Tình Thương Và Lòng Từ Bi
Nguyên tác: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Chuyển ngữ: HT. Thích Trí Chơn
Trích từ cuốn sách: “Worlds in Harmony”
Khi tâm bạn không bị khống chế bởi lòng sân hận, sự tuyệt vọng và lo sợ, tình thương và lòng từ bi có thể phát sinh. Có hai loại tình thương và lòng từ bi. Lòng từ bi chân thực, cũng gọi là tình thương với lý trí và tình thương bình thường có dính líu nhiều với dục vọng và sự tham đắm. Tình thương và lòng từ bi xây dựng trên sự quyến luyến thường bị giới hạn và không bền vững.
Ví dụ, khi gặp một người nam hay nữ rất đẹp, bạn muốn kẻ đó thuộc về mình. Tình thương ấy xây dựng trên ảo ảnh. Ngay khi hoàn cảnh đổi thay tâm bạn cũng sẽ thay đổi. Hôm nay, quý vị thương nhưng ngày mai bạn lại ghét. Có đúng như vậy không" Với lòng từ bi chân thật, bạn có thể nhìn thấy sự đau khổ của người khác và từ đó tình thương nơi quý vị sẽ được phát triển. Với tình thương này, khi gặp ai khổ đau, bạn liền tìm cách giúp đỡ.
Tình thương xây dựng trên sự tham đắm không có ích lợi gì hết. Nó chỉ mang lại cho bạn sự bực tức. Nhưng tình thương đặt nền tảng trên lý trí là điều mà quý vị rất cần. Với loại tình thương này, dù cho bạn nói “bạn tôi” hay “kẻ thù của tôi” thì vẫn không có gì sai khác. Kẻ thù của bạn đau khổ và bạn của bạn cũng đau khổ. Khi cả hai cùng khổ thì đều như nhau, dù người đó là bạn hay kẻ thù của bạn không thành vấn đề.
Chấp Nhận Các Sự Hạn Chế
Nếu quý vị muốn thực hiện tình thương mà không luyến ái, trước tiên bạn không chỉ chấp nhận mà còn yêu thích các sự hạn chế của chính chúng ta. Theo Phật giáo bạn nên tưởng nghĩ đến các khuyết điểm, sai lầm của mình cùng với những hậu quả, tai hại lâu dài của chúng. Phật giáo nhấn mạnh đến thiền quán về chân lý của sự khổ. Điều này có thể gây nên chán nản, nhưng khi nhận thấy rõ các lỗi lầm của mình, chúng ta có thể ngăn ngừa, tránh được các khuyết điểm ấy. Do nhận biết các hành động sai quấy của mình cũng giúp chúng ta có khả năng tĩnh thức.
Sự Có Thể Cải Đổi
Theo quan điểm của Phật giáo, không lỗi lầm nào mà không có thể cải đổi. Con người luôn luôn có khả năng hoán cải. Sự nhận thức về trí tuệ của con người có thể giúp chúng ta có đức tin hơn trong việc đối đầu chống lại các hoàn cảnh khó khăn. Điều này rất quan trọng.
Khi bạn cảm thấy chán nản nói rằng: “Tôi quá già”, “Tôi kém thông minh”, “Tôi đã làm nhiều điều xấu xa trong quá khứ” hay “Tôi không tốt gì mấy” v.v.. Và để khắc phục các ý nghĩ tiêu cực này, bạn nên tìm hiểu đời sống các thế hệ quá khứ của những Phật tử tài giỏi nhưng họ đã hành động còn tồi tệ hay kém cỏi hơn các bạn. Tuy vậy, quý vị thấy rằng họ có thể thành đạt sự giải thoát và bạn sẽ nhận thức: “Nếu họ làm được, tôi cũng có thể làm được”.
