SAIGON, Vietnam (KL) - Ký giả Raijy Chandrasekaran của Washington Post đặc trách tin quốc tế đã tường trình về sự ký hiệp ước thương mại Việt-Mỹ và được phỏng dịch như sau:
Trong một phòng họp được dùng một lần, dưới sàn của tòa nhà mầu nâu xám của nhà nước, có hàng chục công nhân đang lúi húi lắp đặt computer, điện thoại và máy fax cho chín chiếc bàn bằng gỗ. Các công nhân này đang loay hoay làm cho màn hình lớn treo ngang tường không còn có những điểm lấm tấm do nhiễu gây ra. Trong khi đó, các công nhân này đang đợi chiếc máy TV có màn hình lớn, chiếc máy hình như để cho hiện lên các tin tức tài chánh được cập nhật từng phút.
Trong một phòng họp được dùng một lần, dưới sàn của tòa nhà mầu nâu xám của nhà nước, có hàng chục công nhân đang lúi húi lắp đặt computer, điện thoại và máy fax cho chín chiếc bàn bằng gỗ. Các công nhân này đang loay hoay làm cho màn hình lớn treo ngang tường không còn có những điểm lấm tấm do nhiễu gây ra. Trong khi đó, các công nhân này đang đợi chiếc máy TV có màn hình lớn, chiếc máy hình như để cho hiện lên các tin tức tài chánh được cập nhật từng phút.
Vào khoảng cuối tuần tới, mọi chuyện xong suôi như dự định, chiếc phòng quá ư đơn giản này sẽ biến cái gì đó mà mới đây người ta không có thể tưởng tượng được trong một nước của những nước cộng sản thường làm điếc tai thiên hạ: Đó là Thị trường chứng khoán.
Sau cả chục năm bước vào với và bước ra trong biển tư bản mênh mông, sau chiến tranh lạnh, người ta không đoan chắc rằng cái nước khốn khổ này đã bỏ rơi tư tưởng của Marx-Lenin, như quốc gia Việt Nam đã quyết tâm nhào đầu vào thị trường tự do. Trong bước quan trọng nhất của sự giải tỏa kinh tế để đi xa hơn, nước này đã ký một hiệp ước thương mại vào ngày thứ năm tuần qua với Hoa kỳ. Hoa kỳ buộc nước này đổi mới nền kinh tế, giảm thuế biểu hải quan cho một dạng lớn hàng hóa và cho phép ngoại nhân đầu tư và được dự phần trong những kinh doanh quan trọng, trong đó có ngành viễn thông và ngành ngân hàng. Hai ngành là huyết mạch của bất cứ quốc gia nào hiện nay.
Để trao đổi, Việt Nam sẽ có thể xuất khẩu hàng may mặc, giầy dép, đồ chơi cho trẻ em và những mặt hàng chủ yếu khác cho cựu thù theo các điều khoản đóng thuế hạ như đã từng áp dụng đối với các quốc gia khác. Nói trên TV, bộ trưởng thương mại Vũ Khoan đã gọi hiệp ước này là một bước quan trọng trong việc hội nhập vào kinh tế thế giới.
Dầu sao các xí nghiệp Hoa kỳ sẽ có vô số cơ hội mới để bán sản phẩm và dịch vụ thẳng cho 79 triệu dân Việt Nam đã quen ưa thích hàng Mỹ, Việt Nam muốn chống lại hiệp ước có ảnh hưởng cấp kỳ và quan trọng, Việt Nam không chịu một màn chiến tranh du kích hợp pháp sẽ diễn ra (legal guerrilla), theo như những nhà quản trị kinh doanh và các phân tích gia tại Việt Nam đã cho biết.
Những sự thay đổi bắt buộc sẽ làm giảm kinh khủng quyền kiểm soát của đảng Cộng sản đang khống chế nền kinh tế quốc dân và buộc họ phải có những màn thanh lọc quan trọng vào tới tận cốt tủy các xí nghiệp nhà nước, loại xí nghiệp quốc doanh có đầy rẫy tham nhũng được bao che. Hiệp ước cũng làm đổi ngược lại tình thế đầu tư của nước ngoài đang trên đà xuống dốc, năm 1996 số tiền đầu tư của nước ngoài là 8,6 tỷ đô la, nay tụt xuống còn 1,4 tỷ, hầu hết là do sự khựng lại trong việc đổi mới kinh tế.
