Suốt tuần này, chúng ta sẽ theo dõi một vòng dự đoán về tình hình thời sự thế giới trong năm Giáp Thân, do tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa phụ trách...
Tổng quan: Nếu trong năm 2003 cả thế giới theo dõi chiến sự Iraq và việc Mỹ đối phó với al-Qaeda thì qua năm Thân thời sự toàn cầu sẽ chuyển trọng tâm qua hướng khác. Các điểm nóng cần chú ý ngay từ đầu năm là tình hình Saudi Arabia và Pakistan cùng một vụ khủng hoảng giữa năm tại Âu châu và cả biến động kinh tế cuối năm tại Đông Á.
Khi cựu Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Paul O’Neill lèm bèm về chính quyền Bush và về cá nhân ông Bush, người ta tự hỏi vì sao Tổng thống George W. Bush lại nghe lời Phó Tổng thống Dick Cheney mà mời ông ta ra làm Bộ trưởng. Trong nội các Bush, O’Neill là bộ trưởng kém cỏi, kênh kiệu và ngớ ngẩn nhất nội các Bush, với những lời tuyên bố vụng về và vô trách nhiệm làm thị trường bị giao động, với chủ trương kinh tế đi ngược với những chọn lựa của ông Bush. Sau khi bị mời về cuối năm ngoái, O’Neill bắt đầu thuê người viết sách trả thù và đưa ra những nhận định sai về chánh sách của chính quyền ông đã từng phục vụ. Một trong các nhận định đó là việc Mỹ tham chiến tại Iraq.
Hồ sơ Iraq
Paul O’Neill đưa ra hai nhận định, với chứng cớ là những tài liệu không trung thực.
Thứ nhất là ngay từ khi mới nhậm chức, vào tháng Giêng năm 2001, George W. Bush đã chuẩn bị tấn công Iraq. Thứ hai là dầu hỏa đã được coi là một động lực khi nội các Bush bàn về việc phân bố các lô giếng dầu tại Iraq.
Về dầu hỏa, minh chứng do O’Neill đưa ra là tài liệu “Mật” của bộ Quốc phòng. Thực ra, đó là tài liệu về chánh sách năng lượng do văn phòng Phó Tổng thống soạn thảo, trong đó vấn đề an toàn về năng lượng được đặt ra cùng việc lượng định về tình hình dầu hỏa tại Iraq. Khi trưng bày bằng cớ, O’Neill còn lầm bản đồ, vốn đã được công bố từ lâu!
Về Iraq, chính quyền Bush vừa nhậm chức đã kế thừa một hồ sơ nóng từ chính quyền Clinton, với đạo Luật “Giải phóng Iraq” do Quốc hội Hoa Kỳ biểu quyết (với sự ủng hộ của toàn thể Thượng viện và tuyệt đại đa số Hạ viện) và do ông Clinton ký vào cuối năm 1998. Từ thời Clinton, lãnh đạo Hoa Kỳ đã báo động về mối nguy võ khí tàn sát WMD của chế độ Saddam Hussein, và đã có chủ trương “thay đổi chế độ” tại Baghdad; chủ trương đó được cả hai đảng ủng hộ trước khi Bush nhậm chức.
Vấn đề nếu có là phương thức thực hiện việc này, cương hay nhu, với nhiều đề nghị ngô nghê tai hại của ban tham mưu về an ninh và ngoại giao của Clinton (như lập ra một “chính quyền lưu vong” của dân Iraq, thả dù vào Iraq để kêu gọi dân chúng tổng nổi dậy, v.v...) Ngày nay, vì lý do tranh cử, người ta tranh cãi về Iraq mà quên hẳn nguyên thủy sự việc, và cũng quên hẳn rằng võ khí tàn sát từng là lý do được chính quyền Clinton nêu ra từ đầu. Năm xưa, ông Clinton cũng từng bị đả kích là bất ngờ không tập Iraq để khỏa lấp tai tiếng về vụ Monica Lewinsky!
Vụ khủng bố ngày 11 tháng Chín năm 2001 (gọi tắt là vụ 9-11) khiến chính quyền Bush phải tìm phương thức khác nhằm giải quyết hồ sơ Iraq do các chính quyền Bush cha (41) và Clinton để lại, và họ đã mất khoảng thời gian khá lâu, gần suốt năm 2002 đến tháng Ba năm 2003, mới tiến hành nổi. Vì vậy, khủng bố và Iraq mới là đề tài nóng, là trọng tâm của thời sự suốt năm 2003.
