Giã Từ Thị Trường
Nguyễn Xuân Nghĩa
Khi cậu bé quàng khăn đỏ thổi sáo...
Tổng thống Barack Obama không gây thất vọng cho những ai mơ chuyện hoảng.
Để tiến hành cách mạng, ông tiên tục báo động nước Mỹ về nguy cơ khủng hoảng nếu không áp dụng các chương trình cải tổ xã hội của ông. Nhờ thuật hùng biện ông thành công mỹ mãn vì đã gây hốt hoảng trong thị trường khi thiên hạ hiểu ra nội dung các chương trình ấy. Hôm Thứ Hai, chỉ số Kỹ nghệ Dow Jones đã tuột dưới điểm tâm lý là 7.000, mất 300 điểm trong nội một ngày, và trở về trị giá của tháng Năm năm 1997. Chỉ số S&P thì đụng đáy của năm 1996.
Bao nhiêu tiền lời trong giai đoạn thị trường được giá từ 2002 đến 2007 đã tiêu vong. Tài sản thu lượm được thời cổ phiếu dot-com lên giá từ gần hai chục năm trước nay đã mất một tảng lớn. Báo chí loan tin là từ đỉnh cao của tháng 10 năm 2007, thị trường chứng khoán Mỹ đã mất nửa giá, 50%, chỉ thua mức thất thoát 89,2% trong thời Tổng khủng hoảng 1929-1933.
Nhìn cách khác, như cậu bé quàng khăn đỏ, Obama đã nhuộm đỏ thị trường và gieo thêm hoạn nạn cho kinh tế.
Đã đến lúc nhiều người ân hận vì lá phiếu ngày bốn tháng 11 năm ngoái.
***
Xin hãy kiểm điểm lại...
Từ khi Barack Obama tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20 tháng Giêng, thị trường chứng khoán Hoa Kỳ đã mất giá nặng. Nếu lấy chỉ số Willshire 5000 - có giá trị tiêu biểu hơn chỉ số S&P 500 chỉ có 500 doanh nghiệp, hay chỉ số Kỹ nghệ Dow Jones quen biết, gồm ba chục đại gia kinh doanh - thì cổ phiếu Mỹ đã sụt giá 30%.
Diễn giải cho dễ hiểu: giới đầu tư vừa mất ba ngàn tỷ đô la sau khi được một ông Tổng thống vĩ đại. Mà giới đầu tư ấy không chỉ là tài phiệt ở Wall Street hay tỷ phú ở trong các ngôi nhà chục triệu.
Hơn phân nửa dân Mỹ - 100 triệu người ở tuổi trưởng thành - là thành phần có tiền đầu tư. Các trương mục hưu liễm loại 401(k), các quỹ hỗ tư mutual funds, hay các chương trình tín dụng cho sinh viên cũng được đầu tư để sinh lời hầu trả tiền cho thân chủ - kể cả người sẽ về hưu sau này. Bây giờ, những thành phần ấy vừa mất ba ngàn tỷ đô la trong bốn tháng.
Khi nói thị trường sụt giá tới mức thấp nhất kể từ 1997 thì điều ấy cũng có nghĩa là công lao chắt bóp để đầu tư của nhiều người trong gần 12 năm qua đã thành công cốc. Khi bị mất vốn như vậy, thì việc đầu tư và chi tiêu của mọi người tất nhiên càng giảm và sinh hoạt kinh tế càng co cụm. Cho nên không chỉ có một thiểu số tài phiệt mà mọi người bình thường khác đều bị ảnh hưởng trong vụ đỏ sàn cổ phiếu.
Đấy là "hiệu ứng Obama" làm giới đầu tư bỏ chạy.
***
Trước khi hiểu ra hiệu ứng đó thì hãy trở về ngày nhậm chức của ông, 20 tháng Giêng.
Có người cho rằng Obama đã khôn ngoan chọn ngày 20 tháng Giêng để nhậm chức! Khôn ngoan vì đấy là một ngày sau lễ tưởng niệm mục sư Martin Luther King Jr. Nhậm chức vào ngày đó là một nhắc nhở tuyệt vời về một bậc vĩ nhân da đen đã bị ám sát vào năm 1968.
