Thơ của Jon Fosse, Giải Nobel Văn Chương 2023

20/10/202300:00:00(Xem: 1908)

2724
Nhà văn Jon Fosse

 

Nhà văn Jon Fosse vừa đoạt giải Nobel Văn chương về kịch nghệ năm nay, 2023. Ngoài ra, ông cũng nổi tiếng trong lãnh vực thơ và truyện. Tác phẩm của ông được dịch ra khoảng 50 ngôn ngữ. Tìm hiểu về mục đích sáng tác, ông cho biết, “I hope they can find a kind of peace in, or from, my writing.” (Tôi hy vọng người đọc có thể tìm thấy sự bình an trong các tác phẩm của tôi.)

Tác phẩm nổi tiếng với nội dung sâu đậm của ông là dãy “Septology”. Đây là một từ vựng mới, có ý nghĩa là một loạt bảy cuốn sách. Có lẽ, Septology phát xuất từ “Heptalogy” mà ví dụ rõ rệt nhất là dãy tác phẩm Harry Potter.

Tôi xin được giới thiệu đến độc giả một ít bài thơ của Fosse, những tư duy sâu sắc về thân phận con người.

Nơi Này Có Một Người

 

Có một người ở đây

rồi biến mất

theo gió

tan vào

nội phương

cùng với đá di động

tạo thành ý nghĩa

trong duy nhất luôn luôn mới

của cái gì

và cái gì không phải

trong im lặng

nơi gió

hóa thân thành gió

nơi ý nghĩa

tạo thành ý nghĩa

trong di động biến thân

của tất cả tồn tại

ngay lập tức

từ nguồn thể

nơi âm thanh cưu mang nghĩa lý

trước khi ngôn từ phân thân

từ đó không bao giờ xa cách con người

Nhưng

nó ẩn trong toàn bộ tương lai và quá khứ

và ẩn trong

cái gì không hiện hữu

nơi ranh giới biến tan

giữa những gì hiện diện

và những gì sắp đến

nó vô tận không khoảng cách

trong cùng một chuyển động

nó sáng tỏ

rồi biến mất

mà vẫn còn

trong lúc biến thân

nó bừng sáng

sự tối

trong lúc nó nói

về sự im lặng

không có ở đâu

mà ở khắp nơi

khi gần

khi xa

xác và hồn nhập lại

như một

nhỏ

và lớn

như mọi thứ

nhỏ vốn không có gì

nơi toàn thể khôn ngoan tồn trữ

mà không biết

trong thâm tâm

nơi hư vô bị phân mảnh

ngay lập tức

mọi thứ trở thành một nó và tất cả

trong cái phân mảnh

mà không thể chia tách

trong ranh giới vô hạn Cách tôi để nó biến tan

trong sự hiện diện rõ ràng

trong chuyển động xóa bỏ

trong ngày đi loanh quanh

nơi cây là cây

nơi đá là đá

nơi ngôn từ toàn bộ không thể hiểu

về mọi thứ tồn tại

về mọi thứ biến mất

và những gì còn lại

là ngôn từ hòa đàm

 

(Bản Anh ngữ của May-Brit Akerholt.)

 

A human being is here

 

A human being is here

and then disappears

in a wind

that vanishes

inwards

and meets the rock’s movements

and becomes meaning

in always new unity

of what is

and what is not

in a silence

where wind

becomes wind

where meaning

becomes meaning

in lost movement

of everything that has been

and at once is

from an origin

where the sound carried the meaning

before the word divided itself

and since then never left us

But it is

in all past and it is in all future

and it is

in something

that doesn’t exist

in its vanishing border

between what has been

and what shall come

It is infinite and without distance

in the same movement

It clears up

and disappears

and remains

while it disappears

And it lights up

its darkness

while it speaks

of its silence

It is nowhere

It is everywhere

It is near

It is far

and body and soul meet

there as one

and it is small

and as big

as everything that is

as small as no thing

and where all wisdom is

and no thing knows

in its innermost self

where nothing is divided

and everything is at once itself and everything else

in the divided

which is not divided

in endless boundary The way I let it disappear

in obvious presence

in vanishing motion

and walk around in the day

where tree is tree

where rock is rock

where wind is wind

and where words are an incomprehensible unity

of everything that has been

of everything that disappears

and thus remains

as conciliatory words

 