Khủng bố và Iraq
Thời sự 2003 chú trọng đến trận chiến giữa Hoa Kỳ và khủng bố al-Qaeda và một địa bàn giao tranh chính là lãnh thổ Iraq khi chiến sự đã tạm lắng tại Afghanistan. Tại Iraq, Mỹ lúng túng mất mấy tháng sau khi chế độ Baghdad sụp đổ, nhưng đến cuối năm thì đã xoay chuyển được tình hình và về mặt chiến lược thì đã thắng al-Qaeda ở keo đầu.
Khi tấn công Hoa Kỳ năm 2001, al-Qaeda muốn thổi lên một phong trào chống Mỹ trong thế giới Hồi giáo, khiến các chính quyền ôn hòa và thân Mỹ đều bị lật đổ và trong năm 2003, muốn gieo thêm tổn thất cho Mỹ để chính quyền Bush bị suy yếu, ông Bush sẽ thất cử năm 2004. Trường hợp đó mà xảy ra, khối Hồi giáo sẽ thấy Hoa Kỳ không đáng sợ bằng al-Qaeda và Hoa Kỳ sẽ phải tương nhượng bằng giải pháp ngoại giao chính trị. Vốn đã có ý định thay đổi chế độ Baghdad vì những lý do khác như đã tóm lược ở trên, chính quyền Bush quyết định giải quyết một lúc hai việc nhằm chứng minh ý chí và khả năng của mình: lật đổ Saddam Hussein và xây dựng một chế độ khác trong quốc gia nổi tiếng là có nhiều vấn đề chính trị, sắc tộc, tôn giáo, một đầu lãnh của các nước Hồi giáo chống Mỹ. Hoa Kỳ muốn chứng minh điều đó cho các nước Hồi giáo để tấn công vào hậu phương của al-Qaeda và đánh bung các cơ sở khủng bố còn lại.
Trước sau, 3.000 đặc công khủng bố của al-Qaeda đã bị loại khỏi vòng chiến và toàn vùng Trung Đông đã chuyển động theo hướng có lợi cho Mỹ. Al-Qaeda chỉ còn vài tháng để mở ra một cuộc tấn công khác, từ nay đến tháng Tư là cùng, nhằm làm suy yếu ông Bush và tác động vào kết quả bầu cử. Trễ hơn vậy mới tấn công nổi thì phản ứng tâm lý cử tri là sẽ xiết chặt hàng ngũ sau lãnh đạo và ông Bush vẫn thắng cử.
Al-Qaeda muốn vậy, nhưng có thể làm như vậy không chúng ta chưa thể biết, mà chỉ có thể đoán là càng để lâu là khủng bố càng suy yếu, ngược lại, chính quyền Bush càng thắng thế. Vì vậy, việc dự đoán thời sự năm Thân này tùy thuộc vào một yếu tố then chốt là một đợt khủng bố có kích thước cũng khủng khiếp như vụ 9-11, nếu có xảy ra thì sẽ phải xảy ra trong vài tháng tới là cùng, sau khi đã không xảy ra trong mùa Giáng Sinh và Tân Niên vừa qua. Qua những gì được biết, người ta chỉ lượng đoán là một vụ 9-11 nữa sẽ có xác suất thấp, nghĩa là ít có hy vọng xảy ra. Nghĩa là Mỹ đã thắng keo đầu.
Yếu tố bất ngờ ở đây vì vậy là một vụ 9-11, với điều kiện là al-Qaeda cũng nghĩ vậy, có khả năng thực hiện, với mức phá hủy dữ dội làm xoay chuyển niềm tin của dân Mỹ vào George W. Bush, khiến xu hướng phản chiến Mỹ sẽ thắng và Hoa Kỳ sẽ “tái phối trí toàn cầu”, nghĩa là lui về cố thủ trong hải đảo rộng lớn của mình để được an tòan.
Trong phần dự đoán thời sự năm Thân, chúng ta không thể bị khựng ở yếu tố bất ngờ này nên phải tiếp tục phân tách tình hình, với giả thuyết là al-Qaeda không thể làm gì đáng kể tại Mỹ, từ nay đến hết mùa Xuân.
