...Một điều dân tỵ nạn chúng ta cũng muốn biết: các vị phó này và vấn đề Việt Nam...
Ngày 23 tháng 8, ứng viên tổng thống Dân Chủ Barack Obama công bố việc chọn Thượng nghị sĩ Joseph Biden đứng chung liên danh. Một tuần sau, ngày 29 tháng 8, ứng viên Cộng Hòa John McCain đưa ra bà Thống đốc Sarah Palin.
Luật lệ tranh cử Tổng thống Mỹ rất đặc biệt. Trong khi ứng viên tổng thống là sự chọn lựa của toàn đảng - cả chục triệu người bầu qua các cuộc bầu sơ bộ trong nội bộ hai chính đảng - thì ứng viên phó tổng thống chỉ có đúng… một người quyết định. Đó chính là ứng viên tổng thống. Ông (hay bà) ta quyết định một mình, dĩ nhiên là sau khi tham khảo nhiều người và sau nhiều cuộc thăm dò dư luận. Có khi cũng lén tham khảo thầy tử vi, như ở Việt Nam ta ngày xưa không chừng.
Nói nghiêm túc thì thông thường một ứng viên phó TT được lựa để bổ túc cho ứng viên TT. Ví dụ Kennedy, một trí thức trẻ vùng Đông Bắc - Massachussetts - lựa Johnson, một ông cao bồi lão luyện miền Nam là Texas. Ông già Bob Dole lựa thần tượng football Mỹ Jack Kemp.
Dù sao thì dân Mỹ nói chung đi bầu tổng thống cho một liên danh, nhưng trên thực tế, là bầu cho người đứng đầu liên danh, người kia chỉ là phần phụ, tăng thêm ít phiếu thì tốt, không thì chẳng sao. Hầu như không bao giờ ứng viên phó tổng thống có ảnh hưởng quyết định trong vấn đề bầu bán.
Ứng viên phó TT không quan trọng chỉ vì trong quá khứ vai trò của phó TT cũng chẳng có gì quan trọng. Phần lớn là lo đi đám ma, đám cưới, lễ lạc, trong khi chờ đợi tổng thống bị đứng tim bất tử. Đây cũng là cơ hội học nghề và nhịp cầu cho các phó TT học tập để trở thành tổng thống, nếu không phạm sai lầm như Spiro Agnew của Richard Nixon. Một số lớn các phó TT sau đó đã trở thành tổng thống, như các ông Johnson, Nixon, Ford, và Bush cha gần đây. Tuy nhiên, trong thời đại này, các phó TT đã đóng một vai trò ngày càng quan trọng hơn, đặc biệt là các ông Gore của Clinton và Cheney của Bush.
Dù vậy, đối với cử tri, điều quan trọng thực sự vẫn không phải cá nhân ứng viên phó tổng thống là ai, sẽ làm được gì. Điều có ý nghĩa chính là quyết định của ứng viên tổng thống khi lựa bạn đồng hành, vì điều đó nói lên rõ ràng lập trường, bài toán chính trị, và tính tình của ông.
Bây giờ ta đã biết hai ứng viên phó tổng thống là ai.
Bên Dân Chủ, TNS Barack Obama đã lựa TNS Joe Biden và phớt lờ bà Hillary đúng như chúng ta dự đoán, bất chấp áp lực mạnh của 18 triệu đảng viên Dân Chủ đã bỏ phiếu cho bà.
TNS Joe Biden năm nay 66 tuổi. Ông xuất thân từ gia đình thợ thuyền tại tiểu bang Pennsylvania. Tốt nghiệp luật, ông ra làm nghị viên thành phố hai năm, sau đó đắc cử thượng nghị sĩ liên bang đại diện cho tiểu bang Delaware năm 1972, khi ông vừa 30 tuổi. Lúc đó, ông là người trẻ nhất đắc cử thượng nghị sĩ trong lịch sử Thượng Viện Mỹ, vừa đúng tuổi được vào Thượng Viện. Năm 1988, ông ra tranh cử tổng thống trong đảng Dân Chủ, nhưng bị đại bại trong vòng sơ bộ vì bị tố cáo là hay “mượn tạm” lời nói của người khác trong trong luận án luật rồi các diễn văn hùng hồn của ông. Năm 2007, ông lại ra tranh cử tổng thống nhưng bị loại bởi ông Obama và bà Hillary ngay vòng đầu tại Iowa.
