Hôm nay,  

Thầy Tuệ Sỹ: Như Một Vầng Trăng Sáng

15/10/202318:08:00(Xem: 3013)
blank

  

Thầy Tuệ Sỹ: Như Một Vầng Trăng Sáng

 

Nguyên Giác

 

 

Mỗi khi suy nghĩ về Thầy Tuệ Sỹ, tôi luôn luôn tự thấy rằng mình không tìm đủ lời để ca ngợi, để nói minh bạch những suy nghĩ của mình về Thầy, một trong những cột trụ của Đại Học Vạn Hạnh, nơi đã xây dựng một Tàng Kinh Các cho nền Phật học quê nhà từ hơn nửa thế kỷ trước. Tôi từng suy nghĩ về sự may mắn của dân tộc, và của bản thân mình, rằng nếu không có Đại học này, nếu không có những tác phẩm nơi này, và nếu không có các bậc thầy nơi đây, cõi thế gian (của tôi, và của rất nhiều bạn khác) sẽ tội nghiệp biết là bao nhiêu.

 

Tôi học bên Đại học Văn Khoa, không phải sinh viên Đại Học Vạn Hạnh, nhưng đã luôn luôn tìm đọc và trân quý các tác phẩm của Thầy Minh Châu, Thầy Trí Siêu Lê Mạnh Thát, Thầy Tuệ Sỹ, Ni sư Trí Hải, và nhiều vị nữa. Tôi đã say mê đọc các dòng thơ siêu xuất của Bùi Giáng, của Phạm Công Thiện, của Hoài Khanh… và thỉnh thoảng bước vào lang thang nơi các hành lang Đại Học Vạn Hạnh chỉ để cảm nhận bầu không khí học Phật nơi đây, và rồi lên xem Thư Viện Vạn Hạnh ở trên một tầng lầu rất cao, và rồi ra quán cà phê nơi đường Trưởng Minh Giảng, ngồi một chút rồi phóng xe đạp về. Dĩ nhiên, những gì tôi thấy, tôi nghe, tôi cảm nhận như thế chẳng thơ mộng chút nào, so với các trang giấy tôi đọc, so với những gì tôi đọc từ bản dịch Thiền Luận của Thầy Tuệ Sỹ.

 

Rồi có lúc, trong khi đọc một truyện Bản Sanh, tôi đã tin rằng thế hệ những người xây dựng Đại học Vạn Hạnh hẳn phải là những vị đã từng có cơ duyên tụ hội nơi một góc rừng, ngồi quanh Đức Phật Thích Ca và được Thế Tôn dặn lời huyền ký là hơn hai ngàn năm sau hãy tới bên bờ Biển Đông để dắt dìu bọn học trò như tôi. Đối với tôi, chữ của Đại Học Vạn Hạnh có sức mạnh như thế, và trong đó cũng là những công trình của Thầy Tuệ Sỹ.

 

Cho tới bây giờ, tuy đã vào tuổi xưa nay hiếm, tôi vẫn chưa trực tiếp gặp Thầy Tuệ Sỹ, chưa có cơ duyên nghe trực tiếp từ Thầy. Những cơ duyên tôi nhìn thấy và nghe giọng Thầy chỉ là qua Zoom, và trước đó thật lâu còn là qua PalTalk. Tôi đã từng được đọc và nghe kể từ những người có cơ duyên thân cận xa xưa với Thầy Tuệ Sỹ, như Ni Trưởng Tuệ Hạnh (đang ở Úc châu, người gom các bài thơ của Thầy và cầm ra hải ngoại khi Thầy bị giam), như nhà báo Tâm Huy Huỳnh Kim Quang (cựu tăng sĩ, học trò của Thầy Tuệ Sỹ khi ở Quảng Hương Già Lam, và trở thành bạn thân với tôi, thường xuyên gặp nhau), như nhà thơ Nhã Ca (học trò của Thầy Trí Thủ và thân cận với quý Thầy Già Lam), và nhiều vị nữa.