Hoa Kỳ thắng thế
Chiến tranh Iraq đã kết thúc, việc ổn định và dân chủ hóa Iraq còn gặp trở ngại nhưng không thể làm xoay chuyển tình hình toàn cầu và làm suy yếu tư thế của Hoa Kỳ. Các nước liên hệ trong khối Hồi giáo, từ Trung Đông qua Trung Á đến Đông Nam Á đều sẽ phải tính toán lại về đối sách của mình với Hoa Kỳ và khủng bố theo chiều hướng có lợi hơn cho Hoa Kỳ. Ngoài khối Hồi giáo, các nước Âu châu chống Mỹ vì vụ Iraq, như Pháp, Đức và Nga, cũng sẽ phải tính toán lại và tìm cách thỏa hiệp với thực tế mới. Cả ba nước này đã đồng ý xóa bớt nợ cho Iraq và Pháp còn quyết định sẽ huấn luyện quân đội Iraq kể từ tháng Bảy tới, khi chính quyền Iraq chính thức nhậm chức.
Đấy là bối cảnh chung của thời sự năm Thân, sẽ kéo dài từ nay cho đến lễ nhậm chức Tổng thống vào tháng Giêng năm 2005.
Với nền kinh tế Mỹ đã hồi phục và đạt tốc độ tăng trưởng cao nhất trong các nuớc kỹ nghệ hóa và với thắng lợi đối ngoại sau vụ Iraq, trước sự thắng thế của xu hướng phản chiến trong đảng Dân chủ trong khi lại mơ hồ về chánh sách kinh tế xã hội, người ta có thể dự đoán là ông Bush sẽ thắng cử và sẽ thắng lớn vào tháng 11 này. Chánh sách đối ngoại của Hoa Kỳ vì vậy sẽ không thay đổi nhiều trong năm Thân.
Năm Thân vì vậy sẽ khác, và tư thế quá mạnh của Hoa Kỳ có thể khiến ta dự đoán là tình hình năm Thân sẽ có ít bất ngờ hơn năm Mùi vừa kết thúc. Khủng hoảng vẫn có thể xảy ra (ở hai điểm nóng nhất là Saudi Arabia hay Pakistan), al-Qaeda có thể phải lột xác, Osama bin Laden bị sa lưới. Nhưng, trên đại thể, người ta cần thấy trước những biến động chính trị lớn, loại biến động có thể làm Liên hiệp Âu châu hết liên hiệp, đi tới phân hóa và khủng hoảng trong những năm tới, hoặc kinh tế Trung Quốc bị dập mặt vào tường và gây sóng gió cho toàn vùng Đông Á.
Trong những ngày tới, chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu về những chuyển động có thể xảy ra trong năm Thân...
Tổng quan: Nếu trong năm 2003 cả thế giới theo dõi chiến sự Iraq và việc Mỹ đối phó với al-Qaeda thì qua năm Thân thời sự toàn cầu sẽ chuyển trọng tâm qua hướng khác. Các điểm nóng cần chú ý ngay từ đầu năm là tình hình Saudi Arabia và Pakistan cùng một vụ khủng hoảng giữa năm tại Âu châu và cả biến động kinh tế cuối năm tại Đông Á.
Khi cựu Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Paul O’Neill lèm bèm về chính quyền Bush và về cá nhân ông Bush, người ta tự hỏi vì sao Tổng thống George W. Bush lại nghe lời Phó Tổng thống Dick Cheney mà mời ông ta ra làm Bộ trưởng. Trong nội các Bush, O’Neill là bộ trưởng kém cỏi, kênh kiệu và ngớ ngẩn nhất nội các Bush, với những lời tuyên bố vụng về và vô trách nhiệm làm thị trường bị giao động, với chủ trương kinh tế đi ngược với những chọn lựa của ông Bush. Sau khi bị mời về cuối năm ngoái, O’Neill bắt đầu thuê người viết sách trả thù và đưa ra những nhận định sai về chánh sách của chính quyền ông đã từng phục vụ. Một trong các nhận định đó là việc Mỹ tham chiến tại Iraq.
Hồ sơ Iraq
Paul O’Neill đưa ra hai nhận định, với chứng cớ là những tài liệu không trung thực.
Thứ nhất là ngay từ khi mới nhậm chức, vào tháng Giêng năm 2001, George W. Bush đã chuẩn bị tấn công Iraq. Thứ hai là dầu hỏa đã được coi là một động lực khi nội các Bush bàn về việc phân bố các lô giếng dầu tại Iraq.
Về dầu hỏa, minh chứng do O’Neill đưa ra là tài liệu “Mật” của bộ Quốc phòng. Thực ra, đó là tài liệu về chánh sách năng lượng do văn phòng Phó Tổng thống soạn thảo, trong đó vấn đề an toàn về năng lượng được đặt ra cùng việc lượng định về tình hình dầu hỏa tại Iraq. Khi trưng bày bằng cớ, O’Neill còn lầm bản đồ, vốn đã được công bố từ lâu!