Lý luận ấy sai lạc ít nhất ở hai khía cạnh!
Thứ nhất là chuyện xưa: Mùng hai tháng Giêng năm 1983, tại Vườn Hồng của toà Bạch Cung, Tổng thống Ronald Reagan long trọng ban hành đạo luật vinh danh Mục sư King bằng một ngày nghỉ lễ của toàn quốc. Lần đầu tiên nước Mỹ tổ chức lễ vinh danh là hôm 20 tháng Giêng năm 1986, đó là "Martin Luther King, Jr. Day." Sau đấy, năm 1992, Tổng thống George H. Bush (ông Bush cha) mới quyết định chọn ngày Thứ Hai thứ ba (third Monday) của tháng Giêng hàng năm là ngày Martin Luther King, gần với sinh nhật của vị mục sư là 15 tháng Giêng.
Từ đấy, ta mới thấy tất cả 50 tiểu bang Hoa Kỳ cùng vinh danh Martin Luther King lần đầu tiên vào ngày 17 tháng Giêng, năm 2000. Ngày Thứ Hai thứ ba của tháng Giêng. Nói lại cho gọn và rõ: ngày ông Obama nhậm chức là 20 tháng Giêng ngẫu nhiên gần với ngày Martin Luther King.
Mà Obama không phải là người "chọn" ngày đó!
Đây là khía cạnh thứ hai.
***
Hiến pháp Hoa Kỳ có Tu chính án 20, được phê chuẩn ngày 23 tháng Giêng năm 1933, để ấn định chi tiết về thời hạn nhậm chức của các viên chức liên bang từ Tổng thống trở xuống.
Trong khoản 1, Tu chính án ghi rõ: "nhiệm kỳ của Tổng thống và Phó Tổng thống chấm dứt vào (12 giờ) trưa ngày thứ 20 của tháng Giêng và nhiệm kỳ của các Nghị sĩ và Dân biểu chấm dứt vào trưa (noon) ngày thứ ba của Tháng Giêng (3rd day of January) và nhiệm kỳ của những người kế nhiệm bắt đầu từ lúc đó."
Chi tiết sơ đẳng ấy cho thấy Barack Obama chỉ có thể tuyên thệ vào ngày 20 tháng Giêng năm nay - và thực tế còn trễ mươi phút sau hạn kỳ 12 giờ trưa! Bảo rằng Obama có thể chọn ngày này là mắc "hội chứng Obamê". Bị Obama mê hoặc - Obamania.
Nếu tưởng Obama có thể đi được trên nước và chọn cả ngày nhậm chức của mình thì cũng đừng quên rằng ngày ấy là một biến cố trọng đại bốn năm mới có một lần và liên hệ đến tất cả guồng máy công quyền của Mỹ trên toàn cầu lẫn hệ thống an ninh tại thủ đô. Mới đắc cử hôm mùng bốn tháng 11 thì làm sao Obama có thể quyết định thời điểm tuyên thệ vào hai tháng sau để gợi nhớ đến mục sư King" Mà nếu chọn được thì sao Obama không chọn đúng ngày Martin Luther King... cho đẹp"
Vì Hiến pháp và luật lệ Hoa Kỳ không quy định sự hoảng tiều ấy. Một triệu chứng của "hội chứng Obamê" là bệnh tôn sùng lãnh tụ.
***
Bây giờ sang chuyện Wall Street và Main Street.
Wall Street là khu vực kinh doanh tài chánh nằm tại thành phố New York và trở thành biểu tượng của thế lực tư bản Mỹ. Nhưng, ra khỏi trung tâm ấy, Hoa Kỳ còn có cả triệu thị trấn hay tỉnh lẻ có một con đường gọi là Main street, con đường chính từ khi thành phố này thành hình vào một thuở xa xưa.
Trong nền văn hoá phổ thông của Hoa Kỳ, Main Street trở thành tiêu biểu cho đời sống thường nhật của quần chúng, hoặc những giá trị truyền thống của nước Mỹ thâm sâu, ngược với Wall Street là tiêu biểu của tài phiệt hay các tổ hợp tài chánh.
