Câu Chuyện Truyền Thông Mỹ
Vũ Linh
...không biết mình đã bị vào xiếc của truyền thông cấp tiến...
Người ta thường nói dân chủ và dân trí luôn luôn đi đôi với nhau. Không có dân trí thì không thể có dân chủ. Ngược lại, không có dân chủ thì dân trí cũng không phát triển được.
Dân chủ là quyền của người dân làm chủ đất nước, tức là quyền tự do lựa chọn người lãnh đạo, trong trật tự ổn định, theo tự do bầu cử để lấy người có đa số phiếu của dân. Dân trí là sự hiểu biết của người dân về những vấn đề của đất nước, để có thể có một quyết định sáng suốt, chọn người lãnh đạo cho đúng ý mình, người mình nghĩ có thể sẽ thực hiện được những nguyện vọng của mình. Nôm na là vậy.
Dân chủ tại xứ Mỹ này đã được Hiến Pháp bảo đảm, và được tuyệt đối tôn trọng trong hơn hai trăm năm qua. Không ai khiếu nại. Trong một nước với hơn ba trăm triệu dân, TT Bush đắc cử với hơn 500 phiếu của tiểu bang Florida vẫn là tổng thống với đầy đủ quyền hành, cho dù nhiều người không vui, xỉ vả ông suốt tám năm trời.
Dân trí là vấn đề phức tạp hơn nhiều.
Ở đây ta không nói đến các lớp “công dân giáo dục” sơ đẳng và ấu trĩ mà ta bị nhồi vào đầu trong những lớp tiểu học hay trung học ở Việt Nam ngày xưa. Càng chẳng thể bàn đến những lớp “học tập cải tạo” của mấy đấng “đỉnh cao trí tuệ loài người” thời mới mất nước.
Làm sao vun xới dân trí trong cái nước văn minh tiến bộ này"
Dĩ nhiên là có những trường đại học dậy về những khoa chính trị, lịch sử hiện đại, nhưng đó là phần học hỏi lý thuyết căn bản dành cho một thiểu số. Đối với người dân thường, thực tế chỉ có trường “đời” là nơi đào tạo dân trí, mà truyền thông là phương tiện chính.
Chúng ta theo dõi tin tức chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa… qua báo chí, truyền thanh, truyền hình. Theo dõi thời sự, nghe và đọc lời bình luận từ mọi phía, ủng hộ hay chống đối. Rồi dùng sự hiểu biết của mình mà suy luận rồi kết luận và có lập trường. Nhìn vào đó thì ta thấy vai trò hết sức quan trọng của truyền thông, là nơi xuất phát tin tức cho ta.
Nói đến truyền thông là phải nói đến các nhà báo, là những người phổ biến tin tức.
Trên căn bản, có hai loại nhà báo. Những người viết - hay đọc - tin tức, và những người viết - hay đọc - bình luận. Khác biệt giữa hai lớp người này rất rõ ràng.
Viết tin, là phải viết cho đầy đủ, và nhất là trung thực. Có sao nói vậy, lợi hay hại không cần biết. Và cũng tuyệt đối không có ý kiến cá nhân, không được “bóp méo” tin tức hay giấu diếm gì hết. Người Việt chúng ta chưa quen nhiều với truyền thống thông tin hay cách làm việc của nhà báo viết tin của Mỹ, nên nhiều khi thấy khó hiểu tại sao những tin bí mật an ninh quốc phòng mà báo Mỹ đăng khơi khơi, bất chấp những tai hại cho an ninh của cả nước.
Viết bình luận thì hơi khác, ở điểm là tác giả dựa trên một vài dữ kiện nào đó để viết về ý kiến cá nhân của mình về những dữ kiện đó. Điều quan trọng là dữ kiện phải chính xác, trung thực, không bị “bóp méo”. Nhưng phần quan điểm thì lại hoàn toàn chủ quan. Cùng một dữ kiện mà hai người khác biệt chính kiến vẫn có hai cách bình phẩm trái ngược nhau. Cũng như một đồng bạc cắc. Hai người cùng nhìn vào một đồng tiền, nhưng đứng từ hai phiá đối mặt nhau thì sẽ nhìn thấy hai hình khác nhau, và từ đó có thể tranh cãi đến… chết mà vẫn không bên nào khuất phục được bên nào, và cả hai bên đều rất thành thật.