Về Iraq, chính quyền Bush vừa nhậm chức đã kế thừa một hồ sơ nóng từ chính quyền Clinton, với đạo Luật “Giải phóng Iraq” do Quốc hội Hoa Kỳ biểu quyết (với sự ủng hộ của toàn thể Thượng viện và tuyệt đại đa số Hạ viện) và do ông Clinton ký vào cuối năm 1998. Từ thời Clinton, lãnh đạo Hoa Kỳ đã báo động về mối nguy võ khí tàn sát WMD của chế độ Saddam Hussein, và đã có chủ trương “thay đổi chế độ” tại Baghdad; chủ trương đó được cả hai đảng ủng hộ trước khi Bush nhậm chức.
Vấn đề nếu có là phương thức thực hiện việc này, cương hay nhu, với nhiều đề nghị ngô nghê tai hại của ban tham mưu về an ninh và ngoại giao của Clinton (như lập ra một “chính quyền lưu vong” của dân Iraq, thả dù vào Iraq để kêu gọi dân chúng tổng nổi dậy, v.v...) Ngày nay, vì lý do tranh cử, người ta tranh cãi về Iraq mà quên hẳn nguyên thủy sự việc, và cũng quên hẳn rằng võ khí tàn sát từng là lý do được chính quyền Clinton nêu ra từ đầu. Năm xưa, ông Clinton cũng từng bị đả kích là bất ngờ không tập Iraq để khỏa lấp tai tiếng về vụ Monica Lewinsky!
Vụ khủng bố ngày 11 tháng Chín năm 2001 (gọi tắt là vụ 9-11) khiến chính quyền Bush phải tìm phương thức khác nhằm giải quyết hồ sơ Iraq do các chính quyền Bush cha (41) và Clinton để lại, và họ đã mất khoảng thời gian khá lâu, gần suốt năm 2002 đến tháng Ba năm 2003, mới tiến hành nổi. Vì vậy, khủng bố và Iraq mới là đề tài nóng, là trọng tâm của thời sự suốt năm 2003.
Khủng bố và Iraq
Thời sự 2003 chú trọng đến trận chiến giữa Hoa Kỳ và khủng bố al-Qaeda và một địa bàn giao tranh chính là lãnh thổ Iraq khi chiến sự đã tạm lắng tại Afghanistan. Tại Iraq, Mỹ lúng túng mất mấy tháng sau khi chế độ Baghdad sụp đổ, nhưng đến cuối năm thì đã xoay chuyển được tình hình và về mặt chiến lược thì đã thắng al-Qaeda ở keo đầu.
Khi tấn công Hoa Kỳ năm 2001, al-Qaeda muốn thổi lên một phong trào chống Mỹ trong thế giới Hồi giáo, khiến các chính quyền ôn hòa và thân Mỹ đều bị lật đổ và trong năm 2003, muốn gieo thêm tổn thất cho Mỹ để chính quyền Bush bị suy yếu, ông Bush sẽ thất cử năm 2004. Trường hợp đó mà xảy ra, khối Hồi giáo sẽ thấy Hoa Kỳ không đáng sợ bằng al-Qaeda và Hoa Kỳ sẽ phải tương nhượng bằng giải pháp ngoại giao chính trị. Vốn đã có ý định thay đổi chế độ Baghdad vì những lý do khác như đã tóm lược ở trên, chính quyền Bush quyết định giải quyết một lúc hai việc nhằm chứng minh ý chí và khả năng của mình: lật đổ Saddam Hussein và xây dựng một chế độ khác trong quốc gia nổi tiếng là có nhiều vấn đề chính trị, sắc tộc, tôn giáo, một đầu lãnh của các nước Hồi giáo chống Mỹ. Hoa Kỳ muốn chứng minh điều đó cho các nước Hồi giáo để tấn công vào hậu phương của al-Qaeda và đánh bung các cơ sở khủng bố còn lại.
Trước sau, 3.000 đặc công khủng bố của al-Qaeda đã bị loại khỏi vòng chiến và toàn vùng Trung Đông đã chuyển động theo hướng có lợi cho Mỹ. Al-Qaeda chỉ còn vài tháng để mở ra một cuộc tấn công khác, từ nay đến tháng Tư là cùng, nhằm làm suy yếu ông Bush và tác động vào kết quả bầu cử. Trễ hơn vậy mới tấn công nổi thì phản ứng tâm lý cử tri là sẽ xiết chặt hàng ngũ sau lãnh đạo và ông Bush vẫn thắng cử.