Biden là người có lập trường cấp tiến nặng trong các vấn đề xã hội, được xếp hạng ba (với Obama hạng nhất) trong Thượng Viện, nhưng lại có khuynh hướng tương đối bảo thủ về các vấn đề quốc phòng và ngoại giao. Hiện nay ông là Chủ Tịch Ủy Ban Ngoại Giao Thượng Viện, và thành viên Ủy Ban Tư pháp. Với quá trình 36 năm trong Thượng Viện, ông là chuyên gia kỳ cựu nhất của Dân Chủ về các vấn đề bang giao quốc tế. Đó là ưu điểm lớn nhất của ông.
Nhưng, giống như Obama, Biden chưa khi nào kiếm sống trong khu vực tư của xã hội và không có chút kinh nghiệm điều hành gì hết, tuy giỏi tranh luận và đọc diễn văn tại thượng viện. Ông là một người trông rất có “tướng”, có nụ cười rất tươi, dễ tạo cảm tình.
Ông Biden cũng là người có một khuyết điểm quan trọng. Ông nói rất hay, nhưng cũng rất nhiều. Tuần báo Time, rất có cảm tình với phe Dân Chủ, cũng phải khuyên ông nên nói ít, nhất là bớt dùng chữ “tôi”. Nhưng cái tật này nhiều khi cũng có lợi. Ông nổi tiếng là nói ngay, nói thật, và… nói độc.
Việc ông Obama lựa TNS Biden mang nhiều ý nghĩa.
Thứ nhất, vai trò của một ứng viên phó TT trong cuộc tranh cử tổng thống thông thường là vai trò đánh đối phương, mà Mỹ gọi là “attack dog”. Với khả năng nói độc và nói ác, Biden sẽ lãnh vai tấn công phe Cộng Hòa, cho Obama lơ lửng trên mây trong vai trò lãnh tụ cao thượng và tư cách, không dính líu vào chuyện đánh đấm.
Thứ nhì, chuyện ông Biden xuất thân từ gia đình thợ thuyền Pennsylvania (thân phụ ông làm nghề bán xe cũ tại tỉnh Scranton) là yếu tố quan trọng cho ông Obama là người đã thất bại vì không được sự tin tưởng của khối dân lao động da trắng vùng vòng đai đại hồ. Obama hy vọng ông Biden sẽ giúp phe Dân Chủ lấy phiếu tại vùng này.
Quan trọng hơn nữa, với chuyện Obama thiếu kinh nghiệm, đặc biệt trong các vấn đề đối ngoại được xác nhận rõ rệt trong biến cố Nga đánh Georgia, đưa đến chuyện Obama tuột dù mau lẹ trong các cuộc thăm dò dư luận, ông không có sự lựa chọn nào khác hơn là cầu cứu một người già dặn kinh nghiệm và có uy tín như Biden để bù đắp yếu kém quá lộ liễu này. Đây là lý do chính khiến Obama đã lựa Biden.
Nhìn dưới khía cạnh tích cực, cả ba yếu tố trên bổ túc cho yếu kém của ông Obama, và có mục đích giúp tăng hy vọng đắc cử cho đảng Dân Chủ.
Ngược lại, ông Biden cũng là một người có khá nhiều hành trang không mấy tốt đẹp.
Trước hết, sự trùng hợp tên khá lạ lùng: Obama - Biden và Osama Bin Laden!!! Chưa chi đã bị mấy anh bảo thủ cực đoan khai thác trên mạng internet để bóp méo, gây ấn tượng xấu. Thứ đến là cái tài ăn nói thao thao bất tuyệt khiến ông Biden hay nói quá lời.