Nửa thế kỷ trước, đảng Cộng Hoà còn phân biệt Wall Street là của thành phần phóng túng về xã hội (social liberal) khác với Main Street là thành phần sùng chuộng kỷ cương truyền thống.
Trong cuộc tranh cử Tổng thống vừa qua, các tỷ phú và đại tổ hợp của Wall Street đã ủng hộ quỹ tranh cử của Nghị sĩ Obama nhiều gấp bội so với Nghị sĩ John McCain. Ngược lại, McCain chỉ còn trông mong vào thành phần cổ cầy vai bừa hay tiểu doanh nhà quê tại Main Street. Cho nên, lý luận rằng đảng Cộng Hoà của tài phiệt và đảng Dân Chủ là của dân nghèo là lý luận của cảm quan, mà thiếu cơ sở.
Và viết rằng Wall Street cùng Main Street là biểu tượng của tư bản, của Thị trường Tài chánh và Ngân hàng, là gây lầm lạc cho người đọc.
Sở dĩ phải nhắc lại thói quen đã thành bình thường của xã hội Mỹ vì hội chứng Obamê khiến có người hiểu sai và viết bậy mà cho rằng Wall Street và Main Street là biểu tuợng của tư bản Mỹ. Khác nhau rất xa. Không biết được chuyện tối thiểu đó thì chỉ góp phần lây bệnh Obamê.
Bây giờ, nếu tài phiệt tại Wall Street tính sai vì bất cẩn hoặc làm ẩu vì bất lương thì thường dân tại Main Street lãnh nạn - là chuyện đang xảy ra. Những người đang sinh sống tại Main Street trong Quận Cam hay các nơi khác trên nước Mỹ nên thấy ra điều ấy.
Nhưng cũng cần nhìn ra giấc mơ màu hồng của Obama đang làm thị trường ứa máu đỏ lòm.
***
Barack Obama có thuật hùng biện hơn người.
Winston Churchill cũng vậy và nhờ đó góp phần cứu nguy nước Anh. Adolf Hitler cũng thế, nhưng vì đó mà khiến cho một dân tộc văn minh như dân Đức cúi đầu làm nô lệ, hoặc ngửng đầu làm kẻ sát nhân, rồi gây thảm họa cho xứ sở. Vì vậy, hãy dè dặt với lời hùng biện mà nhìn vào thực tế.
Lời nói không mất tiền mua, ai chẳng biết vậy, nhưng khi bị bán cho những lời nói giả dối thì chúng ta mặc nhiên bị lừa. Con cháu mình sẽ trả giá sau này.
Một thí dụ: được các nghiệp đoàn ủng hộ rất mạnh, Barack Obama trả công bằng một điều luật gia tăng quyền hạn của nghiệp đoàn trên các công nhân.
Thông thường, trong mọi cuộc bỏ phiếu, quyền tự do của mọi người được đảm bảo qua thể thức bỏ phiếu kín để khỏi bị trừng phạt. Các nghiệp đoàn chống lại việc đó vì muốn kiểm soát được lá phiếu của công nhân trong doanh nghiệp. Điều luật cho phép họ kiểm soát được chuyện ấy đã có cái tên mỹ miều phải đạo là "Điều luật Tự do Chọn lựa của Nhân viên" - Employees' Freedom of Choice".
Có ai dám chống lại "quyền tự do chọn lựa" của người khác chăng"
Ngôn từ đã ngụy trang ý đồ hạn chế quyền tự do gia nhập nghiệp đoàn - hay không - của các công nhân và hỗ trợ các nghiệp đoàn đã tung bạc triệu vào cuộc tranh cử, bên đảng Dân Chủ. Trong cái trớn cứu nguy kinh tế, Chính quyền Obama gài điều luật ấy để trả nợ các nghiệp đoàn. Một sự cấu kết đáng ngờ đằng sau một khẩu hiệu rất đẹp.
Một thí dụ khác: khi đưa ra dự luật bổ túc ngân sách, với khoản tăng chi khổng lồ, đầy những mục "earmark" - trực chi cho các dự án nhất định mà khỏi quan tâm đến nguồn thu - và gây bội chi ngân sách đến mức kỷ lục, Chính quyền Obama dõng dạc in trên trang bìa của dự luật một tựa đề rất sáng: "Một Kỷ nguyên mới về Trách nhiệm" - A New Era of Responsibility.