 

Nhưng đó là những giai thoại, phần nhiều có thể tìm đọc qua Internet, một số chuyện tôi nghe kể riêng thì chỉ để bụng theo dõi, như khi Thầy Tuệ Sỹ sang Nhật Bản chữa trị ung thư. Bản thân tôi trong cương vị nhà báo, gần 3 thập niên ngồi dịch tin cho Việt Báo, đã có cơ duyên quan sát thời sự quê nhà, tình hình Phật Giáo và những thông tin về Thầy Tuệ Sỹ qua những dòng tin từ các phóng viên quốc tế. Cũng có lúc tôi thắc mắc vì sao khi Thầy Nhất Hạnh tới Chùa Già Lam tìm thăm, Thầy Tuệ Sỹ lại nhập thất, không tiếp, nhưng tôi không bao giờ đưa mọi chuyện thành vấn đề. Tôi luôn luôn tự xem mình như một đứa nhỏ, một cậu nhóc học Phật chưa bao giờ trưởng thành, và nhìn mọi chuyện trong sân nhà chùa như chuyện trong sân nhà chùa, nơi các nhà sư trong mắt tôi đã trở thành những Bồ Đề Đạt Ma và những Huệ Khả. Nơi đó, trong mắt tôi, Thầy Tuệ Sỹ là một pho tượng gỗ, trong cơ duyên nào đó đã hóa thân thành người, để biết đi, biết ngồi, biết nói, biết cười, biết dịch Kinh luận, và biết làm thơ. Và rồi, khi có ai muốn níu kéo Thầy Tuệ Sỹ về lại những tranh cãi thế gian, Thầy liền treo bảng nhập thất và hóa thân lần nữa để làm tượng gỗ.

 

Có một thời gian, khi nghiên cứu về Early Buddhism (Phật giáo sơ kỳ, Phật giáo sơ thời), tôi khám phá ra Tạng Kinh A Hàm do Thầy Tuệ Sỹ và Thầy Thích Đức Thắng dịch, lưu giữ ở mạng Sutta Central. Tôi tìm ra hai nhóm Kinh Nhật Tụng của chư Tăng ni trong thời Đức Phật còn sinh tiền là hai phẩm cuối của Kinh Tập (Phẩm Tám, và Phẩm Con Đường Qua Bờ Kia). Tôi tìm tất cả các bản tiếng Anh có thể có, để đối chiếu và để dịch sang tiếng Việt cho ở mức mà tôi tin gần với ý Đức Phật nhất. Trong khi dịch như thế, phần tham khảo các Kinh khác trong Tạng Pali (do Thầy Minh Châu dịch) và Tạng A Hàm rất cần thiết để hiểu ngôn phong của Đức Phật trong những năm đầu khi mới hoằng pháp. Không gì so sánh được với cảm nhận hạnh phúc khi dò tìm những lời xưa nhất của Đức Phật; thí dụ, hình ảnh Kinh Kim Cang và Kinh Pháp Bảo Đàn trong Tạng A Hàm và Tạng Pali (Nikaya) vừa dẫn; thí dụ, cách nói là “bình an,” thay vì nói là “Niết bàn” như thói quen của người học Phật nhiều thế kỷ sau; thí dụ, cách nói “hiểu biết về danh sắc” thay vì nói là “tứ niệm xứ”; thí dụ, tìm hiểu dị biệt giữa Theravada và Early Buddhism, và nhiều vấn đề khác… Dĩ nhiên, tôi dựa phần lớn cũng vào những cuộc nghiên cứu khác của các nhà sư viết tiếng Anh, vì tự thân mình không hiểu tiếng Pali và Sanskrit. Trên con đường học Phật như thế, tôi đã thấy một số mũi tên nơi các dấu mốc do Thầy Tuệ Sỹ (và nhiều Thầy khác, trong đó có Thầy Minh Châu, Thầy Nhất Hạnh, Thầy Thích Đức Thắng…) cắm dọc theo lối đi xuyên qua cánh rừng vô minh.

 

Tôi luôn luôn nhớ rằng Thầy Tuệ Sỹ đã hiển lộ những nét phi thường từ khi còn niên thiếu. Một lần, khi đọc Kinh Pháp Cú, tôi sững sờ khi đọc bài Kệ 382. Bản dịch của Thầy Minh Châu như sau:

 

382. "Tỷ kheo tuy tuổi nhỏ

Siêng tu giáo pháp Phật,

Soi sáng thế gian này,

Như trăng thoát khỏi mây."