Thương ước đã đạt sau bốn năm đàm phán toàn là những chuyện vòng vo. Thương ước cũng đã tạo ra sự chiến thắng cho những nhà cải cách ủng hộ thị trường tự do nằm ngay trong chính quyền Việt Nam, những nguời này đã tìm cách thắng cấp lãnh đạo bảo thủ và già nua, cấp lãnh đạo đã quá nghi ngờ về ảnh hưởng của Tây phương. Các nhà quản trị kinh doanh và các phân tích gia trong nước cuối cùng đã cho biết, chính quyền đã lấy cớ e sợ có những tệ trạng kinh tế. Thực ra ông láng giềng Cộng sản to con nằm ngay phía bắc là Trung quốc, ông này mới đây đã ký kết thương ước với Hoa kỳ để được nhận gia nhập vào tổ chức mậu dịch thế giới (WTO), cái mà Việt Nam cũng đang thèm khát.
Thương ước còn phải được Quốc hội Hoa kỳ và Quốc hội Việt Nam chuẩn y, thương ước này sẽ làm cho nước được ngửng mặt lên và nâng đỡ rất nhiều nền công nghệ sản xuất, tăng xuất khẩu mỗi năm lên 800 triệu đô la và tạo ra cả trăm ngàn công việc làm, theo như sư ỳt ính toán của ngân hàng thế giới. Hiệp ước đã có cái quan trọng đặc biệt, bởi vì tỷ số thất nghiệp hiện nay là 7,4% theo như thống kê nhà nước, mỗi năm có khoảng một triệu hai thanh niên bước trở thành công nhân mới bước vào thị trường lao động.
“Hiệp ước này làm cho Việt Nam có lợi nhiều hơn là cho Hoa kỳ,” theo như lời của ông Thomas Siebert, tổng giám đốc của công ty American Standard Vietnam, một công ty hợp doanh có 85 % cổ phần của tập đoàn American Standard Companies Inc., một xí nghiệp tại New Jersey là công ty lớn nhất thế giới chuyên sản xuất các bồn cho phòng vệ sinh. “Đối với thứ dân trung bình của Việt Nam, hiệp ước này sẽ mang lại nhiều việc làm hơn để kiếm sống, hơn nữa quốc gia này cũng cần như thế.”
Công ty American Standard (ASA) đã sản xuất bồn cầu tại Việt Namtừ năm 1997, nhưng công ty này chưa cho xuất khẩu sản phẩm sang Hoa kỳ, bởi vì mỗi bồn cầu phải chịu 70% tiền thuế nhập cảng. Chiếu theo hiệp ước thương mại mới ký, thuế nhập khẩu cho những bồn cầu này chỉ trả có 3%, thiệt quá hấp dẫn để công ty ASA gửi bồn cầu được chế tạo tại Việt Nam sang Hoa kỳ.
Chuyện này cũng như thế xẩy ra với công ty Nike, nhà chế tạo hàng thể thao hiện đang xử dụng khoảng 45 ngàn công nhân tại Việt Nam. Nhưng từ truớc tới nay hãng này đã xuất khẩu rất ít sản phẩm được chế tạo tại Việt Nam sang Hoa kỳ. Chiếu theo hiệp ước, thuế nhập cảng giầy chạy bộ được sụt từ 35% xuống còn 10%.
“Hiệp ước thương mại này cho Việt Nam có sân để cạnh tranh với các nước khác cũng có hàng sản xuất tương tự,” theo như lời của Chris Helzer, giám đốc công ty tư vấn về quan hệ chính quyền cho vùng Đông Nam Á.
Dầu sao các xí nghiệp Hoa kỳ dự tính cho chế tạo hàng tại Việt Nam để xuất khẩu, các xí nghiệp Hoa kỳ này có thể nhìn thấy tiền vào như sung rụng trong đoản kỳ. Các công ty Hoa kỳ muốn mang hàng vào bán tại Việt Nam sẽ không còn bị trả thuế quá cao như vài năm trước, theo như các phân tích gia đã cho biết. Người Việt Nam hạng trung kiếm mỗi ngày chưa đuợc một đô la, họ không có thể nào mua được các hàng Hoa kỳ nhập cảng, theo như các phân tích gia đã giải thích.
Các doanh gia Hoa kỳ muốn bước vào một khúc nào đó trong nền kinh tế của Việt Nam cũng sẽ không được dựng cửa hàng ngay, vì có thể bị sự phản kháng của guồng máy hành chánh miễn cưỡng cho khai trương. Để cho các công ty trong nước điều chỉnh theo sự cạnh tranh của nước ngoài, các nhà thương thuyết gia Việt Nam đã nhấn mạnh vấn đề này, và cố hoãn lại để canh cải các dự luật. Nhưng các ngân hàng Hoa kỳ sẽ được phép để cấp thẻ tín dụng ngay sau tám năm kể từ ngày hiệp ước có hiệu lực.
Các nhà quản trị kinh doanh Hoa kỳ tại Việt Nam đã nhấn mạnh, theo con mắt nhìn của chính quyền Hoa kỳ, chính hiệp ước này đặt Việt Nam vào mậu dịch để bước theo những bước tương tự như Trung quốc và các nuớc tại Đông Nam Á, Hoa kỳ đã không cam kết sự gia tăng đầu tư từ ngoài vào. Họ nói họ cần Việt Nam phải đổi mới kinh tế hẳn, cắt thuế để hạ giá phí điện thoại, theo như hiện nay giá gọi một số cú điện thoại từ Hoa kỳ sang Việt Nam là 5 đô la cho một phút.
