Bluesky: Vùng Đất ‘Tị Nạn’ Của Cuộc Di Tản Mạng Xã Hội

Hình ảnh: Từ X sang Bluesky / Unsplash

Điều gì xảy ra khi bạn dùng một số tiền khổng lồ mua một nền tảng mạng xã hội, dẫn đến một nửa người dùng bỏ đi, các nhãn hàng dừng quảng cáo, cuối cùng là giá trị của nó thấp hơn 1/3 số tiền đã bỏ ra mua chỉ trong vòng một năm? Đó là bạn được giao lãnh đạo cơ quan mới trong chính quyền mới – tạm thời gọi là “Bộ Cải Tổ Chính Phủ (Department of Government Efficiency - DOGE)”

Và khi Elon Musk có tên trong thành phần nội các mới của tổng thống tội phạm Donald Trump ở DOGE, thì một cuộc di tản lớn nhất mạng xã hội Twitter mà Musk đã mua với giá $44 billion vào năm 2022 cũng bắt đầu. Những cây viết công nghệ có cách ví von thú vị: Một vùng đất nhỏ xinh, trong lành, sạch sẽ bên cạnh chiếc du thuyền đang chìm, mà hầu hết du khách trên đó đều bị nhiễm norovirus.

Vùng đất tị nạn đó là Bluesky.

Bluesky được thành lập năm 2019 bởi Jack Dorsey, đồng sáng lập và cựu CEO của Twitter. Ban đầu được ấp ủ như một dự án nội bộ trong Twitter, mang nhiệm vụ phát triển cơ sở hạ tầng nguồn mở mà toàn bộ nền tảng có thể chuyển đổi. Tuy nhiên, đến năm 2022, mục tiêu đã thay đổi và Bluesky được tách ra thành một nhóm độc lập. Theo cách giải thích thuần thuật ngữ công nghệ thì “Bluesky phát triển tập trung vào Giao thức AT (Giao thức truyền tải xác thực), xương sống của mạng xã hội phi tập trung (decentralized social network). Mục tiêu của nó là cho phép khả năng tương tác giữa các nền tảng, giúp người dùng kiểm soát dữ liệu và danh tính kỹ thuật số của họ an toàn hơn.”

Với khái niệm “phi tập trung”, Bluesky trao cho người dùng nhiều quyền kiểm soát hơn khi dùng mạng xã hội – quuyền kiểm soát dữ liệu của chính họ cũng như nội dung họ thấy khi đăng nhập. Mạng xã hội phi tập trung không có một máy chủ trung tâm. Nhiều mạng xã hội lớn nhất thế giới hiện nay, bao gồm Facebook, Twitter, và Instagram, đều là mạng xã hội tập trung, có nghĩa là có một “thực thể” nắm toàn quyền kiểm soát mạng lưới. Hình thức này khá nguy hiểm, dễ xảy ra những vụ tấn công, chiếm đoạt, và rò rỉ dữ liệu quy mô lớn. Những người dùng mạng xã hội lâu năm có nhiều kinh nghiệm trong việc này.

Trở lại với vùng đất tị nạn Bluesky. Trong tuần đầu tiên Trump đắc cử, Bluesky đã có thêm hơn 700.000 người dùng và hiện có tổng cộng hơn 14,5 triệu danh khoản, COO Rose Wang của Bluesky xác nhận với The Verge. Wang cho biết phần lớn người dùng mới trên mạng xã hội phi tập trung này (decentralized social network) ở Hoa Kỳ. Bluesky hiện được đánh giá là ứng dụng mạng xã hội miễn phí đứng số hai trong App Store của Hoa Kỳ, chỉ sau Threads của Meta.

