Vào khoảng 87% trường hợp ung thư phổi liên quan đến việc hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác
Yếu tố rủi ro là bất cứ điều nào làm gia tăng nguy cơ mắc một bệnh nào đó như ung thư chẳng hạn. Mỗi bệnh ung thư có các yếu tố rủi ro khác nhau. Thí dụ, phơi người trần dưới ánh nắng mặt trời gay gắt là một yếu tố rủi ro gây bệnh ung thư da. Có nhiều yếu tố rủi ro làm cho ung thư phổi phát triển trong cơ thể của chúng ta.
Hút Thuốc Lá: Yếu tố rủi ro nguy hiểm nhất gây ung thư phổi là hút thuốc lá. Vào đầu thế kỷ 20 bệnh ung thư phổi rất hiếm có. Nhưng khi kỹ nghệ thuốc lá bắt đầu sản xuất làm gia tăng số người hút thuốc lá, số trường hợp ung thư phổi cũng tăng theo. Vào khoảng 87% trường hợp ung thư phổi liên quan đến việc hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác. Hút thuốc càng lâu và càng nhiều thì nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi càng lớn.
Nếu ngưng hút thuốc trước khi ung thư phát triển, các sớ mô trong phổi bị khói thuốc tàn phá dần dần trở lại bình thường. Sau mười năm bỏ thuốc lá, nguy cơ mắc bệnh giảm xuống chỉ còn một phần ba so với người tiếp tục hút thuốc. Hút xì gà hay hút thuốc bằng ống (pipe) cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi giống như hút thuốc điếu. Cho đến nay không có bằng chứng cho thấy sự khác biệt giữa hút thuốc điếu có đầu lọc và thuốc điếu không có đầu lọc ít bị mắc bệnh ung thư.
Người không hút thuốc, nhưng thở phải khói thuốc của người khác (secondhand smoke hoặc environmental smoke) cũng có nguy cơ gia tăng bị ung thư. Nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi của một người không hút thuốc kết hôn với một người nghiện thuốc lá gia tăng đến 30%. Người làm việc trong một môi trường có người khác hút thuốc cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn.
Asbestos (Sợi am miant): Người tiếp xúc với asbestos (sợi am miant - một chất cách nhiệt) thường xuyên, có nguy cơ chết vì ung thư tăng gấp 7 lần. Tiếp xúc với sợi am-miant là một yếu tố rủi ro quan trọng về ung thư phổi. Và nếu người làm việc tiếp xúc với asbestos lại hút thuốc, nguy cơ bị ung thư phổi tăng từ 50 đến 90 lần cao hơn so với một người bình thường. Cả người hút thuốc và không hút thuốc tiếp xúc với asbestos có nguy cơ mắc một bệnh ung thư bắt đầu từ màng phổi (pleura - lớp tế bào ở mặt ngoài của phổi). Loại ung thư này được gọi là mesothelioma. Vì loại này thường được xem như một loại ung bứu của màng phổi chứ không phải là ung thư phổi, bài này không nói đến mesothelioma.
Trong những năm gần đây, chánh phủ Hoa Kỳ đã cấm dùng abestos trong các sản phẩm thương mại và kỹ nghệ. Tuy nhiên abestos vẫn còn nằm trong nhiều nhà ở và một số cơ sở thương mại nhưng chúng không được xem nguy hại cho sức khỏe nếu không lan truyền vào không khí vì hư hỏng, đập phá, hay sửa sang lại.
Radon -- Khí Phóng Xạ Radon: Uranium thoái hóa tự nhiên sản xuất ra một khí phóng xạ tên là radon, khí này không thấy, nếm, hay ngữi được. Ở ngoài trời khí radon rất ít nên không nguy hiễm, nhưng trong nhà, khí radon có thể tập trung nhiều hơn và nguy cơ gây ra bịnh ung thư tăng lên. Gần đây, ở Hoa-Kỳ, một số nhà ở xây trên vùng đất có chứa uranium thiên nhiên khí radon tập trung trong nhà khá cao. Một số nghiên cứu trong vùng này cho thấy là nguy cơ bị ung thư tăng lên gấp đôi hay gấp ba nếu bạn sống ở nhà bị nhiễm radon nhiều năm. Tuy nhiên đây chỉ là một sự gia tăng rất nhỏ so với nguy cơ mắc ung thư từ hút thuốc lá.
Người hút thuốc lá đặc biệt bị ảnh hưởng của radon và dễ bị ung thư phổi hơn.
