...giật mình khi thấy thị trường chứng khoán mất toi 1.000 tỷ trong một ngày...
Việc Hạ viện Hoa Kỳ bác bỏ kế hoạch cứu nguy tài chính vào hôm Thứ Hai 29 tháng Chín đã khiến các thị trường cổ phiếu toàn cầu sụt giá nặng nề, riêng thị trường Mỹ mất cả ngàn tỷ đô la. Diễn đàn Kinh tếđài RFA tìm hiểu về những nguyên nhân của vụ việc đó qua phần trao đổi cùng nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa, do Việt Long thực hiện sau đây.
Hỏi: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Xin đề nghị với ông là chương trình kỳ nảy sẽ tập trung tìm hiểu về nguyên nhân và hậu quả của biến cố xảy ra hôm Thứ Hai vừa qua tại Mỹ. Tuần trước, khi so sánh phương thức đối phó với khủng hoảng của Hoa Kỳ và Liên bang Nga, ông có nhận xét là "kế hoạch cứu nguy của Hoa Kỳ không nhắm vào mục tiêu chuộc nợ cho doanh gia bất lương hay bất cẩn vì thành phần này đã bị thị trường trừng phạt và đã lỗ nặng. Mục tiêu là để duy trì sự vận hành bình hòa của thị trường, với một điều kiện tiềm ẩn ở dưới là không lấy tiền thuế của dân để dung dưỡng cái thói ỷ thế làm liều của doanh gia. Các cuộc tranh luận hay điều trần công khai trước Quốc hội và trên truyền hình đều xoay quanh việc đó, để dân chúng theo dõi và quyết định khi họ đi bầu vào ngày mùng bốn tháng 11 này."
Đó là trích dẫn nhận xét của ông vào tuần trước. Cho nên, câu hỏi đầu tiên của chúng tội là việc Hạ viện Mỹ bác bỏ kế hoạch cứu nguy đó hôm 29 tháng Chín có là quyết định sáng suốt không, khi lập tức làm các thị trường chứng khoán tuột điểm tới mức kỷ lục"
- Tôi xin đề nghị là chúng ta sẽ mở ra từng lớp phân giải một vấn đề phức tạp và thực ra còn nóng hổi. Tôi thiển nghĩ là ta có thể mường tượng ra ba tầng phân tích từ dưới lên trên để mình thấy ra lớp lang và kích thước của vấn đề.
- Tầng thứ nhất là tình hình kinh tế Mỹ. Thực tế thì kinh tế xứ này vẫn tăng trưởng đều từ năm 2002 đến nay, đà tăng trưởng không cao mà vẫn khả quan và trong quý hai vẫn là hơn 2%. Và mức tin tưởng của dân chúng còn tăng chút đỉnh trong tháng Chín, theo chỉ số vừa được công bố hôm Thứ Ba 30. Theo chu kỳ kinh doanh bình thường thì sau sáu năm tăng trưởng đều, kinh tế có thể bị suy trầm, là có mức tăng trưởng chậm hơn trong hai quý liền. Điều ấy chưa xảy ra dù ai ai cũng báo động là sẽ bị suy thoái, thậm chí tổng khủng hoảng.
Hỏi: Ông cho rằng kinh tế Mỹ về cơ bản vẫn có dấu hiệu khả quan chứ chưa đến nỗi suy sụp"
- Thưa đúng như vậy và mình không nên quên điều ấy, vì trong một năm tranh cử, các chính trị gia cứ ưa báo động để vận động cử tri bỏ phiếu cho họ hầu họ sẽ cải thiện tình hình. Năm 2000 hay 2004 cùng từng có lối báo động ấy mà mình phải trừ bì, là đặt vào đúng vị trí thực tế.
- Tầng thứ hai, là hệ thống tài chính và ngân hàng Mỹ. Về đại thể, nó có hai phần khác nhau. Các ngân hàng đầu tư và công ty tài trợ thì bị nguy khốn, thậm chí vỡ nợ và hàng loạt bị phá sản hay bị mua lại kể từ đầu năm nay. Lý do là họ bất cẩn, thậm chí bất lương trong cách ước tính rủi ro về tài sản của họ và về mức độ vay muợn quá cao. Bên cạnh đó, các ngân hàng thương mại thì tương đối vẫn vững và còn khả năng mua lại các cơ sở bị sụp đổ như Bear Sterns, Merrill Lynch hay Washington Mutual và Wachovia như ta đã thấy. Số ngân hàng thương mại nhận tiền ký thác của dân mà bị sụp đổ năm nay thật ra rất ít, chưa tới 20 cơ sở so với bình quân hàng năm từ hơn nửa thế kỷ nay. Lý do là các ngân hàng này có quy chế thanh tra khác và nằm dưới sự kiểm soát của Ngân hàng Trung ương nên cẩn trọng hơn trong việc quản trị tài sản dù sao vẫn là tiền ký thác của công chúng.