Trên căn bản, trong cả hai trường hợp đều cần yếu tố trung thực. Đó là nền tảng của một hệ thống truyền thông hữu ích cho quần chúng, cho việc xây dựng dân trí cộng đồng.
Thế nhưng truyền thông Mỹ có trung thực không"
Truyền thông Mỹ hiện nay có thể nói chia làm ba khối.
Một khối là cái thường được gọi là “truyền thông dòng chính”, dịch từ “main stream media” (MSM), tiêu biểu bởi những cơ quan ngôn luận lớn nhất như các báo New York Times, Wall Street Journal, Washington Post, Los Angeles Times, San Francisco Chronicles, Miami Herald…, các tạp chí Time, Newsweek, các đài truyền hình Fox, ABC, CBS, NBC, CNN.
Khối thứ hai là khối tạp nhạp hơn của các cơ quan ngôn luận địa phương, các báo và đài của các tiểu bang, tỉnh, …
Và cuối cùng là khối truyền thông hiện đại nhất, như cable, internet, emails, blogs, facebook… Bán chính thức, và không có tổ chức quy mô, rõ rệt, nhưng lại rất hiệu quả. Kiểu như cái mà ta gọi là “đài phát thanh Catinat” ở Saigon ngày xưa.
Khối thứ nhất dĩ nhiên là phương tiện phổ biến nhất, có tính cách quảng đại, và được coi là có uy tín nhất (ta sẽ xét lại chuyện này). Khối thứ nhì hiển nhiên có tính cách cục bộ. Và khối thứ ba thường luân lưu trong những khối quần chúng có liên hệ với nhau, và cùng quan điểm. Kiểu như bảo thủ thì coi đài truyền hình Fox, cấp tiến thì coi MSNBC.
Nhìn dưới khía cạnh trên, thì rõ ràng truyền thông dòng chính - MSM - phải là khối mà chúng ta tin tưởng để tìm hiểu vấn đề, hay nói cách khác, để xây dựng dân trí.
Nhưng đáng tiếc thay, MSM trong mấy thập niên qua càng ngày càng đi vào con đường phe phái, hướng về phe cấp tiến thiên tả, mất sự công bằng, tiêu biểu bởi những tính toán thổi phồng những tin có lợi cho họ, và ngược lại ém nhẹm những tin bất lợi, cũng như tiêu biểu bởi những bài bình luận công khai thiên vị, bất lợi cho khối bảo thủ.
Câu chuyện MSM đã công kênh Obama vào Tòa Bạch Ốc là chuyện ai cũng biết, không cần bàn thêm.
Dân tỵ nạn chúng ta cũng không ai lạ gì thái độ của MSM đối với cuộc chiến Việt Nam. Chúng ta đều đã biết rõ hình ảnh cuộc chiến đã được đưa vào quần chúng Mỹ như thế nào. Trước mắt của MSM, đây là cuộc chiến “không chính đáng của đế quốc Mỹ chống lại những người hùng đi dép râu, dùng mã tấu chống chiến xa và trực thăng Mỹ, để dành thống nhất và độc lập cho cả nước”. Quân dân miền Nam chúng ta không có mặt trong cuộc chiến đó, chỉ gồm có “những tướng tá bất tài tham ô, những lính tráng chỉ giỏi đào ngũ, những đĩ điếm và ăn mày, tất cả chỉ đứng ngoài lề làm cảnh, vướng chân vướng cẳng lính Mỹ”. Hình ảnh méo mó thô bạo này đã được truyền thông dòng chính phổ biến mạnh mẽ khiến đa số dân Mỹ có ấn tượng là đúng như vậy.
Và đó là nguyên nhân lớn nhất khiến ta thua trận và phải tìm đất sống ở đây.