Các Hóa-Chất Nơi Làm Việc Sinh Ra Ung Thư: Các hóa chất gây ra ung thư (carcinogens) có thể gia tăng nguy cơ bị ung thư gồm có:
§ Quặng phóng xạ
§ Hóa chất như là arsenic, vivyl chloride, nicken chromates, các sản phẩm than đá, khí mustard, và chloromethyl ethers
§ Nhiên liệu như là xăng
§ Khói thải từ động cơ Diesel
Trong những năm gần đây chánh phủ và kỹ nghệ hóa chất thực hiện nhiều bước quan trọng trong việc bảo vệ các người làm việc. Nhưng nguy cơ vẫn còn những ai làm việc gần các hóa chất này, cần phải rất cẩn thận tránh không tiếp xúc với chúng.
Cần Sa - Marijuana: Cần Sa chứa nhiều nhựa hơn thuốc lá.
Người hút cần sa hít vào rất sâu trong phổi và khói ở trong phổi lâu hơn. Cần sa cũng được hút cho đến hết mà nhựa ở đây lại nhiều nhất. Nhiều chất trong thuốc lá sinh ra bệnh ung thư cũng hiện diện trong cần sa. Vì cần sa bị cấm hút, người ta không thể kiểm tra nấm (fungi), thuốc diệt côn trùng, hay các hóa chất khác. Các cuộc nghiêân cứøu y-tếù cho thấy cần sa có thể gây ung thư miệng hay cổ họng.
Tuy nhiên sự liêân kết giữa cần sa và ung thư phổi chưa đưôïc chứøng minh, vì việâc thu thập tin tức về sử dụng cần sa rấùt khó khăn bởûi vì nó là một chất bị cấm.
Ngoài ra, người hút cần sa thường cũng hút thuốc lá, một yếu tố nguy hiểm gây ung thư, nên khó xác định được ung thư phổi là do hút thuốc lá hay hút cần sa, hay cả hai.
Vết Thương Cũ Sinh Bệnh -- Recurring Inflammation: Bệnh lao và một vài loại sưng phổi thường để lại các vết sẹo trong phổi. Nếu bạn có vết sẹo, nguy cơ bị ung thư phổi loại bứu tuyến hạch (adenocarcinoma) tăng lên.
Bột Cực Nhỏ --Talc and Talcum Powder: Trong quá khứ, vài nghiên cứu cho thấy là thợ mỏ bột talc hay thợ nghiền bột talc có rủi ro nhiều hơn mắc ung thư phổi và các bệnh khác của cơ quan hô hấp. Các nghiên cứu gần đây về thợ mỏ bột talc không thấy có gia tăng về bệnh ung thư phổi. Bột talc được chế tạo từ talc, một loại khoáng chất trong thiên nhiên có chứa chất asbestos. Luật được áp dụng từ năm 1973, tất cả sản phẩm gia dụng (bột ngoài da cho trẻ em, người lớn, và phấn thoa mặt) không được chứa asbestos. Việc sử dụng bột mỹ-phẩm có chứa talc cho đến nay vẫn chưa tìm thấy làm gia tăng rủi ro mắc bịnh ung thư.
Tiếp Xúc Với Các Khoáng Chất Khác: Người đã bị mắc bệnh silicosis và berylliosis (một loại bệnh phổi vì hít phải bột silicium và beryllium) cũng làm gia tăng rủi ro mắc bệnh ung thư phổi.
Tiểu Sử Bệnh Của Gia Đình Và Cá Nhân: Nếu người ta mắc bệnh ung thư phổi, thì có rủi ro nhiều hơn bị một loại ung thư phổi khác. Anh chị em, và con cái của các bệnh nhân ung thư có rủi ro nhiều hơn bị ung thư phổi. Tuy nhiên rất khó biết được là sự gia tăng này nhiều hay ít do nguyên nhân di truyền và do việc hút thuốc.
Cách Aên Uống: Có vài cuộc nhiên cứu cho thấy, nếu hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác, khi ăn uống thiếu trái cây và rau cải, có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy là trái cây và rau cải có thể bảo vệ giúp tránh bệnh ung thư. Và có một vài nghiên cứu cho thấy là chất flavoids tìm thấy trong trái cây và rau, và trong trà xanh có thể có ảnh hưởng bảo vệ cơ thể chống bệnh ung thư.
Giới Tính Nam Nữ: Một số người tin rằng phụ nữ hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác hút có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi nhiều hơn đàn ông. Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy phổi của phụ nữ có nhiễm sắc thể làm phát triển bệnh ung thư khi hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác.
Ô Nhiễm Không Khí: Trong một vài thành phố, không khí ô nhiễm có thể làm nguy cơ ung thư phổi gia tăng một ít. Nhưng sự rủi ro này rất ít so với việc hút thuốc.