Chỉ Biết

 

ca khúc, ca khúc biển khơi

lướt từ dãy núi xuồng đồi dốc xuôi

rồi xuyên ngang khắp bầu trời

 

trong bay xanh, tỏa chơi vơi mờ mờ

về nơi chúng ta đang chờ

là nơi mãi mãi lặng lờ vô ngôn

 

thôi thì chỉ biết (nguồn cơn)

 

Only Know

 

the song, the song of the sea

slides down the steep mountains

and across sky

 

in blue flight, like a shimmering

in towards where we are together

and where we never say anything

 

and only know

 

Núi Nín Thở

 

Một hơi thở thật sâu

Và ngọn núi đứng đó

Rồi ngọn núi tồn tại

Là thể thức núi hiện hình

 

Cúi mình

Đi xuống

Vào núi

Nín thở

 

Trong khi biển và trời

vỗ về và đánh đập

Ngọn núi nín thở

 

(Bản Anh ngữ của May-Brit-Akerholt.)

 

The Mountain Holds Its Breath

 

there was a deep breath

and then the mountain stood there

then the mountains stood there

and that’s how the mountains stand there

 

and stoop downwards

and downwards

into themselves

and hold their breath

 

while heaven and sea

stroke and beat

the mountain holds its breath

 

Đôi Điều Về Diễn Viên

 

Di chuyển nào bên trong

Như cuộc đời

Luôn di động ngắt khoảng

Là thứ tĩnh lặng

Và nặng nề

Như chính cuộc sống

Nặng nề Cho những ai

Hóa thân thật nhẹ

Cùng một lúc thật nặng

Họ bước ra khỏi đời

Đứng đó

Run rẩy

Hổ thẹn

Không biết nói gì

Không có gì để nói

Vì vậy phải nói đôi điều để ra đi

Bước chân nhẹ nhàng thẳng như gió

Họ tiến tới

Họ đứng lại

Bản thân nặng trĩu

Trong ánh sáng của nhau

Trong khi lòng xấu hổ

Tan biến

Và sáng lên như chú chó của thiên thần

Rồi thiên thần mở cánh rộng

Che phủ họ

 

Sau đó, người ta đồn đãi

 

Something About The Actor

 

in that which moves

like life

always in gaping motion

is something quiet

and heavy

like life itself

is heavy For some

life becomes too light

and at once too heavy

and they step out of what happens

and stand there

shakily

ashamed

and don't know what to say

they have nothing to say

and therefore something must be said And they move forward

with steps light and straight as the wind

they move forward

and they stand there

heavy of themselves

in each other's light

while the shame

dissolves

and becomes as light as the dog's angel

 

And then the angel's wings open

and spread across them

 

And then it is said

 