 

Có phải Đức Phật đã huyền ký như thế về Thầy Tuệ Sỹ? Hay chỉ là trùng hợp? Thầy Tuệ Sỹ là một vầng trăng sáng. Đúng như thế. Vầng trăng sáng còn là hình ảnh khuôn mặt của Thế Tôn. Tôi nhớ rằng, trong Kinh Bản Sanh số 1, bản tiếng Anh là “Apannaka Jataka: Crossing the Wilderness” (Jat 1) khi Đức Phật chuẩn bị kể truyện cho ngài Cấp Cô Độc và 500 tăng chúng nghe, “Khuôn mặt Đức Phật hiện ra như một vầng trăng tròn và thân Ngài được vây quanh bởi hào quang sáng ngời…” (The Buddha's face appeared like a full moon, and his body was surrounded by a radiant aura…). Xin nhắc rằng, khi viết lý luận, tôi không bao giờ muốn nhắc tới những chuyện thần kỳ. Nhưng nhìn cho kỹ, có gì trên đời này mà không thần kỳ? Thỉnh thoảng, có những lúc, bạn cũng sẽ thấy tất cả thế gian này đều hiện ra như một cõi Phật bất khả tư nghì…

 

Đối với những người hữu duyên, Thầy Tuệ Sỹ đã hiện ra như một vầng trăng sáng, lặng lẽ soi đường cho những người đi ban đêm. Vầng trăng sáng cũng là một hạnh sống ẩn dật, bất kể là nơi núi cao hay rừng sâu, đưa ánh sáng cho người cần tìm lối đi. Đọc lại Kinh Pháp Cú, tôi cũng thấy bài Kệ 173, Thầy Minh Châu dịch như sau:

 

173. "Ai dùng các hạnh lành,

Làm xóa mờ nghiệp ác,

Chói sáng rực đời này,

Như trăng thoát mây che."

 

Một điểm cũng rất tương ưng với đời sống của Thầy Tuệ Sỹ, nói theo ẩn dụ trong Kinh Phật là: Thầy đã sống y hệt như mặt trăng, như bàn tay giữa hư không, và không bị dính mắc hay trói buộc nào. Kinh Nguyệt Dụ SN 16.3, ghi lời Đức Phật, trích bản dịch của Thầy Minh Châu:

 

“... Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, hãy giống như mặt trăng khi đi đến các gia đình, thân phải dè dặt, tâm phải dè dặt, luôn luôn là người mới giữa các gia đình, không có đường đột xông xáo.... Rồi Thế Tôn vẫy bàn tay giữa hư không: —Ví như, này các Tỷ-kheo, bàn tay này giữa hư không, không bị dính vào, không bị nắm lấy, không bị trói buộc. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, là vị Tỷ-kheo đi đến các gia đình, tâm không bị dính vào, không bị nắm lấy, không bị trói buộc, nghĩ rằng: ‘Những ai muốn được lợi, hãy được lợi! Những ai muốn công đức, hãy làm các công đức…’”

 

Đối chiếu suốt cuộc đời của Thầy Tuệ Sỹ tới giờ, cũng có thể nghĩ rằng hình ảnh của Thầy tương ưng với thơ Thiền Việt Nam: nơi đây, không gọi là Có, cũng không gọi là Không. Nơi đây, Thầy Tuệ Sỹ là hiện thân hệt như ánh trăng hiện ra dưới mặt hồ, rất mong manh, rất sương khói, đưa ra ánh sáng cho đời, nhưng không gì lưu giữ được, và cũng không dính mắc vào đâu.

 

Thiền sư Từ Đạo Hạnh (1072 – 1116) từng có bài thơ như sau:

 

Tạc hữu trần sa hữu,

Vi không nhất thiết không.

Hữu, không như thuỷ nguyệt,

Vật trước hữu không không.

 

(Dịch nghĩa: Nói có, thì nhỏ như hạt bụi cũng có. Nói không, thì trọn thế gian đều là không. Có với Không chỉ là như mặt trăng hiện dưới nước. Đừng dính mắc vào Có với Không làm chi.)

 

Thiền sư Huyền Quang (1254-1334) đã dịch như sau:

 

Có thì có tự mảy may

Không thì cả thế gian này cũng không

Kìa xem bóng nguyệt lòng sông

Ai hay không có, có không là gì?