Đôi lúc người ta cảm thấy họ không thể thực hiện được điều gì đó vì nó không phải là nghiệp của họ. Nhưng điều này là sự hiểu lầm về ý kiến của nghiệp quá khứ. Thay vì bảo sự đau khổ của mình là nghiệp của chúng ta, bạn cần hiểu rõ nguyên nhân đầu tiên của nó là gì và hoàn cảnh trợ duyên cho sự khổ ấy như thế nào.
Nếu trường hợp nỗi khổ đau phát xuất từ sự bất công trong xã hội, chúng ta có thể nói rằng nguyên nhân đầu tiên là do nghiệp của nhiều cá nhân liên hệ. Các trợ duyên góp phần giúp cho nghiệp chín muồi rõ ràng là những bất công xã hội.
Đối với dân tộc Tây Tạng, sự đau khổ thực sự căn bản do chính nghiệp của họ, đó là nguyên nhân đầu tiên, các hành động mà họ đã gây ra trong nhiều kiếp trước. Nhưng điều kiện trợ duyên giúp nghiệp chín muồi là sự đàn áp của Trung Cộng. Cho nên, tranh đấu chống lại mọi áp bức bất công xã hội là điều thích hợp nhất.
Sự Thăng Bằng
Bạn sẽ có hạnh phúc khi gặp người giúp quý vị giảm bớt sự khổ. Châm ngôn Tây Tạng có câu: “Nếu ai quá vui mừng hôm nay, ngày mai sẽ buồn khổ”. Theo quan điểm của người hành trì Phật giáo, điều quan trọng là trạng thái tâm của bạn cần được duy trì vững chắc, không có nhiều sự thăng trầm, lên xuống.
Có niềm vui và đau khổ, ngay cả chán nản, nhưng không nên quá sức vui hay quá sức buồn. Cuộc sống thế này có thể nhạt nhẽo hay vô vị, nhưng đời sống quá xô bồ, hấp dẫn cũng không tốt lắm, giống như ánh sáng trong phòng. Nếu lúc này ánh sáng lờ mờ, khi khác lại tối om, không thấy gì hết, như vậy thì chẳng có lợi ích gì.
Toàn bộ cuộc sống con người tùy thuôc chính yếu nơi thái độ tinh thần, sự tĩnh lặng và kiên nhẫn. Tôi nghĩ đây là điều quan trọng nhất. Sự an trụ của tâm được phát triển nhờ tu tập. Tâm con người thường bị dao động bởi các biến cố bên ngoài. Khi tâm quá bén nhậy, một chút ý tưởng tiêu cực thoáng qua sẽ khiến bạn đâm ra buồn chán hay tích cực xuất hiện, quý vị lại rất vui mừng phấn khởi. Điều này không có lợi ích gì cho chúng ta.
Thế nào là con người toàn thiện. Nơi đây không có gì tuyệt đối. Một người bạn mới gặp có thể rất tốt, nhưng sau đó quý vị tiếp xúc với người khác có tâm từ bi và trí tuệ sâu xa hơn, người đầu tiên trở thành kém thua, vì không có tiêu chuẩn tuyệt đối.
Nhưng nếu muốn chính xác hơn, bạn có thể bảo một người có thiện tâm là kẻ khi gặp cơ hội giúp đỡ mọi người thì họ liền tích cực tham gia. Khi không thể thực hiện, ít ra họ tránh không gây hại cho bất cứ ai. Một người hành động như vậy gọi là có thiện tâm. Đây là bản chất của Phật giáo và cũng là yếu tố cần thiết của tất cả mọi truyền thống tâm linh.
Hạnh Phúc Và Sự Giao Tiếp
Khi một người có lòng từ bi sâu rộng bao la, điều này ngụ ý bạn đã có sự giao hảo thân tình với những kẻ khác. Trong kinh đức Phật dạy rằng chúng ta tu tập hạnh từ bi giống như người mẹ thương yêu đứa con duy nhất của mình. Đây là tình cảm rất thân thiết. Quan niệm của Phật giáo về sự luyến ái không giống như người Tây Phương.