Đây là một chính quyền có trách nhiệm!
Ngôn ngữ đã ngụy trang ý đồ trưng thu hay tái phân lợi tức mà nhiều người dân không biết. Và càng không nhớ là khi tranh cử, Obama quyết liệt hứa hẹn là sẽ không chấp nhận một khoản trực chi earmark nào vì đấy chỉ là thể thức lấy tiền đóng thuế của dân để mua phiếu cho mình.
Muốn thể hiện quyền tự do đích thực, chúng ta phải có khả năng vượt qua sự hào nhoáng của ngôn ngữ để nhìn vào thực tế. Nếu không thì mình bị móc túi giữa ban ngày, bằng luật pháp của các chính khách hùng biện.
Bây giờ, hãy nói về "hiệu ứng Obama"
***
Kinh tế Hoa Kỳ đang bị suy trầm, khởi sự từ tháng 12 năm 2007, và hệ thống tài chánh ngân hàng bị khủng hoảng từ tháng Chín năm ngoái. Khi kinh tế sa sút và sản xuất bị suy sụp, thất nghiệp tăng vọt, ưu tiên của lãnh đạo, bên Hành pháp lẫn Lập pháp, sẽ phải là gì" Là cứu nguy kinh tế để đạt mức tăng trưởng cao hơn và thu dụng nhiều công nhân hơn.
Ưu tiên ấy có nghĩa là phải giải tỏa những chướng ngại cho sản xuất và khai thông ách tắc tài chánh để sinh hoạt kinh tế trở lại bình thường.
Chính quyền Obama đã nêu ra một số đường hướng cải cách tài chánh, qua lời thông báo của Tổng trưởng Ngân khố Timothy Geithner vào tháng trước. Ông Geithner vừa trình bày thì cổ phiếu rớt như cục gạch, nặng nhất là của ngân hàng và doanh nghiệp tài chánh. Lý do là thị trường không hiểu Chính quyền Obama muốn làm gì qua những thông báo quá sơ sài đó.
Từ ngày ấy đến nay, Tổng trưởng Geithner đã ôm một bình ga lặn rất sâu. Không ai thấy hay biết là Chính quyền sẽ làm gì để giải trừ ách tắc tín dụng và khủng hoảng tài chánh. Cổ phiếu ngân hàng cứ thế tuột dốc và chuyện cứu nguy kinh tế trở thành mơ hồ... Ngày hôm qua, Thứ Ba, mới lại thấy ông Geithner ra điều trần về ngân sách trước Ủy ban Chuẩn chi Hạ viện để nói rằng việc cấp cứu ngân hàng có khi sẽ tốn hơn 700 tỷ đã tự trù! Sau một ngày sụt giá, thị trường vừa thoi thóp ngóc đầu thì đã lại tuột giá vào cuối ngày!
Thật ra, chưa thấy hy vọng gì trên lãnh vực tài chánh ngân hàng thì thị trường đã tuyệt vọng với kế hoạch kích thích kinh tế của Obama.
Chuyện cứu nguy kinh tế qua đạo luật kịch thích trị giá 787 tỷ đô la đã được Obama cổ võ rất mạnh bằng một vòng vận động tranh cử đầy khẩu hiệu hùng biện. Ngẫu nhiên sao, ông đi vận động ở những tiểu bang chiến lược cho việc tái tranh cử năm 2012!
Khi được nhìn vào đạo luật H.R. 1 có cái tên cũng rất hùng biện là "Đầu tư và Hồi phục" được ban hành vào ngày 17 tháng Giêng, người ta mới chưng hửng. Ưu tiên không phải là giải trừ ách tắc để kích thích sản xuất mà là tái phân lợi tức và cải tạo xã hội. Hãy nghĩ đến một hình ảnh này cho dễ hiểu: cỗ xe kinh tế đang ì ạch leo dốc, thay vì đẩy xe qua dốc để lấy trớn tăng trưởng, Chính quyền leo lên đầu máy rút bớt nguyên liệu xuống để ban phát cho thành phần cử tri của mình.