- Khủng hoảng tài chính xảy ra là do sự ung thối của các khoản tài sản của các ngân hàng đầu tư sau khi thị trường tín dụng gia cư bị bể từ năm ngoái. Sự bất trắc ấy dẫn đến nạn cạn kiệt tín dụng khiến các ngân hàng hết dám cho vay. Dù Ngân hàng Trung ương có bơm thêm tiền vào thị trường tiền tệ, ách tắc về tín dụng có thể làm các doanh nghiệp và dân chúng khó vay được tiền để đầu tư, sản xuất hoặc tiêu xài cho tài hoá lưu thông. Nói theo thuật ngữ kinh tế thì tấm màn tài chính ở tầng trên có thể bóp nghẹt đời sống kinh tế ở tầng dưới.
Hỏi: Như vậy, tầng trên cùng là chính quyền mới phải có biện pháp can thiệp phải không"
- Thưa vâng, và tầng trên cùng đó đang bị khủng hoảng lãnh đạo nên chưa kịp khai thông được vấn đề trong hệ thống tài chính thì có khi đã gây tai họa cho nền kinh tế ở dưới. Đây là vấn đề nghiêm trọng mà rắc rối nhất nên mình cố phân tích cho rõ ràng.
Hỏi: Ông dùng một chữ có thể làm thính giả giật mình là khủng hoảng lãnh đạo. Vì sao lại như vậy"
- Sau tám năm cầm quyền, Chính quyền của Tổng thống Bush sẽ mãn nhiệm trong mấy tháng tới và đến nay, chỉ được có chừng 30% dân chúng tin tưởng. Đó là một thực tế. Điều mà ít ai chú ý là Quốc hội Hoa Kỳ thuộc khoá 110 còn có tỷ lệ tín nhiệm chỉ khoảng 10% thôi. Quốc hội này hiện do đảng Dân Chủ kiểm soát sau khi chiếm đa số từ tháng 11 năm 2006. Trong khi ấy, ngày bốn tháng 11 tới đây dân Mỹ sẽ đi bầu lại Tổng thống và phó Tổng thống, toàn thể 435 Dân biểu Hạ viện, khoảng một phần ba Nghị sĩ Thượng viện và nhiều chức vụ Thống đốc khác. Tình hình tranh cử gay go giữa hai đảng Dân Chủ và Cộng Hoà trực tiếp tác động vào các quyết định kinh tế tài chính trong thời điểm nguy ngập này.
Hỏi: Nhưng chúng tôi vẫn chưa hiểu vì sao ông nói tới khủng hoảng lãnh đạo ở lĩnh vực chính trị của Hoa Kỳ.
- Vì Hành pháp của Tổng thống Bush và lãnh đạo hai đảng bên Quốc hội không thể thuyết phục được chính trường, kể cả đảng viên của mình, nên gieo họa cho thị trường.
- Kế hoạch cấp cứu do Tổng trưởng Ngân khố và Thống đốc Ngân hàng Trung ương soạn ra sau khi tham khảo ý kiến của lãnh đạo tài chính và ngân hàng trong Quốc hội bên đảng Dân Chủ không có nghĩa là sẽ lấy 700 tỷ tiền thuế của dân để chuộc nợ cho các cơ sở tài chính bất cẩn hay bất lương của Wall Street. Nhưng, nội dung và mục tiêu thế nào thì lại không giải trình rõ cho dân chúng mà gom thành văn kiện có ba trang giấy chuyển qua Quốc hội để xin phê chuẩn. Điều ấy tất gây bất mãn cho dân chúng.
- Trong khi đó, đảng Cộng Hoà bên Quốc hội có cảm tưởng như bị gạt ra ngoài tiến trình soạn thảo và quyết định ấy, nên khi thấy dân chúng bất bình thì bắt đầu nêu vấn đề. Khó khăn từ phía Cộng Hoà lại bị cả Hành pháp lẫn Lập pháp Dân Chủ đánh giá sai vì vậy, kế hoạch cấp cứu bị nghẽn và phải được đại diện hai đảng bàn cãi để cải sửa lại suốt tuần qua, từ ngày 22 đến 29.