“Đây là mốc của Việt Nam tân tiến, nhưng đuờng còn dài và có nhiều cần phải làm,” theo như lời của Wesley Grove, nhân viên cao cấp tại Việt Nam của ngân hàng Chase Manhattan Bank. “Cái nguy hiểm là nhìn vào hiệp ước này như một thần dược mà chúng ta đã đạt được. Nhưng sự thiệt vẫn còn xa vời vợi.”
Hiệp ước này đã không gợi ra nhiều phản ứng của dân chúng trên phồ xá ngày nay, nhưng những chủ quản kinh doanh có thái độ phởn phơ trông thấy rõ. “Hiệp ước là một tiến triển rất tốt cho chúng tôi,” theo như lời nhân vật cao cấp của công ty may mặc nhà nước Vietnam National Textile and Garment Corp. đã cho biết . “Tiềm năng ngay bây giờ thiệt là lớn.”
Thoả hiệp này đuợc kết hợp với các biện pháp giải tỏa khác, đánh dấu một sự đổi hướng ghê gớm vào cuối năm 1970, khi nông thôn tại miền Bắc Việt Nam gọi là vinh quang đi vào tập thể và tạo ra cái nền kinh tế theo hướng xã hội chủ nghĩa cho toàn quốc. Năm 1986, khởi đầu Việt nam cho đổi mới nền kinh tế. Các nông dân được phép trồng những cây gì họ muốn và hoa mầu thu được có quyền đem ra chợ bán theo giá thị trường. Tại thành phố, các cư dân được phép mở hàng quán để buôn bán, trả lại tự do cho trên mười ngàn gia đình đã cư trú trong thành phố để biến sàn nhà của họ thành những quán bán nước hay cà phê có những ống điếu cầy để bên, thành chỗ hớt tóc có lấy ráy tai hay thành những quán hàng sén cỏn con do các bà già không còn sức lao động trông coi. Các bà già này đã có con cái xung vào bộ đội và đã mất tại Trường Sơn mà nhà nước không biết rõ tung tích. Có cụ còn con cái, nhưng lại là loại con cái phe phẩy mà công an khu vực trông thấy mặt là đòi tiền.
Sau khi Hoa kỳ bỏ cấm vận hậu chiến vào năm 1994 và cho bình thường hoá ngoại giao một năm sau, hàng chục công ty Hoa kỳ đã vào đầu tư tại Việt Nam với niềm tin hy vọng Việt Nam sẽ chóng trở thành con cọp kinh tế của vùng Á châu, một thị trường mới lớn nhất cho các nhà đầu tư sau Trung quốc, Nhưng vào năm 1990, niềm hy vọng đã bay biến mất. Việt nam đã đổi mới một cách chậm chạp, khước từ để cho cạnh tranh những khâu quan trọng và cho trợ cấp các xí nghiệp quốc doanh.
Kẻ lãnh đạo Việt nam là những kẻ thiển cận, cuộc chiến thắng thần thánh của họ không giải quyết được nhân sinh khi nhân dân đã đổ dồn về các đô thị tìm sinh kế, khi nước không còn vật tư như phân bón, các thuốc trừ sâu và thực phẩm dùng cho gia súc để nông dân có phương thế sản xuất, khi những người công nhân cơm chỉ còn có một bữa ăn, đứng trên hai đầu gối run lập cập, làm việc với những dụng cụ thô sơ. Nhà nuớc chỉ biết lấy thuế, công an tìm cách mõi tiền dân, người dân vẫn đứng tựa lưng với nhau để sinh sống chẳng có một quan cán nào giúp họ ngoài chuyện hối lộ.
Song bây giờ hình như thay đổi trở lại theo những diễn tiến riêng.
“Việt nam muốn đóng góp vào nền kinh tế toàn cầu,” theo như lời của Trần Đắc Sinh, phó chủ tịch của thị trường chứng khoán, Trung tâm Chứng khoán Thương mại của thành phố Sài Gòn.
Nhưng lúc đầu sẽ chỉ có hai xí nghiệp được liệt vào danh sách của thị trường trao đổi về chứng khoán, một tuần có được ba ngày để mua bán hay trao đổi chứng khoán, quan chức của Ủy ban Chứng khoán nhà nước sẽ chấp thuận để cho bán nhiều cổ phần vào những tuần sắp đến. Sáu nhà trung gian về chứng khoán sẽ mua bán các cổ phần, cũng như những trái phiếu của nhà nước dự tính tung ra để bán theo giá nổi.
Gửi ý kiến của bạn