Khi Obama ra tranh cử tổng thống thì ông Biden đã nói đây là một người Mỹ gốc Phi Châu đầu tiên thông minh (articulate) và sạch sẽ (clean), nhưng hoàn toàn chưa đủ khả năng làm tổng thống. Mà Tòa Bạch Ốc không phải là chỗ để vừa làm vừa học nghề (on-the-job training)! Bây giờ thì ông Biden sẽ phải uốn cong lưỡi để nói ngược lại.
Có lần trả lời một câu hỏi của báo Washington Post về vấn đề giáo dục, ông Biden nhận định học sinh Iowa có điểm trung bình cao hơn học sinh ở thủ đô Washington vì tại Iowa có chưa tới một phần trăm dân Mỹ gốc Phi Châu. Một lần khác, ông than phiền muốn đi vào tiệm Seven-Eleven ở Virginia là phải biết nói tiếng Ấn Độ, ám chỉ quá nhiều người Ấn đã mở tiệm 7-11. Cả hai câu nói bị chỉ trích là sặc mùi kỳ thị, và không phải đạo chính trị tý nào.
Tuy nói nhiều và nói hay, nhưng lại hay nói bậy, một thứ Nguyễn Cao Kỳ Mỹ, nên ông không được tin tưởng lắm. Trong hai lần tranh cử tổng thống, ông chưa khi nào được sự ủng hộ của hơn 2% đảng viên Dân Chủ.
Chuyện thứ nhì là kinh nghiệm về ngoại giao và quốc phòng của ông. Vấn đề then chốt hiện nay là Iraq. Và ông đã phạm ba sai lầm lớn về cuộc chiến này.
Thứ nhất là ông mạnh mẽ ủng hộ quyết định của TT Bush đánh Iraq, một thái độ mà Obama chê là thiếu khả năng xét đoán. Bây giờ ông “sửa sai” thay đổi lập trường và chống cuộc chiến kịch liệt.
Thứ nhì, ông lớn tiếng chống lại chiến thuật đôn quân của TT Bush và tiên đoán chiến thuật này sẽ đưa đến thảm bại, lính Mỹ sẽ chết nhiều hơn. Sự thật như mọi người biết, ông đã lầm to.
Thứ ba, ông chủ trương giải pháp cho vấn đề Iraq là chia Iraq thành ba “tiểu bang” cho ba khối dân Sunnis, Shiites, và Kurds, theo mô thức tiểu bang Mỹ. Giải pháp này mau chóng đi vào lãng quên vì tính thiếu thực tế.
Tóm lại, trong phạm vi chuyên môn nhất của ông, ông đã đi từ sai lầm này đến sai lầm khác.
Nhưng yếu tố tiêu cực quan trọng nhất trong việc tuyển lựa ông Biden chính là cái 36 năm kinh nghiệm tại Thượng Viện Mỹ của ông. Ứng viên Obama ra tranh cử với chiêu bài “thay đổi”. Ông lớn tiếng chê trách sự hủ hóa, bất lực của các định chế tại Hoa Thịnh Đốn, từ toà Bạch ốc đến Quốc hội, đến toàn thể bộ máy hành chánh công quyền. Ông Obama cũng dè bỉu ông McCain là một thứ khủng long đã sống trong vòng đai Washington quá lâu. Bây giờ lại lựa Biden, một người đã làm thượng nghị sĩ mười năm trước khi McCain bước vào Hạ Viện! Thay đổi Hoa Thịnh Đốn với một người đã làm việc ở Hoa Thịnh Đốn hơn ba thập niên"
Như vậy, chiêu bài thay đổi biến đâu rồi" Ký giả Frank Rich trên báo cấp tiến của phe ta là New York Times cũng phải nhìn nhận khẩu hiệu của ông Obama “Thay Đổi Chúng Ta Có Thể Tin Được” đã được “mồ yên mả đẹp” (“Change We Can Believe In: R.I.P.” - R.I.P. là Rest In Peace, câu nguyện được khắc trên bia mộ người quá vãng).