- Đã vậy, nhiều người trong Quốc hội biết là sự phán xét của cử tri váo tháng 11 sẽ ảnh hưởng tới sự nghiệp chính trị của họ. Đảng Dân Chủ có thừa đa số để thông qua kế hoạch, trước tiên tại Thượng viện là nơi có số Nghị sĩ ủng hộ kế hoạch cao hơn. Nhưng vì e ngại sự phán xét của cử tri nên đảng cần huy động đông đảo lá phiếu Cộng Hoà. Kết quả là một tình trạng cực kỳ bấp bênh khi kế hoạch lại được đưa qua Hạ viện trước Thượng viện. Bấp bênh là vì chỉ hy vọng được thông qua với đa số rất mỏng, và bất cứ một biến cố nhỏ hay một tính toán riêng tư nào cũng khiến kế hoạch bị bác. Điều này đã xảy ra khi 95 Dân biểu Dân chủ, kể cả một số chủ tịch tiểu ban trong Hạ viện, và 133 Dân biểu Cộng Hoà đã bỏ phiếu ngược với đề nghị của lãnh đạo của đảng mình trong Quốc hội. Chỉ cần hơn một chục người đổi ý là ta đã tránh được tai nạn.
Hỏi: Các đại diện dân cử đã cân nhắc thế nào mà biểu quyết có khi trái ngược với đề nghị của lãnh đạo của đảng mình"
- Ta có thế thấy bốn hướng suy luận khác nhau. Về đạo đức, nhiều người phản đối việc lấy thuế của dân để cứu chuộc tài phiệt ở Wall Street. Về chính trị, nhiều người e sợ bộ Ngân khố sẽ có quá nhiều quyền hạn sử dụng ngân khoản khổng lồ là 700 tỷ, dù có giải ngân làm ba đợt thì vẫn là quá nhiều. Về quyền lợi thì nhiều người sợ bị thất cử vì bị cử tri ở nhà phản đối. Về kinh tế, nhiều người tin là có giải pháp khác giá trị hơn mà thiếu thời giờ bàn cãi cho thấu đáo, đó là quan điểm của hơn 160 kinh tế gia đã đăng trên báo ở bên Mỹ.
Hỏi: Như vậy, tình hình rồi sẽ ra sao trong những ngày tới"
- Có lẽ dân Mỹ cũng giật mình khi thấy thị trường chứng khoán mất toi 1.000 tỷ trong một ngày mà nhìn lại sự việc rõ ràng hơn. Hôm Thứ Ba, thị trường chứng khoán Mỹ đã lấy lại hơn nửa những gì bị mất hôm trước. Tức là người ta thấy càng hốt hoảng thì càng thiệt mà thôi. Giới lãnh đạo chính trị cũng rút tỉa bài học mà cấp tốc tu chỉnh lại kế hoạch cứu nguy để tìm thủ tục thông qua cho mau và gọn gàng sạch sẽ hơn.
Hỏi: Nếu việc ấy không thành thì những gì sẽ xảy ra cho kinh tế Mỹ và cho thế giới" Suy thoái hay khủng hoảng thưa ông"
- Khủng hoảng tài chính sẽ gieo họa oan uổng cho kinh tế và Hoa Kỳ sẽ bị suy trầm nặng, thậm chí suy thoái trong mấy tháng tới. Nhưng Hoa Kỳ sẽ không bị khủng hoảng hay tổng khủng hoảng như các chính khách cứ ưa báo động trong mùa bầu cử. Nhân vụ này, có thể luật lệ và thủ tục giám sát sẽ được cải sửa tinh vi chặt chẽ hơn, Wall Street tại New York hết là trung tâm tài chính của thế giới mà nhiều đại gia khác sẽ xuất hiện ở các nơi khác.
- Đối với thế giới, nếu đầu máy kinh tế số một là Hoa Kỳ mà bị suy thoái thì ta sẽ có nạn suy thoái toàn cầu vì ba nền kinh tế mạnh còn lại là Nhật Bản, Âu Châu và Trung Quốc đều đang bị suy trầm với nguy cơ lạm phát cao. Kịch bản ấy mà xảy ra, các nước đang phát triển như Việt Nam sẽ khốn đốn vì đầu tư nước ngoài giảm mạnh cùng suy trầm sản xuất, khủng hoảng hối đoái bùng nổ vì đồng bạc mất giá. Tuần trước, chiến lược gia đầu tư toàn cầu của ngân hàng Société Générale của Pháp còn báo động là nếu kinh tế Mỹ suy thoái, Trung Quốc sẽ khủng hoảng, với sự sụp đổ của thị trường gia cư và sự tiêu vong của hệ thống ngân hàng.
Gửi ý kiến của bạn