Tài liệu này được trích dịch từ tài liệu của American Cancer Society với sự tài trợ của United Way. Mọi ý kiến đóng góp hay thắc mắc, xin liên lạc:
Hội Ung Thư Việt Mỹ
Vietnamese American Cancer Foundation
11770 Warner Avenue, Suite 113
Fountain Valley CA 92708
Phone: (714) 751-5805
Yếu tố rủi ro là bất cứ điều nào làm gia tăng nguy cơ mắc một bệnh nào đó như ung thư chẳng hạn. Mỗi bệnh ung thư có các yếu tố rủi ro khác nhau. Thí dụ, phơi người trần dưới ánh nắng mặt trời gay gắt là một yếu tố rủi ro gây bệnh ung thư da. Có nhiều yếu tố rủi ro làm cho ung thư phổi phát triển trong cơ thể của chúng ta.
Hút Thuốc Lá: Yếu tố rủi ro nguy hiểm nhất gây ung thư phổi là hút thuốc lá. Vào đầu thế kỷ 20 bệnh ung thư phổi rất hiếm có. Nhưng khi kỹ nghệ thuốc lá bắt đầu sản xuất làm gia tăng số người hút thuốc lá, số trường hợp ung thư phổi cũng tăng theo. Vào khoảng 87% trường hợp ung thư phổi liên quan đến việc hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác. Hút thuốc càng lâu và càng nhiều thì nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi càng lớn.
Nếu ngưng hút thuốc trước khi ung thư phát triển, các sớ mô trong phổi bị khói thuốc tàn phá dần dần trở lại bình thường. Sau mười năm bỏ thuốc lá, nguy cơ mắc bệnh giảm xuống chỉ còn một phần ba so với người tiếp tục hút thuốc. Hút xì gà hay hút thuốc bằng ống (pipe) cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi giống như hút thuốc điếu. Cho đến nay không có bằng chứng cho thấy sự khác biệt giữa hút thuốc điếu có đầu lọc và thuốc điếu không có đầu lọc ít bị mắc bệnh ung thư.
Người không hút thuốc, nhưng thở phải khói thuốc của người khác (secondhand smoke hoặc environmental smoke) cũng có nguy cơ gia tăng bị ung thư. Nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi của một người không hút thuốc kết hôn với một người nghiện thuốc lá gia tăng đến 30%. Người làm việc trong một môi trường có người khác hút thuốc cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn.
Asbestos (Sợi am miant): Người tiếp xúc với asbestos (sợi am miant - một chất cách nhiệt) thường xuyên, có nguy cơ chết vì ung thư tăng gấp 7 lần. Tiếp xúc với sợi am-miant là một yếu tố rủi ro quan trọng về ung thư phổi. Và nếu người làm việc tiếp xúc với asbestos lại hút thuốc, nguy cơ bị ung thư phổi tăng từ 50 đến 90 lần cao hơn so với một người bình thường. Cả người hút thuốc và không hút thuốc tiếp xúc với asbestos có nguy cơ mắc một bệnh ung thư bắt đầu từ màng phổi (pleura - lớp tế bào ở mặt ngoài của phổi). Loại ung thư này được gọi là mesothelioma. Vì loại này thường được xem như một loại ung bứu của màng phổi chứ không phải là ung thư phổi, bài này không nói đến mesothelioma.
Trong những năm gần đây, chánh phủ Hoa Kỳ đã cấm dùng abestos trong các sản phẩm thương mại và kỹ nghệ. Tuy nhiên abestos vẫn còn nằm trong nhiều nhà ở và một số cơ sở thương mại nhưng chúng không được xem nguy hại cho sức khỏe nếu không lan truyền vào không khí vì hư hỏng, đập phá, hay sửa sang lại.
Radon -- Khí Phóng Xạ Radon: Uranium thoái hóa tự nhiên sản xuất ra một khí phóng xạ tên là radon, khí này không thấy, nếm, hay ngữi được. Ở ngoài trời khí radon rất ít nên không nguy hiễm, nhưng trong nhà, khí radon có thể tập trung nhiều hơn và nguy cơ gây ra bịnh ung thư tăng lên. Gần đây, ở Hoa-Kỳ, một số nhà ở xây trên vùng đất có chứa uranium thiên nhiên khí radon tập trung trong nhà khá cao. Một số nghiên cứu trong vùng này cho thấy là nguy cơ bị ung thư tăng lên gấp đôi hay gấp ba nếu bạn sống ở nhà bị nhiễm radon nhiều năm. Tuy nhiên đây chỉ là một sự gia tăng rất nhỏ so với nguy cơ mắc ung thư từ hút thuốc lá.
Người hút thuốc lá đặc biệt bị ảnh hưởng của radon và dễ bị ung thư phổi hơn.
Các Hóa-Chất Nơi Làm Việc Sinh Ra Ung Thư: Các hóa chất gây ra ung thư (carcinogens) có thể gia tăng nguy cơ bị ung thư gồm có:
§ Quặng phóng xạ
§ Hóa chất như là arsenic, vivyl chloride, nicken chromates, các sản phẩm than đá, khí mustard, và chloromethyl ethers
§ Nhiên liệu như là xăng
§ Khói thải từ động cơ Diesel
Trong những năm gần đây chánh phủ và kỹ nghệ hóa chất thực hiện nhiều bước quan trọng trong việc bảo vệ các người làm việc. Nhưng nguy cơ vẫn còn những ai làm việc gần các hóa chất này, cần phải rất cẩn thận tránh không tiếp xúc với chúng.