Điều này chẳng có gì mới lạ, nhưng chuyện đáng ngạc nhiên là trong khối tỵ nạn chúng ta, trong đó có không ít nhà báo Việt tỵ nạn, vẫn không thiếu gì người coi MSM như là ngọn đuốc của tự do ngôn luận, là Tứ Thư Ngũ Kinh của truyền thông. Vẫn không tin là MSM có thể thiên vị, hay giấu nhẹm tin. Sự thật là đã có nhiều tin bị bóp méo hay ém nhẹm.
Điển hình cho sự ém nhẹm hay bóp méo này là những tin như tin về ứng viên tổng thống của Dân Chủ năm 2004, John Edwards. Ông này tằng tiu với một nữ phụ tá trong khi tranh cử và trong lúc bà vợ bị ung thư nặng. Các báo “lá cải” đăng tin rầm rộ, nhưng New York Times (NYT) và Washington Post tuyệt nhiên im lặng. Cho đến lúc gần cả năm sau, người tình nhân này có bầu, và ông Edwards bị chụp hình nửa đêm từ phòng khách sạn bà này đi ra, phải họp báo thú nhận tội (mà vẫn không nhận mình là người cha của đứa bé, để một phụ tá khác đứng ra lãnh - chuyện ấy bây giờ mới sáng tỏ!) Khi chuyện tình ái vụng trộm này bị phanh phui và ông Edwards nhận lỗi, tờ NYT mới miễn cưỡng đăng tin. Trong khi đó thì NYT ngay trong thời gian sôi nổi của cuộc tranh cử lại mau mắn loan tin ứng viên Cộng Hòa McCain gian díu với một bà có chồng, mặc dù không bằng chứng, và sau này bị chứng minh là tin lếu láo.
Hay là câu chuyện của ông phụ tá môi sinh của TT Obama, Van Jones.
Nhà báo Glenn Beck từ bên CNN qua đầu quân bên đài Fox đã liên tục tố giác ông này trên đài Fox cả tháng trời, về những chuyện như từng công khai xác nhận mình là cộng sản Mác-xít, từng xỉ vả dân da trắng (ông Jones người da đen), từng ký kiến nghị đòi điều tra việc TT Bush đã biết trước vụ tấn công 9/11 mà cứ để xẩy ra hầu có cớ đánh Trung Đông kiếm dầu hỏa. Ông Jones hai lần phải xin lổi, cuối cùng phải từ chức. Một phụ tá cao cấp của tổng thống, dính dáng vào những chuyện lớn đến độ phải từ chức, mà cả Washington Post lẫn NYT đều tuyệt nhiên im lặng không đăng tin gì cho đến khi ông này từ chức.
Lấy ví dụ cụ thể gần đây nhất, tuần trước, trên cột báo này có viết về chuyện một dân biểu Cộng Hòa la lớn “Ông nói láo” khi TT Obama đang đọc diễn văn trước lưỡng viện và sau đó phải xin lỗi. Kẻ viết này có viện dẫn hai đề nghị của phe Cộng Hòa tu chính luật cải tổ y tế nhưng bị phe Dân Chủ bác. Một đề nghị là cho dù trong một gia đình di dân bất hợp pháp có một đứa trẻ sinh ra tại Mỹ - và là công dân Mỹ - thì cũng chỉ đứa bé đó được hưởng quyền lợi an sinh, y tế, v.v… chứ gia đình không được hưởng gì. Và đề nghị thứ hai là phải có giấy tờ chứng minh là dân Mỹ chính gốc hay là di dân hợp pháp mới được hưởng những quyền lợi này. Cả hai đề nghị đều bị Dân Chủ bác. Ở đây chúng ta không bàn đến chuyện nên hay không nên cho những người này hưởng những quyền lợi đó, mà chỉ nói về diễn tiến câu chuyện.