Việc chọn ông Biden chỉ chứng tỏ thế bí của ông Obama. Chuyên gia chính trị Dick Morris nhận định ông Obama đã lấy quyết định này trong thế yếu đường cùng chứ không có vẻ gì là đang thắng thế, chuẩn bị vào Bạch Ốc. Chưa ai biết ông Obama có thể thay đổi Hoa Thịnh Đốn được không, nhưng ai cũng thấy Obama, lại một lần nữa đã thay đổi lập trường của chính mình. Cũng là thay đổi thôi, tuy không phải là thay đổi mà mọi người nghĩ.
Sự lựa chọn này cũng làm tăng thêm thất vọng của các bà Mỹ. Sau khi Hillary thua và Obama chọn một đấng mày râu, giấc mộng một phụ nữ làm tổng thống coi như tiêu tan bên Dân Chủ. Nếu như Obama thắng McCain và làm tổng thống hai nhiệm kỳ thì tới năm 2016, bà Hillary sẽ 75 tuổi, không còn hy vọng gì nữa. Như vậy chưa biết các bà Dân Chủ sẽ còn phải chờ tới bao giờ mới tìm được một ứng viên nữ nhi có tầm vóc.
Tóm lại, sự lựa chọn TNS Joe Biden có lợi cũng có hại. Những thăm dò dư luận một ngày sau tin này được công bố cho thấy bất lợi nhiều hơn có lợi. Theo thăm dò của đài CNN, con số ủng hộ Obama rớt ngay từ 51% xuống 47%. Con số các đệ tử của bà Hillary sẵn sàng bầu cho Obama cũng rớt từ 75% xuống 66%. Và con số các đệ tử sẵn sàng nhẩy qua phe McCain tăng ngay từ 16% lên 27%. Dĩ nhiên, cuộc bầu thật vẫn còn khá xa, và các con số này còn có thể thay đổi nhiều.
Dù sao thì ông Obama vẫn là cái đinh trụ cột của bên Dân Chủ.Thiên hạ có bầu hay không bầu cho Dân Chủ phần lớn tùy thuộc chuyện họ có ủng hộ ông Obama hay không, chứ ít tùy thuộc vào ứng viên phó tổng thống.
Bên Cộng Hòa, vì cái tuổi cao của ứng viên McCain, thiên hạ nghĩ rằng ai là ứng viên phó TT là điều quan trọng hơn. Ông cần một người sẵn sàng làm tổng thống ngay, lỡ khi trúng gió ngày đầu khi vừa nhậm chức. Và bên Cộng Hòa, TNS John McCain đã chọn bà Thống Đốc Sarah Palin đứng chung liên danh.
Người tinh ý có thể đã đoán ra sự chọn lựa ấy trong cuộc tranh luận gián tiếp mà thực ra là cuộc phỏng vấn hai ứng viên tại nhà thờ Saddleback Church tại Lake Forrest ở quận Cam miền Nam California. Ngày 16 tháng Tám đó, khi được mục sư Rick Warren hỏi thẳng "vì sao tranh cử"", McCain nói về tinh thần "Tổ quốc Trên hết" từ khi ông 17 tuổi, ký giấy gia nhập Hải quân và trong mọi hoàn cảnh luôn luôn nghĩ rằng đất nước phải trên mình, làm gì cũng vậy, kể cả khi bị tù hay bỏ phiếu. Chữ Country First đã thành khẩu hiệu tranh cử. Và khi ông chọn Sarah Palin đứng chung liên danh thì cũng với tinh thần Country First: chọn một người cho tương lai xứ sở. Không phải vì mình!
Bà Palin năm nay 44 tuổi, mới đắc cử Thống Đốc Alaska năm 2006. Trước đó, bà là Thị Trưởng một thành phố nhỏ của Alaska. Bà là một trong những thống đốc giỏi, được sự ủng hộ của hơn 80% dân tiểu bang, và cũng là ngôi sao sáng đang lên của đảng Cộng Hòa. Bà được tiếng là người có đầu óc cải tiến, trong sạch, dám khui chuyện lem nhem của các lãnh tụ Cộng Hòa tại Alaska. Bà thuộc thành phần bảo thủ, chống phá thai rất mạnh. Bà là một chuyên viên về năng lượng, chủ trương khoan dàu tại Alaska để giải quyết khủng hoảng dàu xăng cho nước Mỹ. Bà không có kinh nghiệm gì về lập pháp, nhưng lại giàu kinh nghiệm hành pháp với các trách nhiệm thị trưởng và thống đốc.