Cần Sa - Marijuana: Cần Sa chứa nhiều nhựa hơn thuốc lá.
Người hút cần sa hít vào rất sâu trong phổi và khói ở trong phổi lâu hơn. Cần sa cũng được hút cho đến hết mà nhựa ở đây lại nhiều nhất. Nhiều chất trong thuốc lá sinh ra bệnh ung thư cũng hiện diện trong cần sa. Vì cần sa bị cấm hút, người ta không thể kiểm tra nấm (fungi), thuốc diệt côn trùng, hay các hóa chất khác. Các cuộc nghiêân cứøu y-tếù cho thấy cần sa có thể gây ung thư miệng hay cổ họng.
Tuy nhiên sự liêân kết giữa cần sa và ung thư phổi chưa đưôïc chứøng minh, vì việâc thu thập tin tức về sử dụng cần sa rấùt khó khăn bởûi vì nó là một chất bị cấm.
Ngoài ra, người hút cần sa thường cũng hút thuốc lá, một yếu tố nguy hiểm gây ung thư, nên khó xác định được ung thư phổi là do hút thuốc lá hay hút cần sa, hay cả hai.
Vết Thương Cũ Sinh Bệnh -- Recurring Inflammation: Bệnh lao và một vài loại sưng phổi thường để lại các vết sẹo trong phổi. Nếu bạn có vết sẹo, nguy cơ bị ung thư phổi loại bứu tuyến hạch (adenocarcinoma) tăng lên.
Bột Cực Nhỏ --Talc and Talcum Powder: Trong quá khứ, vài nghiên cứu cho thấy là thợ mỏ bột talc hay thợ nghiền bột talc có rủi ro nhiều hơn mắc ung thư phổi và các bệnh khác của cơ quan hô hấp. Các nghiên cứu gần đây về thợ mỏ bột talc không thấy có gia tăng về bệnh ung thư phổi. Bột talc được chế tạo từ talc, một loại khoáng chất trong thiên nhiên có chứa chất asbestos. Luật được áp dụng từ năm 1973, tất cả sản phẩm gia dụng (bột ngoài da cho trẻ em, người lớn, và phấn thoa mặt) không được chứa asbestos. Việc sử dụng bột mỹ-phẩm có chứa talc cho đến nay vẫn chưa tìm thấy làm gia tăng rủi ro mắc bịnh ung thư.
Tiếp Xúc Với Các Khoáng Chất Khác: Người đã bị mắc bệnh silicosis và berylliosis (một loại bệnh phổi vì hít phải bột silicium và beryllium) cũng làm gia tăng rủi ro mắc bệnh ung thư phổi.
Tiểu Sử Bệnh Của Gia Đình Và Cá Nhân: Nếu người ta mắc bệnh ung thư phổi, thì có rủi ro nhiều hơn bị một loại ung thư phổi khác. Anh chị em, và con cái của các bệnh nhân ung thư có rủi ro nhiều hơn bị ung thư phổi. Tuy nhiên rất khó biết được là sự gia tăng này nhiều hay ít do nguyên nhân di truyền và do việc hút thuốc.
Cách Aên Uống: Có vài cuộc nhiên cứu cho thấy, nếu hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác, khi ăn uống thiếu trái cây và rau cải, có thể gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy là trái cây và rau cải có thể bảo vệ giúp tránh bệnh ung thư. Và có một vài nghiên cứu cho thấy là chất flavoids tìm thấy trong trái cây và rau, và trong trà xanh có thể có ảnh hưởng bảo vệ cơ thể chống bệnh ung thư.
Giới Tính Nam Nữ: Một số người tin rằng phụ nữ hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác hút có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi nhiều hơn đàn ông. Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy phổi của phụ nữ có nhiễm sắc thể làm phát triển bệnh ung thư khi hút thuốc hay thở phải khói thuốc của người khác.
Ô Nhiễm Không Khí: Trong một vài thành phố, không khí ô nhiễm có thể làm nguy cơ ung thư phổi gia tăng một ít. Nhưng sự rủi ro này rất ít so với việc hút thuốc.
Tài liệu này được trích dịch từ tài liệu của American Cancer Society với sự tài trợ của United Way. Mọi ý kiến đóng góp hay thắc mắc, xin liên lạc:
Hội Ung Thư Việt Mỹ
Vietnamese American Cancer Foundation
11770 Warner Avenue, Suite 113
Fountain Valley CA 92708
Phone: (714) 751-5805
Gửi ý kiến của bạn