Có độc giả đã đặt vấn đề với tác giả vì… không thấy tin này đăng trong khối MSM.!Cho rằng tác giả có tinh thần phe đảng, muốn bôi bác Dân Chủ nên bóp méo sự thật, hay phịa tin, xuyên tạc! (Kẻ viết xin cám ơn vị độc giả này đã cho cơ hội giải tỏa một vấn đề có thể nhiều độc giả khác cũng thắc mắc.)
Thật ra, hai đề nghị đó do dân biểu Heller của tiểu bang Nevada, đại diện Cộng Hòa, đệ nạp tại Hạ Viện để tu chính hai điều 221 và 222 của dự thảo AAHCA09I001 của dự luật cải tổ y tế HR 3200, một trong ba dự thảo được thảo luận tại Hạ Viện (chi tiết này do Việt Báo cung cấp cho tác giả). Phe Cộng Hòa tìm cách ngăn chận lỗ hổng của dự luật. Nhưng phe Dân Chủ bác, giúp mở cánh cửa cho di dân bất hợp pháp có được bảo hiểm và dịch vụ y tế, khiến ông dân biểu Cộng Hòa nổi đoá khi nghe TT Obama khẳng định là dự luật sẽ không cung cấp bảo hiểm và dịch vụ y tế cho dân ở lậu.
Dân biểu Cộng Hòa Lamar Smith của tiểu bang Texas viết một bài báo dài để chỉ trích chuyện mờ ám của Dân Chủ. Ông viết “Dự luật để ngỏ trường hợp một người trong gia đình là công dân được hưởng quyền lợi, thì cả nhà - kể cả những di dân bất hợp pháp - cũng được hưởng những quyền lợi đó” (tạm dịch từ: The bill also leaves open the possibility that if one citizen family member is eligible for benefits, then the entire family - including illegal immigrants - is also eligible for the benefits).
Nhưng NYR và các đồng nghiệp thiên tả trong “dòng chính” đã không đăng tin này vì sợ làm “lộ tẩy” Đấng Tiên Tri. Phải đọc những báo địa phương hay bảo thủ hoặc tìm vào website của các trường đại học chuyên tìm hiểu về lẽ phải trái của các chính trị gia thì mới thấy những loại chi tiết này. Nhưng mấy ai chịu khó như vậy"
Trên đây là những bằng chứng hiển nhiên về tính không trung thực của truyền thông cấp tiến của dòng chính. Những tin mà họ nghĩ không thuận lợi cho quan điểm của họ thì bị ém. Và những người “bình thường” đọc những tin tức qua các báo cấp tiến lớn, hay đọc những bài dịch “đại khái” trên vài bài báo Việt ngữ - người viết không dám nói rõ hơn vì muốn giữ hoà khí giữa các đồng nghiệp - sẽ không thấy loại tin bất lợi này. Họ đinh ninh là họ đã nắm vững vấn đề, mà không biết mình đã bị vào xiếc của truyền thông cấp tiến. Cứ tưởng mình đọc New York Times là đủ rồi.
Và đó cũng chính là vấn nạn của truyền thông dòng chính của Mỹ. Có vẻ trung thực mà không trung thực. Có vẻ công bằng mà không công bằng.
Bài học cho chúng ta là cần sáng suốt nhận định. Một tin không được đăng tải trên MSM không có nghĩa là tin đó không có thực. Hay một tin được đăng tải cũng không có nghĩa là chuyện xẩy ra đúng như vậy. Người dân muốn tìm hiểu vấn đề, cần phải chịu khó nhận định, chịu khó tìm đọc tin tức và bình luận từ nhiều nguồn, và chớ vội nhẩy nhổm quá nhanh để rồi rơi vào tròng, đi đến kết luận sai trật. Đó là cái giá chúng ta phải trả cho nền dân chủ, vì không chấp nhận thông tin một chiều và không muốn la nạn nhân của sự gian trá (27-9-09).
Quý độc giả có thể liên lạc với tác giả để góp ý, đề nghị, khuyến khích hay… chỉ trích qua email: Vulinh11@gmail.com. Bài của tác giả được đăng trên Việt Báo mỗi thứ Ba.
Gửi ý kiến của bạn