Theo khảo sát của những tờ công nghệ và cũng do chính chủ sở hữu của các danh khoản trên Bluesky cho biết, kết quả bầu cử tổng thống Hoa Kỳ là một nguyên nhân dẫn đến trong làn sóng di tản từ X sang Bluesky. Mọi người muốn dùng một nền tảng không thuộc sở hữu của Musk hoặc, giống như một số người hâm mộ ngôi sao Taylor Swift, họ muốn tìm đến một nền tảng mới sau khi X ngày càng tràn ngập những ngôn từ kích động thù địch của phe cực hữu. Họ gặp nhau ở cách gọi chung về Bluesky: “Bluesky Resistance Unit – Đơn vị tác chiến Bluesky.”

Người chuyên nghiên cứu về mạng xã hội Axel Brun nói với The Guardian: “Bluesky đã trở thành nơi dung thân cho những người muốn sử dụng thể loại truyền thông xã hội mà Twitter từng cung cấp, nhưng không có các hoạt động cực hữu, thông tin sai lệch, ngôn từ kích động thù địch, ‘người máy lập trình’ và nhiều thứ khác.”

Một tuần lễ sau khi X bị cấm ở Brazil vào tháng 9 thì Bluesky đón thêm 3 triệu người dùng. Hai ngày sau thông báo của X, chính xác là Elon Musk, cho biết những người đã bị chặn (blocked) vẫn được nhìn thấy nội dung đăng tải của người đã chặn họ, thì Bluesky nhận thêm 1.2 triệu “công dân.”

Ruth Ben-Ghiat, nhà sử học và giáo sư tại New York University, có 250.000 followers trên X. Ngay ngày đầu tiên bà chuyển sang Bluesky, số người theo dõi tăng thêm 21.000 người.

Bà thông báo trên Bluesky: “Tôi vẫn còn giữ danh khoản X cho đến tháng Giêng, khi X chính thức thuộc sở hữu của một thành viên của chính quyền Trump, chức năng của nó như một kênh tuyên truyền của Trump và cỗ máy cực hữu có thể sẽ được tăng tốc.”

Sáng sớm ngày thứ Tư, 13/11, tờ The Guardian của Anh ra thông báo chấm dứt đăng nội dung trên X của Musk để chuyển sang Bluesky.

Tối thứ Hai 11/11, nữ dân biểu Alexandria Ocasio-Cortez của New York thông báo trên Bluesky rằng cô đã quay lại Bluesky: “Thật tuyệt khi được ở trong không gian kỹ thuật số với những con người thực sự.”

Cuối cùng, ngày càng nhiều người có ảnh hưởng trên mạng xã hội,  từ truyền thông đến khoa học, đều đã bắt đầu cho cuộc “di tản” sang Bluesky. Ở vùng đất này, họ không bị hạn chế quyền truy cập theo cách mà X, Meta và Google thường làm. Không có dấu tích màu xanh xác nhận đã mua và trả tiền như X, Facebook. Bluesky không giảm ưu tiên cho các bài kèm đường truyền trích dẫn (link.) Ký giả Matt Pearce của LA Times đã nói: “Thật khó để diễn tả lòng biết ơn của của một nhà báo như tôi khi có một ứng dụng dựa trên văn bản không ngăn chặn các siêu liên kết (hyperlink). Tôi không biết liệu mọi người có nhận ra chính xác mức độ căm ghét của tập đoàn internet đối với tin tức hay không?”

Có thể ngay hiện tại, Bluesky chưa là một “trung tâm đầu não” để thay thế hoàn toàn X của Elon Musk hay Facebook của Mark Zuckerberg trong các cuộc tranh luận hoặc đưa tin tức. Nhưng, nó đã làm giảm sự độc quyền của Elon Musk. Một danh khoản Bluesky có tên Jack E. Smith viết trên Bluesky: “Chào buổi sáng.Chính thức rồi. Một cuộc phản kháng đang được xây dựng trên Bluesky.”

Kalynh Ngô

• Ohio: Tay Súng Bắn Chết 9 Người Đã Bị Cảnh Sát Giết
• ‘hola, Hola’ Thiên Đường Hạ Giới
• Hải Quân Mỹ Ra Trường 2007
• Cà Phê Học Trò