 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Đó là tựa đề một bài viết của nhà thơ Phan Tấn Hải, và đây là kết của bài: “Chữ nghĩa không vô ích. Chúng ta trong cõi này hãy rủ nhau làm thơ, đọc thơ, ngâm thơ, in thơ, hát thơ… Nếu chúng ta không đủ sức nương vào thơ để ngộ nhập tri kiến Phật, và nếu chúng ta cũng không có đủ sức mạnh của hát thơ để chữa sản nạn như thời Vua Hùng Vương, ít nhất thơ cũng giúp chúng ta giảm được những đau đớn của trần gian này, kể cả khi buộc phải nghe tới bốn dòng thơ ly biệt tương tự của Cha Rồng và Mẹ Tiên thời lập quốc dân tộc Việt Nam (Ta là giống Rồng / Mình là giống Tiên / Thủy thổ khắc nhau / Không ở cùng được.) Nàng thơ ơi, hãy cứu lấy trần gian này. Hãy biến tất cả những trận mưa bom trên trần gian này thành các trận mưa thơ…” (Phan Tấn Hải, Thơ sẽ chữa lành thế giới
Ta về một cõi tâm không / Vẫn nghe quá khứ ngập trong nắng tàn / Còn yêu một thuở đi hoang / Thu trong đáy mắt sao ngàn nửa khuya / Ta đi dẫm nắng bên đèo / Nghe đau hồn cỏ rủ theo bóng chiều / Nguyên sơ là dáng yêu kiều / Bỗng đâu đảo lộn tịch liêu bến bờ / Còn đây góc núi trơ vơ / Nghìn năm ta mãi đứng chờ đỉnh cao
Mùa thứ ba trong năm đã chớm về. Autumn ngoài nghĩa mùa thu, còn mang nghĩa ẩn dụ là chỉ lúc xế chiều, lúc ngày sắp tàn, là mùa mà ban ngày ngắn và dần lạnh hơn. Bên cạnh hình ảnh biểu tượng là mùa lá rụng, lại cũng là mùa phần lớn trái cây được thu hoạch, vì gắn với đời sống thiên nhiên này mà từ rất lâu văn hóa Tây phương đã nhân cách hóa mùa thu là người phụ nữ trẻ đẹp đầy sức sống với mái tóc gắn đầy lá hoa quả chín, là hình ảnh vừa nên thơ vừa chứa đựng sức sống diệu kỳ của mùa gặt hái.
Nhà phê bình văn học Trung Quốc đời nhà Thanh, Viên Mai, có nói, “Làm người không nên có cái tôi, nhưng làm thơ thì không thể không có cái tôi”. Thi hào Tagore cho rằng, “Cũng như nụ cười và nước mắt, thực chất của thơ là phản ảnh một cái gì đó hoàn thiện từ bên trong”. Cả hai nhận định này đều đề cao cái Tôi-làm-Thơ, và cách biểu hiện những thuộc tính về Tôi ấy như thế nào trên ngôn từ thơ. Có hai yếu tố không ai phủ nhận được là cảm xúc và sáng tạo, chính hai yếu tố này định hình phong cách của nhà thơ. Cảm xúc thực được chuyển tải qua thi ngữ, thi ảnh mới mẻ, cá biệt, thì thơ càng có sắc thái nổi bật để lại dấu ấn riêng trong lòng người đọc, dường như không quá để nói rằng điều này định đoạt sinh mệnh một bài thơ. Thơ chỉ thực sự sống khi nó phản ảnh được bản ngã độc đáo của nhà thơ.
Tháng 7. Mùa hè đang gửi đến đây một sứ giả vô cùng dễ thương. Phượng tím. Đi đâu chợt cũng bị màu tím thơ mộng ấy níu mắt nhìn, làm dịu đi cái nóng chói chan. Bạn đang ở đâu, buổi sáng rực nắng đi chơi hay chiều mệt nhoài sau giờ làm việc, hay tối, hay khuya, hàn huyên bạn thiết, hoặc giả nói chuyện một mình, tất cả những tâm trạng thời gian đó, bạn sẽ tìm thấy được trong Căn phòng chứa đựng mọi khoảnh khắc, nơi các nhà thơ Hoàng Trúc Ly, Duy Thanh, Nguyễn Thùy Song Thanh, Tomas Transtromer, Âu Thị Phục An, Chiêu Anh Nguyễn, Nguyễn thị Khánh Minh, Trương Đình Phượng, Inrasara, Phạm Thiên Thư, Nguyễn Xuân Thiệp, đọc cho bạn nghe những vần thơ mang âm hưởng chói chan của mặt trời mùa hạ, hoang mạc gai xương rồng, mật ngọt của thiên nhiên…