Al-Qaeda muốn vậy, nhưng có thể làm như vậy không chúng ta chưa thể biết, mà chỉ có thể đoán là càng để lâu là khủng bố càng suy yếu, ngược lại, chính quyền Bush càng thắng thế. Vì vậy, việc dự đoán thời sự năm Thân này tùy thuộc vào một yếu tố then chốt là một đợt khủng bố có kích thước cũng khủng khiếp như vụ 9-11, nếu có xảy ra thì sẽ phải xảy ra trong vài tháng tới là cùng, sau khi đã không xảy ra trong mùa Giáng Sinh và Tân Niên vừa qua. Qua những gì được biết, người ta chỉ lượng đoán là một vụ 9-11 nữa sẽ có xác suất thấp, nghĩa là ít có hy vọng xảy ra. Nghĩa là Mỹ đã thắng keo đầu.
Yếu tố bất ngờ ở đây vì vậy là một vụ 9-11, với điều kiện là al-Qaeda cũng nghĩ vậy, có khả năng thực hiện, với mức phá hủy dữ dội làm xoay chuyển niềm tin của dân Mỹ vào George W. Bush, khiến xu hướng phản chiến Mỹ sẽ thắng và Hoa Kỳ sẽ “tái phối trí toàn cầu”, nghĩa là lui về cố thủ trong hải đảo rộng lớn của mình để được an tòan.
Trong phần dự đoán thời sự năm Thân, chúng ta không thể bị khựng ở yếu tố bất ngờ này nên phải tiếp tục phân tách tình hình, với giả thuyết là al-Qaeda không thể làm gì đáng kể tại Mỹ, từ nay đến hết mùa Xuân.
Hoa Kỳ thắng thế
Chiến tranh Iraq đã kết thúc, việc ổn định và dân chủ hóa Iraq còn gặp trở ngại nhưng không thể làm xoay chuyển tình hình toàn cầu và làm suy yếu tư thế của Hoa Kỳ. Các nước liên hệ trong khối Hồi giáo, từ Trung Đông qua Trung Á đến Đông Nam Á đều sẽ phải tính toán lại về đối sách của mình với Hoa Kỳ và khủng bố theo chiều hướng có lợi hơn cho Hoa Kỳ. Ngoài khối Hồi giáo, các nước Âu châu chống Mỹ vì vụ Iraq, như Pháp, Đức và Nga, cũng sẽ phải tính toán lại và tìm cách thỏa hiệp với thực tế mới. Cả ba nước này đã đồng ý xóa bớt nợ cho Iraq và Pháp còn quyết định sẽ huấn luyện quân đội Iraq kể từ tháng Bảy tới, khi chính quyền Iraq chính thức nhậm chức.
Đấy là bối cảnh chung của thời sự năm Thân, sẽ kéo dài từ nay cho đến lễ nhậm chức Tổng thống vào tháng Giêng năm 2005.
Với nền kinh tế Mỹ đã hồi phục và đạt tốc độ tăng trưởng cao nhất trong các nuớc kỹ nghệ hóa và với thắng lợi đối ngoại sau vụ Iraq, trước sự thắng thế của xu hướng phản chiến trong đảng Dân chủ trong khi lại mơ hồ về chánh sách kinh tế xã hội, người ta có thể dự đoán là ông Bush sẽ thắng cử và sẽ thắng lớn vào tháng 11 này. Chánh sách đối ngoại của Hoa Kỳ vì vậy sẽ không thay đổi nhiều trong năm Thân.
Năm Thân vì vậy sẽ khác, và tư thế quá mạnh của Hoa Kỳ có thể khiến ta dự đoán là tình hình năm Thân sẽ có ít bất ngờ hơn năm Mùi vừa kết thúc. Khủng hoảng vẫn có thể xảy ra (ở hai điểm nóng nhất là Saudi Arabia hay Pakistan), al-Qaeda có thể phải lột xác, Osama bin Laden bị sa lưới. Nhưng, trên đại thể, người ta cần thấy trước những biến động chính trị lớn, loại biến động có thể làm Liên hiệp Âu châu hết liên hiệp, đi tới phân hóa và khủng hoảng trong những năm tới, hoặc kinh tế Trung Quốc bị dập mặt vào tường và gây sóng gió cho toàn vùng Đông Á.
Trong những ngày tới, chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu về những chuyển động có thể xảy ra trong năm Thân...
Gửi ý kiến của bạn