Giữa hai ưu tiên là kinh tế và xã hội, Obama nhìn qua xã hội - và cuộc tái tranh cử của mình.
Ông tỉnh bơ thi hành việc đó bằng lý luận mị dân. Bọn nhà giầu có trách nhiệm san xẻ lợi tức với những người cùng khốn, nhất là trong hoàn cảnh khó khăn hiện nay. Nghe vậy, chỉ có những kẻ tham lam và bất lương mới phản đối, và những người lý tưởng thì phải vỗ tay cổ võ, hoặc viết lời ngợi ca.
"Bọn nhà giàu" đó là các hộ gia đình có lợi tức đồng niên từ 250 ngàn đô la trở lên. Trong số này, rất nhiều người là giới đầu tư cò con vừa bị cháy túi trong vụ sụt giá cổ phiếu. Và rất nhiều người khác là chủ đầu tư của các doanh nghiệp nhỏ, thành phần có khả năng tuyển dụng nhân công cao nhất, hơn hẳn các đại tổ hợp ở Wall Street.
Xin hãy nhìn lại lần nữa: những người đầu tư - đầu máy sản xuất - vừa bị thiệt hại nặng và hết dám bung ra làm ăn nên làm cho kinh tế đang suy trầm càng thêm sa sút. Họa vô đơn chí: họ lại là bọn nhà giàu đáng ghét, cho nên qua tài khoá tới sẽ phải trả thuế cao hơn để san xẻ của cải cho dân nghèo. Chẳng những thuế suất biên tế (marginal tax rate) sẽ tăng, mà do các khoản tăng chi vừa được ban hành, hiệu ứng tổng hợp của chương trình cải tạo xã hội sẽ nâng phần đóng góp của bọn tư bản xấu xa ấy từ 20 đến 50%.
Nhân đây, phải nhắc tới một vài huyền thoại về thuế.
Vào năm 1980, trước khi Ronald Reagan giảm thuế suất để kích thích sản xuất thì 1% giàu nhất nước Mỹ trả chừng 19% tổng số nguồn thuế lợi tức liên bang. Sau biện pháp cắt thuế ấy - bị đả kích là để nâng đỡ "nhà giàu" - phần đóng góp của 1% ấy lên tới 27,6%: một phần trăm dân số giàu nhất đã trang trải hơn 27% tổng số thuế lợi tức cho chính quyền liên bang.
Sau khi George W. Bush cắt thuế năm 2001 rồi 2003 - "cũng để nâng đỡ bọn tài phiệt giàu có" theo lý luận Obamê - thì phần đóng góp của 1% đáng ghét nhất đã lên tới gần 40%! Thuế lợi tức được hạ đã có mức lũy tiến cao hơn, tức là trực thu của những người có tiền theo tỷ lệ nặng hơn.
Ngày nay, trong tổng số chừng 140 triệu người trả thuế, thành phần có lợi tức trên 250.000 ở khoảng bốn triệu và trả 60% tổng số thu về thuế khoá cho ngân sách. Vài phần trăm dân số đã trả 60% tiền thuế cho nhà nước mà coi bộ chưa đủ! Những sự thật tối thiểu ấy đã không được ai nhắc tới và đa số cứ cả tin rằng người giàu phải cáng đáng gánh nặng xã hội nhiều hơn và tăng thuế của họ là điều hợp lý.
Thành phần tội lỗi này bèn suy luận cũng rất hợp lý: Dại gì đi cầy và lãnh rủi ro phá sản trong lúc bất trắc này" Mà nếu có thoát năm nay thì qua năm tới sẽ lại trả thuế nặng hơn! Vì vậy, mọi người đều co tay lại, rút tiền khỏi thị trường để thủ thân và chờ ngày bị gọt đầu vì lỡ có tóc nhiều hơn người khác.
Con gà đẻ trứng vàng vừa uống thuốc ngừa thai - và tất nhiên không được bảo hiểm y tế đài thọ như nhiều thành phần cử tri khác! Tư bản đang giã từ thị trường để nhường đất chơi cho những người hào hiệp, theo điệu sáo vi vu của cậu bé quàng khăn đỏ.
Gửi ý kiến của bạn
