy năm giam giữ... trái phép. Trong khi ấy, các nhân chứng về an ninh do công tố viên mời ra sẽ lúng túng không thể nói hết sự thật liên hệ đến tình báo. Hồ sơ cáo buộc sẽ có rất nhiều khoảng trống, lỗi lầm về hình thức pháp lý và được truyền thông thổ lên là mờ ám.
Ngoài ra, vì đa số dân New York lại chống án tử hình, phán quyết nặng nhất là KSM sẽ lãnh án chung thân và còn sống để là biểu tượng của ý chí Hồi giáo cực đoan. Anh hùng của khủng bố! Lâu lâu, các toà án quốc tế hay tổ chức nhân quyền, các nhóm thiên tả, phản chiến lại lập kiến nghị đòi vào thăm xem y có bị ngược đãi hay không! Một cơ hội tuyên truyền khác...
Ngược lại, nước Mỹ sẽ nổi tiếng là quốc gia thượng tôn pháp luật, đến nỗi mở rộng quyền bảo vệ của Hiến pháp ra tới những kẻ khủng bố không là công dân hay thường trú nhân!
Nhưng đấy chưa là chuyện phi lý nhất.
***
Chuyện phi lý là trong phiên toà, chính nước Mỹ sẽ bị dàn luật sư bên phía bị cáo tố giác hàng loạt tội. Viên chức chính quyền Bush sẽ ra trước vành móng ngựa, các nhân viên tình báo lấy cung, quân nhân cai quản trại Guantanmo, v.v... đều được chiếu cố vặn hỏi tới nơi tới chốn! Có ra làm chứng hay không thì cũng mệt vì luật sự bên bị sẽ vì nhu cầu bảo vệ các bị can ráo riết tấn công thủ tục và nhân viên công lực nào là vi hiến và phạm luật nên chứng cớ về tội ác của các nghi can là vô giá trị. Truyền thông thiên tả và sẽ phản chiến sẽ có dịp hàng ngày khai thác những lập luận này và loan truyền cả năm.
Muốn trưng bày đầy đủ chứng cớ - khả dĩ thuyết phục bồi thẩm đoàn - thì công tố viên của chính phủ phải tiết lộ rất nhiều bí mật về tình báo, về kỹ thuật thu thập tin tức, về những nguồn gốc của tin tức - có thể là do tình báo xứ khác kín đáo cung cấp - và về nghiệp vụ chống khủng bố. Trong vụ xử Sheik Omar Abdel Rahman về tội đánh bom cao ốc WTC năm 1993, thủ tục tòa án khiến các luật sư bên bị được biết danh sách hai trăm người có thể là tòng phạm. Hồ sơ đó của tình báo Mỹ về al-Qaeda về sau đã được đưa qua cho Osama bin Laden khi ấy đang ở Sudan! Trong số 200 tay bị nghi ngờ này, nhiều tên khủng bố đã có dịp cao chạy xa bay!
Thay vì trao cho một Toà án Quân sự gồm các luật gia của quân đội có rất nhiều kinh nghiệm về thủ tục xử án từ thời lập quốc của nước Mỹ cho đến sau này, người ta trao cho một tòa án dân sự trách nhiệm công bố trước ánh sáng và trên Internet rất nhiều thông tin có lợi cho quân khủng bố. Nước Mỹ vốn có bản năng tự sát cao độ nên tám năm sau vụ khủng bố 9-11 lại tạo điều kiện cho những vụ khác, sẽ được tiến hành tinh vi hơn nhờ kinh nghiệm thu thập trước toà án!
Trí tuệ của Obama khiến Mỹ sẽ rút khỏi Afghanistan - rồi tự cột tay ra tòa - ngay tại "hiện trường" của vụ khủng bố ở New York. Thắng Hoa Kỳ thật ra không khó.
Gửi ý kiến của bạn
