Nhà báo không dùng tên thực để tránh khoa trương, lấy dùng bút hiệu là chuyện thường. Nhà báo giấu tên đổi bút hiệu như thay áo là chuyện không bình thường. Nguồn tin cho tin xin giấu tên, còn gọi là nguồn tin ẩn danh để nhà báo dùng làm sự kiện để viết, là chuyện bình thường, nhưng nhà báo dùng nguồn tin giấu tên thường gặïp phải cảnh cười ra nước mắt: tai hại cho tên tuổi người làm báo và tai họa cho tờ báo, cho người đọc, và cho công chúng nữa..
Nguồn tin giấu tên thông thường là những người nhát gan, dám nói mà không dám chịu, thường thường nói nhiều hơn điều mình biết. Nhà báo sử dụng nguồn tin giấu tên mà không kiểm chứng nên cũng viết nhiều hơn điều mình nghe.Chủ bút sử dụng hay trưởng ban tin tức của báo cho phép sử dụng nguồn tin dấu tên hay đăng bào báo viết dựa vào nguồn tin giấu tên là vi phạm lòng tin của độc giả và công chúng.
Tuy nhiên, đạo đức làm báo, lương tâm chức nghiệp nhà báo nói thì nói vậy, chớ nhà báo già hay trẻ, báo lớÂn hay nhỏ, mới hay lâu đời ở Mỹ đều đã phạm sai lầm. Mấy tháng trước Tạp Chí Newsweek và ký giả nổi danh Michael Isikoff đã bị. Năm rồi, hệ thống truyền hình CBS và người dẫn chương trình điêu luyện là Dan Rather cũng bị. Cũng năm rồi, nhựt báo USA Today phát hành khắp nước Mỹ và ký giả Jack Kelley cũng không tránh khỏi. Năm trước đó nhựt báo New York Times với Jayson Blair đã vướng. Và hăm lăm năm trước đây báo Washington Post và ký giả Janet Cooke cũng đã bị.
Một, viết giấu tên, giấu bút hiệu nhiều người biết, bằng cách đổi bút hiệu như thay áo, coi vậy chớ ít thấy xảy ra một xì- can- đan nào lớn trong báo chí Mỹ. Vì nói cho cùng đọc giả thường đánh giá không cao những bài báo "nổ", những tin "nóng" giật gân với bút hiệu chưa quen thuộc. Niềm tin quần chúng đối với một tên tuổi hay một bút hiệu thường qua một thời gian dài đầu tư của nhà báo. Nhà báo xây dựng bút hiệu lâu đời ít ai chịu đổi bút hiệu trừ trường hợp bất khả kháng. Còn chủ nhiệm, chủ biên, chủ bút rất dè dặt gạn lọc lý do, động lực khi nhà báo đổi bút hiệu. Do vậy ít có xì- căn- đan đối với nhà báo giấu tên dưới bút hiệu.
Hai, nhưng nguồn tin giấu tên là địch họa của báo chí; rất nhiều xì- căn- đan đã xảy ra với nguồn tin dấu trong làng báo lớn của Mỹ. Theo nhà báo lão thành, sáng lập viên nhựt báo USA Today phát hành khắp nước Mỹ, Ô Al Neuharth, Tạp chí Newsweek là nạn nhân mới nhứt, tự quăng trứng thúi vào mặt mình với việc sử dụng nguồn tin giấu tên tiết lộ quân nhân Mỹ liệng Kinh Koran vào cầu tiêu xả nước ở Trại Tạm Giam Điều Tra Xét Hỏi Guatanamo. Chỉ vì người ký giả nổi danh và vị chủ bút lão làng của Newsweek quá tin nguồn tin giấu tên, mà quên đi một việc đến đứa học trò tiểu học cũng biết, là không thể xả nước cầu tiêu cho trôi một cuốn sách cơ như cuốn Kinh Koran.