 

Sự thật như thế. Với tôi, Thầy Tuệ Sỹ đã hiện ra như một vầng trăng sáng trong bóng đêm lịch sử, lặng lẽ, không dính mắc, không bận tâm vào bất cứ những gì, dù là có với không. Với tôi, Thầy không phải là có, vì bốn đại vốn không, năm uẩn không thực, thì lấy gì gọi là có. Với tôi, Thầy không phải là không, vì đã có một vầng trăng sáng như thế, lơ lửng trên bầu trời đêm, lấp lánh nơi mặt nước hồ, rọi sáng những gì cần được biết tới.

 

Nơi đây, xin ngợi ca Thầy bằng mấy dòng thơ:

 

Một thời đầy những nghi vấn

tôi tìm về lời Đức Phật,

Thầy Tuệ Sỹ như trăng sáng

hiển lộ lời rất ẩn mật.

 

(Trích từ Kỷ yếu Tri ân Hòa Thượng Thích Tuệ Sỹ, Hội Đồng Hoằng Pháp ấn hành, 2023 – hoangphap.org)

 

Câu đối kính dâng Thầy Tuệ Sỹ:

 

Hiện trăng đáy nước, ngồi giữa sắc không, dịch Tam Tạng.

Mưa pháp lưng trời, bước qua thực huyễn, luận Nhất Thừa.

 