Nếu nói về kinh nghiệm về bang giao quốc tế thì bà còn ít kinh nghiệm hơn Obama nhiều.
Sự lựa chọn này đặt đảng Dân Chủ trong thế hơi kẹt là khó đả kích được bà. Trước hết vì bà là phụ nữ, đánh bà mạnh quá dĩ nhiên là khó coi. Thứ hai, bà là tờ giấy trắng, khác với Hillary là trang giấy đen thui, nên cũng chẳng biết đánh chỗ nào. Thứ ba là điểm yếu chính của bà là tuổi trẻ thiếu kinh nghiệm, nhưng tai hại thay, đó cũng là điểm yếu của Obama. Obama mà đứng ra chê bà thiếu kinh nghiệm thì nghe hơi chói tai (ngay sau khi hay tin bà Palin được lựa, một cố vấn của Obama đã mau mắn chỉ trích kinh nghiệm quốc tế của bà là con số không to tướng; ông cố vấn này lập tức bị Obama đích thân sửa lưng). Hơn thế, bà chỉ ra tranh cử phó tổng thống, tức là còn thời giờ học nghề với McCain, chứ chưa là người phải lấy quyết định ngay như trường hợp Obama nếu ông đắc cử. Nhiều nhà bình luận cho rằng McCain đã giăng bẫy cho đối phương tấn công bà Palin là thiếu kinh nghiệm và bị phản tác dụng vì Obama cũng thiếu kinh nghiệm không kém!
Dù sao thì việc tuyển lựa bà Palin cũng là một ngạc nhiên to lớn, nói lên rõ ràng tính “ngựa chứng” của ông McCain cũng như bài toán của Cộng Hòa.
Trước hết, tính bảo thủ của ông McCain được xác định ngay đối với hạ tầng cử tri bảo thủ, và ngay sau khi tin về bà Palin được loan ra thì một lãnh tụ Tin Lành bảo thủ lớn trước đây nghi ngờ McCain, mục sư James Dobson, liền lên tiếng ủng hộ McCain.
Đảng Dân Chủ lựa ông Biden vì nhu cầu đắc cử ngắn hạn. Sau khi Obama làm tổng thống bốn hay tám năm thì ông Biden sẽ quá già, không thể nối ngôi được. Bà Hillary lúc đó cũng sẽ quá già luôn. Coi như tương lai đảng Dân Chủ sau Obama là khoảng trống lớn.
Trái lại, McCain đã lấy một quyết định cực kỳ quan trọng cho tương lai của đảng Cộng Hòa. Đã có Sarah Palin thì sự thu hút của Hillary năm 2012, nếu bà ta ra tranh cử, sẽ bị hoá giải phần lớn: Palin lúc đó cũng đã có một số vốn chính trị quan trọng sau bốn năm làm phó. Đến 2016, nếu các bà muốn có một phụ nữ làm tổng thống thì sẽ phải bầu cho bà Palin của Cộng Hòa vì Hillary đã quá già - gần thất tuần - không còn là đối thủ của Palin nữa. Và có lẽ cũng không có bà nào khác chọi lại bà Palin.
Hiển nhiên là khi lựa bà Palin, ông McCain đã nhấn mạnh là ông coi trọng lá phiếu của mấy bà. Dĩ nhiên bà Palin, với chủ trương chống phá thai, sẽ khó có được hậu thuẫn của mấy bà cấp tiến cực đoan đệ tử của bà Hillary, nhưng vẫn sẽ có sức thu hút rất mạnh với các bà Cộng Hòa và độc lập, là khối cử tri còn nghi ngờ ông nhà binh McCain. Đó sẽ là khoản biên tế chiến thắng của ông McCain.