Nhưng tai họa quá lớn như đã thấy. Nhiều người theo Hồi Giáo nổi dậy, nhiều người chết và bị thương, nhiều tài sản tan nát trong Thế giới Hồi Giáo ở Trung Đông. Tai họa rất ớn chỉ vì cái tin dựa vào nguồn tin giấu tên tiết lộ quân nhân Mỹ đã làm cho Kinh Koran mất tính thiêng liêng. Điều đó cho thấy đạo lý báo chí, lương tâm chức nghiệp người làm báo quan trọng cỡ nào. Điều đó cũng cho thấy việc sử dụng nguồn tin quan trọng ra sao. Nguồn tin không chính xác, nguồn tin giấu tên không kiểm chứng được là một địch họa của nghề báo chí, chẳng những cho người làm báo, mà cho người đọc và người nghe kể lại nữa.
Nguồn tin giấu tên thông thường là những người nhát gan, dám nói mà không dám chịu, thường thường nói nhiều hơn điều mình biết. Nhà báo sử dụng nguồn tin giấu tên mà không kiểm chứng nên cũng viết nhiều hơn điều mình nghe.Chủ bút sử dụng hay trưởng ban tin tức của báo cho phép sử dụng nguồn tin dấu tên hay đăng bào báo viết dựa vào nguồn tin giấu tên là vi phạm lòng tin của độc giả và công chúng.
Tuy nhiên, đạo đức làm báo, lương tâm chức nghiệp nhà báo nói thì nói vậy, chớ nhà báo già hay trẻ, báo lớÂn hay nhỏ, mới hay lâu đời ở Mỹ đều đã phạm sai lầm. Mấy tháng trước Tạp Chí Newsweek và ký giả nổi danh Michael Isikoff đã bị. Năm rồi, hệ thống truyền hình CBS và người dẫn chương trình điêu luyện là Dan Rather cũng bị. Cũng năm rồi, nhựt báo USA Today phát hành khắp nước Mỹ và ký giả Jack Kelley cũng không tránh khỏi. Năm trước đó nhựt báo New York Times với Jayson Blair đã vướng. Và hăm lăm năm trước đây báo Washington Post và ký giả Janet Cooke cũng đã bị.
Nhưng thất bại là mẹ thành công. Nhiều tờ báo, nhiều nhà báo bị cháy vì nguồn tin giấu tên đã học được bài học kinh nghiệm. Báo New York Times đang nghiên cứu áp dụng một chánh sách điều hành cứng rắn mới. USA Today siết chặt hơn việc kiểm soát. Nhưng không cơ quan truyền thông nào dứt khoát cấm sử dụng nguồn tin giấu tên. Và mới đây, người ta đang đặt vấn đề kiểm chứng lại những nguồn tin giấu tên mà nhà báo Bob Woodward đã viết về Watergate đã làm cho Ông nổi danh.
Ở một chừng mực nào đó, nguồn tin giấu tên là một đầu mối để phăng ra một sự thật mà chánh quyền và những người có quyền thế muốn giấu, nhưng người trong chánh quyền vì lý do cá nhân, xã hội, hay lương tâm cảm thấy có bổn phận phải tiết lộ để báo chí tung tin ra hầu ngăn chận sự diễn tiến mà nguồn tin là có hại cho xã hội. Không thể cấm sử dụng nguồn tin giấu tên được. Nhưng người làm báo có trách nhiệm thường coi nguồn tin giấu tên như người mách nước trong cuộc đua ngựa, một nhà bình luận tiên đoán thời cuộc hơn là một nguồn tin mắt thấy tai nghe, nhân chứng sống. Do đó kiểm chứng, xác minh là điều cần và đủ để sử dụng nguồn tin giấu tên. Vì đọc giả và công chúng cần sự thật thà và chính xác nên lương tâm nhà báo và đạo đức nghề nghiệp làm báo đặt trên nền tảng phục vụ điều đó.
Gửi ý kiến của bạn