Một mùa hè, khi chàng vẫn còn trẻ, chàng đứng bên cửa sổ và tự hỏi họ đã đi đâu, những người đàn bà ngồi bên biển, ngắm nhìn, chờ đợi một điều gì đó không bao giờ đến, gió nhẹ phả vào da họ, gửi những lọn tóc xoã ngang môi họ. Họ đã ngã xuống từ mùa nào, họ đã lạc lối từ ý niệm nào của nét yêu kiều? Đã lâu rồi kể từ khi chàng nhìn thấy họ trong vẻ lộng lẫy đơn độc, trĩu nặng trong nỗi biếng lười, dệt nên câu chuyện buồn về niềm hy vọng bị bỏ rơi. Đấy là mùa hè chàng lang thang trong màn đêm kỳ vĩ, trong biển tối, như thể lần đầu tiên, để tự toả ra ánh sáng của chính mình, nhưng những gì chàng toả ra là bóng tối, những gì chàng tìm thấy là đêm.
… Đã bao năm rồi, biết bao nhiêu nước chảy qua cầu, có quá nhiều điều để không thể nào quên. Ngay trong tù đày, những hình ảnh hồi tưởng chưa bao giờ là cuộc duyệt binh vĩ đại đầy màu sắc và ồn ào của ngày Quân Lực; mà luôn luôn là những bước chân diễn hành thầm lặng của một tiểu đội lính vô danh ở ngày giờ cuối cùng của một thành phố trước khi mất tên Sài Gòn. Người chuẩn úy ấy bây giờ ở đâu, trong một trại cải tạo nào, còn sống hay đã chết, số phận những người lính can đảm kỷ luật tới giờ phút chót ấy bây giờ ra sao, cũng không ai được biết. Liệu có thêm được một dòng chữ nào giữa những trang quân sử viết dở dang để nói về cuộc diễn binh kỳ lạ cấp tiểu đội mang biểu tượng hào hùng của quân lực ở ngày giờ cuối cùng trước khi cả toàn quân tan hàng rã ngũ... (Ngô Thế Vinh, trong tập truyện Mặt Trận Sài Gòn.)
LTS: “19 Hè 72” là một bài trường ca của nhà thơ Ngu Yên viết về chiến tranh Việt Nam với những hình ảnh thống khổ và chết chóc đau thương do chiến tranh gây nên. Và để tri ân người lính Việt Nam Cộng Hòa. Khác với những trường ca thường thấy trước đây, nhà thơ đã kết hợp một cách sáng tạo giữa thi ca với tài liệu từ những trang bút ký, hình ảnh chiến tranh, ca khúc, thậm chí quân sử, để thơ không chỉ là những câu chữ thuần túy nữa, mà là một bức tranh linh động và xúc động khiến người đọc không khỏi bồi hồi khi đọc, dù những điều được nhắc đến trong bài thơ xảy ra cách nay đã trên nửa thế kỷ. Việt Báo trân trọng giời thiệu.
Dấu thời gian để lại trên con đường nó đi qua là tàn phai, là những đổi thay tác động vào tâm thái vui buồn của ta, tạo nên hoài niệm, và ước mơ. Vậy cái lúc đang thở, bạn có biết thời gian đang có mặt không, và có nhìn kỹ người bạn đồng hành ấy không. Phải chăng lúc dừng lại đó là ta đang thức cùng hiện tại? Trong Kinh Người Biết Sống Một Mình, Đức Phật dạy: Đừng tìm về quá khứ/ Đừng tưởng tới tương lai/ Quá khứ đã không còn/ Tương lai thì chưa tới/ Hãy quán chiếu sự sống/ Trong giờ phút hiện tại/ Kẻ thức giả an trú/ Vững chãi và thảnh thơi.
Gió gỡ bóng tối rừng thông./ Sáng trăng lang bạt theo dòng lân tinh./ Suốt ngày đuổi bắt ái tình./ Sương mù nhảy múa bóng hình yêu đương./ Hải âu lạc cánh tây phương./ Cao, cao, ngọn nến dễ thường ngôi sao.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.