--- Nguyên Giác, 2023



Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ngài tự nhận trọn đời ngài chỉ là một nhà sư đơn giản, nhưng sóng gió tiền định đã đưa ngài vào ngôi vị Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 14 để gánh vác chức lãnh đạo cả đạo và đời cho dân tộc Tây Tạng từ khi ngài còn thơ ấu. Ngài từ những ngày mới lớn, miệt mài tu học theo lời Đức Phật dạy về hạnh từ bi và trí tuệ, nhưng từ khi chưa đủ tuổi thành niên đã chứng kiến khắp trời khói lửa chinh chiến để tới lúc phải đào thoát, vượt nhiều rặng núi Hy Mã Lạp Sơn để xin tỵ nạn tại Ấn Độ.
Nhân ngày Đại Hội Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hoa Kỳ 2025 tại Tu Viện Đại Bi, chúng tôi tiếp xúc với Ni Sư Thích Nữ Như Thủy, Viện Chủ chùa Giác Ân tại Palmdale đang xây dựng dở dang thì thiếu tài chánh không thể tiếp tục công trình nên Ni Sư tha thiết kêu gọi qúy ân nhân, mạnh thường quân và đồng hương Phật tử khắp nơi hỗ trợ để sớm hoàn thành ngôi Tam Bảo tại thành phố Palmdale.
Chỉ từ một mặt nước tĩnh lặng, trăng mới có thể soi chiếu và tỏa sáng. Chỉ từ một tâm bình thường, định tĩnh, những phiền não dục vọng mới có thể tan biến, hiển lộ trí tuệ siêu việt của bậc hiền nhân.
Sáng Chủ Nhật ngày 15 tháng 6 năm 2025 tại Hội Quán PGH 2114 W. McFadden Ave, Santa Ana, Ban Trị Sự Phật Giáo Hòa Hảo Miền Nam California đã long trọng tổ chức đại lễ kỷ niệm 86 năm ngày Đức Huỳnh Giáo Chủ khai sáng nền đạo. Buổi lễ được bắt đầu lúc 10 giờ 30 sáng, các thanh, thiếu niên PGHH lên trước lễ đài hát quốc ca và sau đó có phút mặc niệm tưởng nhớ công đức tiền nhân, anh hùng liệt nữ, các chiến sĩ QL/VNCH đã hy sinh vì tổ quốc và đồng bào đã bỏ mình trên đường tìm tự do từ sau ngày 30.4.1975.
Vào lúc 2 giờ chiều Thứ Bảy, ngày 7 tháng 6 năm 2025, tại Đài Tưởng Niệm Thuyền Nhân Việt Nam trong khu Nghĩa Trang Westminster Memorial Park, Ủy Ban Thực Hiện Tượng Đài Thuyền Nhân Việt Nam đã trang nghiêm tổ chức buổi lễ Kỷ Niệm 17 Năm Thành Lập và lễ Tưởng Niệm hàng trăm ngàn thuyền nhân, bộ nhân đã tử nạn trên đường vượt thoát chế độ Cộng Sản sau khi miền Nam Việt Nam rơi vào tay Cộng Sản Bắc Việt 1975.
Trung Tâm Văn Hóa Phật Giáo Việt Mỹ Phụng Sự Xã Hội, Chùa Bảo Quang tọa lạc tại số 713 N. Newhope St, Thành Phố Santa Ana do HT. Thích Thông Hải, Thành viên Hội Đồng Giáo Phẩm GHPGVNTNHK, Chánh Đại Diện GHPGVNTNHK Miền Nam California, Viện Chủ Tu Viện An Lạc, Viện Chủ Tu Viện Chân Không 2,3,4 Trụ Trì Chùa Bảo Quang và Thượng Tọa Thích Nhuận Hùng, Tri Khách, một vị thầy đã gắn bó nhiều năm với Trung Tâm Văn Hóa Phật Giáo Chùa Bảo Quang, đã trang nghiêm tổ chức Đại Lễ Phật Đản PL 2569-2025 và lễ tưởng niệm 6 năm cố Hòa Thượng Thích Quảng Thanh viện chủ khai sơn Trung Tâm Văn Hóa Phật Giáo Chùa Bảo Quang viên tịch
Ra khỏi giấc mộng dài đêm qua, ra khỏi cuộc mộng tồn-sinh, thực tại là một tâm thức vật vờ, ngái ngủ, chưa hoàn toàn tỉnh giác. Cái muốn nhớ không thể nhớ. Cái đã quên hay cố quên, lại lảng vảng lờn vờn quanh nơi đôi mắt, quờ quạng quàng xiên nơi đôi chân...
Chùa Điều Ngự tọa lạc tại 14472 Chestnut St, thành phố Westminster, đây cũng là văn phòng thường trực Tăng Đoàn Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại do Hòa Thượng Thích Viên Lý Chủ Tịch Hội Đồng Điều Hành, Tăng Đoàn Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại làm Viện Chủ và Hòa Thượng Thích Viên Huy, Phó Chủ Tịch Thường Trực HĐĐH kiêm Tổng Vụ Trưởng Tổng Vụ Xã Hội Tăng Đoàn GHPGVNTNHN làm Trụ Trì. Đã long trọng tổ chức Đại Lễ Phật Đản PL. 2569-DL.2025 vào lúc 10 giờ sáng Thứ Bảy ngày 24 tháng 5, 2025 tại hội trường chùa Điều Ngự.
Chùa Bát Nhã tọa lạc tại 4717 W. First, Santa Ana, CA 92703 do Hòa Thượng Thích Nguyên Trí, Thành Viên Hội Đồng Giáo Phẩm Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hoa Kỳ, Viện Chủ Chùa Bát Nhã đã long trọng tổ chức Đại Lễ Phật Đản PL. 2569-DL.2025 vào lúc 5 giờ chiều Thứ Hai ngày 12 tháng 5 năm 2025 (nhằm ngày Rằm tháng Tư âm lịch năm Ất Tỵ), Theo thông lệ hằng năm Chùa Bát Nhã tổ chức ngày lễ Phật Đản cũng như ngày Lễ Vu Lan đều đúng vào ngày Rằm âm lịch.
Sự ra đi của Đức Giáo hoàng Francis không chỉ để lại nỗi tiếc thương cho hàng triệu tín đồ trên toàn thế giới, mà còn đánh dấu một bước ngoặt lớn của Giáo hội Công giáo. Tất cả ánh mắt giờ đây đều đang dõi về bước tiếp theo: chọn ra người kế nhiệm. Theo truyền thống, Hồng Y Mật Nghị (Conclave) sẽ được tổ chức từ hai đến ba tuần sau tang lễ của cố Giáo hoàng. Trong thời gian này, toàn bộ Hồng Y Đoàn sẽ họp kín tại Thánh đường Sistine Chapel ở Vatican. Tại đây, các hồng y sẽ tham gia cầu nguyện, suy ngẫm và bỏ phiếu kín – cho đến khi một ứng viên đạt được hai phần ba số phiếu và trở thành Giám mục thành Rome kế nhiệm, cũng chính là tân Giáo hoàng.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.