Không tham luyến không có nghĩa bà mẹ không yêu thương đứa con của mình hay chúng ta không quan tâm đến các sự việc trong đời sống mọi người. Hẵn nhiên bạn nên theo đuổi hạnh phúc của riêng mình và nỗ lực họat động để đạt kết quả ngay trong hiện tại. Nhưng đây không phải là mong cầu niềm vui sướng trong lúc lãng quên hay không biết và ngay cả làm hại đến hạnh phúc của người khác. Có sự khác biệt lớn lao giữa hai điều này.
Nếu muốn gây ảnh hưởng đến người khác, bạn thường nghĩ rằng chúng ta cần đạt kết quả lớn lao nhất bằng cách hoạt động với các đoàn thể. Nhưng không một tổ chức nào không bao gồm nhiều cá nhân. Tách rời những cá nhân sẽ không có tổ chức.
Do vậy, cách tốt nhất là nên tập trung chú ý vào những cá nhân trong tổ chức, đặc biệt những người có trách nhiệm và cố gắng khuyến khích họ thực hành sự tĩnh thức và lòng từ bi. Nếu bạn có thể mang lại ý thức về những lợi ích của lòng từ bi cho toàn thể xã hội con người thì tất cả chúng ta ai nấy đều sẽ có an lạc.
Các bạn đã nói nhiều về cuộc khủng hoảng của nền văn minh hiện đại, sự hỗn loạn âu lo lớn lao và các vấn đề rắc rối khác mà chúng ta đang phải đương đầu. Những khó khăn trên phát sinh từ đâu" Chúng bắt nguồn từ sự thiếu tình thương và lòng từ bi.
Nếu chú tâm đến sự việc này, chúng ta sẽ nhận thấy các lợi ích của lòng từ bi thực rõ ràng. Dĩ nhiên, sự đe dọa của những vũ khí nguyên tử là vô cùng nguy hiểm. Nhưng để ngăn chận hiểm họa này, giải pháp cuối cùng là tâm từ bi, và quý vị cần nhận thức rằng tất cả mọi người khác đều là anh chị em ruột thịt của các bạn.
Chúng ta có thể tu tập đức tánh từ bi này ngay từ nhỏ, nếu trẻ con có dịp gần gũi, gắn bó với các bạn bè tốt, cha mẹ và gia đình của chúng. Con người, ngay đầu tiên mới chào đời đã được chăm sóc, nuôi dưỡng bằng sữa của mẹ. Đây là bài học vỡ lòng trước nhất về tình thương và lòng từ bi.
Bú sữa từ nơi vú mẹ chúng ta, tự nó là một bài học về sự thân yêu, liên hệ với con người trên căn bản của tình thương. Các bạn nên cố gắng duy trì tinh thần thiêng liêng đó. Làm sao để chúng ta có thể phát triển tốt mối giao hảo thân thiết, xây dựng trên tình thương giữa chính mình và người mẹ cho con bú sữa.
Lòng từ bi trong gia đình rất quan trọng. Nếu trong gia đình có không khí thương yêu, không riêng cha mẹ mà các thế hệ tương lai cũng hưởng được nhiều lợi lạc. Sự phát triển tinh thần cùng thể xác cũng sẽ có ảnh hưởng rất tốt và lành mạnh.
Tôi tin tưởng sâu xa rằng lòng từ bi là con đường không chỉ giúp cho sự tiến hóa mà còn là sự sống còn của con người từ khi thụ thai đến lúc sinh ra và trưởng thành. Cho nên tôi bảo rằng tình thương và lòng từ bi là tôn giáo bình dị của tôi. Chẳng cần phải tìm học các triết lý cao siêu khó hiểu, cũng không cần đến ngay cả những ngôi chùa. Chính trái tim yêu thương của bạn là mái chùa của chúng ta.