Do vậy, nếu Cộng Hòa thắng năm nay, rất có nhiều hy vọng Cộng Hòa sẽ ngự trị trong Tòa Bạch Ốc liên tục trong… mười sáu năm tới, đồng thời sẽ là đảng đi vào lịch sử với một phụ nữ đầu tiên làm tổng thống. Đó là tính toán chiến lược dài hạn của phe Cộng Hòa và tinh thần Country First của John McCain.
Nhìn dưới khía cạnh tiêu cực hơn thì quyết định của ông McCain là một hành động kiểu nhất chín nhì bù, với rất nhiều rủi ro. Thành công như ông tính toán thì đảng Cộng Hoà sẽ được bảo đảm nắm quyền lâu dài. Nhưng cũng có rất nhiều hy vọng thua đậm.
Với sự lựa chọn Palin, phe Cộng Hòa có thể sẽ thua vì bà Palin có thể nói không lại trong cuộc tranh luận với ứng viên phó tổng thống Dân Chủ, ông cáo già Joe Biden. Bà cũng là một khuôn mặt mới toanh, chưa ai biết, còn quá trẻ và chẳng có kinh nghiệm gì nhiều.
Giới cấp tiến đã nhận xét quyết định của McCain có tính cách tuyệt vọng. Ông thấy khó thắng được Obama nên lấy một quyết định táo bạo để giành lấy phần thắng. Với rất nhiều rủi ro. Nếu chẳng may có chuyện xẩy ra cho McCain sớm, thì nước Mỹ sẽ được lãnh đạo bởi một bà cách đây hai năm chỉ là thị trưởng một thành phố nhỏ xíu nơi đèo heo hút gió Alaska.
Kể ra cũng đúng. Nhưng trong lịch sử hơn hai trăm năm của Mỹ, chưa có một ứng viên tổng thống nào lại tính kế hoạch mình sẽ chết vài tháng nữa để rồi lựa ông phó cho hợp tình thế! Tất cả các sự lựa chọn ông phó đều do tính toán chính trị. Mà theo tính toán chính trị thì sự lựa chọn bà Palin rất hợp lý. Dù sao thì thị trưởng một thành phố nhỏ chắc cũng quan trọng hơn một “community organizer” Obama.
Nhận xét tổng quát về hai sự lựa chọn, một mặt người ta thấy cái thế yếu thiếu kinh nghiệm của Obama đã buộc ông phải bỏ chiêu bài “thay đổi” để lấy một chính khách kỳ cựu hầu tăng uy tín cho mình, mà không thắc mắc gì về tương lai lâu dài của đảng Dân Chủ. Một quyết định bảo thủ, muốn tìm thế chắc ăn. Rủi ít, ăn ngắn hạn.
Mặt khác, người ta cũng thấy thế mạnh của McCain: không cần kinh nghiệm của người khác, nhưng cần người cũng có đầu óc cải cách khả dĩ cùng với mình thay đổi chính trường thủ đô Hoa Thịnh Đốn bằng hành động chứ không hứa hão như Obama, và lại bảo đảm tương lai lâu dài cho đảng Cộng Hòa. Một quyết định táo bạo nhiều rủi ro. Rủi nhiều, nhưng ăn lớn lâu dài.
Một điều dân tỵ nạn chúng ta cũng muốn biết: các vị phó này và vấn đề Việt Nam.
Joe Biden đắc cử Thượng Viện năm 1972. Ông thuộc khối Dân Chủ chống chiến tranh Việt Nam, cũng là người bỏ phiếu cắt viện trợ quân sự cho Miền Nam trong những ngày cuối cuộc chiến năm 1975. Sau này, ông đã nhiều lần lên tiếng kêu gọi nhân quyền, dân chủ cho Việt Nam, cũng như ông McCain.
Bà Thống Đốc Sarah Palin thì mới có khoảng 12 tuổi khi chiến tranh Việt Nam chấm dứt. Có lẽ bà cũng chẳng biết Việt Nam nằm ở đâu trên bản đồ thế giới! (31-8-08)
Gửi ý kiến của bạn
